Gmina nie może wystawiać faktur, więc mieszkańcy nie skorzystają z ulgi termomodernizacyjnej

TSUE stwierdził, że gminy nie powinny rozliczać VAT w związku z dotacjami na fotowoltaikę czy pompy ciepła. Samorządy nie wystawiają więc już mieszkańcom faktur z tego tytułu. A bez nich mieszkańcy nie odliczą ulgi termomodernizacyjnej.

– Po wyrokach Trybunału Sprawiedliwości UE z 30 marca br. część przepisów ustawy o PIT dotyczących tej preferencji stała się martwa. Mieszkańcy nie mogą już bowiem odliczyć wydatków termomodernizacyjnych, które pokryli z własnej kieszeni – potwierdza Małgorzata Samborska, doradca podatkowy, partner w Grant Thornton. Jej zdaniem regulacje wymagają zmiany.

Problem przedstawiliśmy Ministerstwu Finansów. W odpowiedzi resort przyznał, że „rozważy zasadność modyfikacji przepisów o uldze termomodernizacyjnej” (patrz: ramka).

Dotacje na urządzenia eko

Problem dotyczy opodatkowania gminnych proekologicznych inwestycji, na które w celu dbałości o środowisko i czyste powietrze jest udzielane wsparcie, np. z Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej. To z tych środków są dofinansowywane panele fotowoltaiczne czy pompy ciepła dla mieszkańców. Polega to zazwyczaj na tym, że gmina pokrywa większość kosztów instalacji takich paneli i pomp (75–85 proc.), natomiast resztę dokładają mieszkańcy (wkład własny).

W takiej sytuacji faktury, np. za montaż paneli, były dotąd wystawiane na gminę. To ona pozostawała właścicielem urządzeń przez pięcioletni okres trwania projektu. Widniały w jej ewidencji środków trwałych, mimo że były montowane w prywatnych domach. Dopiero po upływie tych pięciu lat stawały się własnością mieszkańców.

Można było odliczyć…

Przez wiele lat gminy działały w takich sytuacjach, jakby były podatnikami VAT. W związku z tym wystawiały faktury mieszkańcom na wkład własny, który trafiał na konto bankowe gminy.

Dzięki temu mieszkańcy, którzy byli właścicielami lub współwłaścicielami domów jednorodzinnych, mogli odliczyć część kosztów montażu paneli foto woltaicznych czy pomp ciepła, które sami sfinansowali, w ramach ulgi termomodernizacyjnej. Panele i pompy są bowiem na liście wydatków możliwych do odliczenia w ramach tej preferencji, wymienionych w rozporządzeniu ministra inwestycji i rozwoju z 21 grudnia 2018 r. (Dz.U. poz. 2489 ze zm.).

Zgodnie z art. 26a ust. 1 pkt 1 ustawy o PIT ustawo dawca zabrania jedynie potrącenia wydatków, które zostały „sfinansowane (dofinansowane) ze środków Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej lub wojewódzkich funduszy ochrony środowiska i gospodarki wodnej lub zwrócone podatnikowi w jakiejkolwiek formie”.

Jak wyjaśnia Małgorzata Samborska, nie ma przy tym znaczenia, że mieszkaniec przez pięć lat nie będzie właścicielem dofinansowanego zakupu. Ważne, że poniósł wydatek na termo modernizację.

– Warunkiem jest jednak posiadanie faktury – mówi Agnieszka Fijałkowska-Wocial, doradca podatkowy LTCA. Dodaje, że potwierdzał to wielokrotnie dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej, np. w interpretacjach z 7 grudnia 2021 r. (sygn. 0113-KDIPT2-2.4011.868.2021.2.EC) i z 6 marca 2020 r. (0114-KDIP3-2.4011.700.2019.2. JK2). W tej ostatniej interpretacji indywidualnej fiskus wskazał, że wnioskodawca nie ma możliwości odliczenia w ramach ulgi termomodernizacyjnej kosztów montażu instalacji fotowoltaicznej w budynku mieszkalnym, którego jest właścicielem, właśnie z uwagi na brak faktury dokumentującej poniesienie tych wydatków.

Ekspertki przyznają, że takie podejście nie jest zaskakujące, bo wynika wprost z przepisów. Małgorzata Samborska przypomina, że zgodnie z art. 26h ust. 3 ustawy o PIT wysokość wydatków ustala się na podstawie faktur wystawionych przez podatnika podatku od towarów i usług, niekorzystającego ze zwolnienia od tego podatku. A dodatkowo, zgodnie z ust. 4 dodanym od 1 stycznia 2022 r.: „za datę poniesienia wydatku uważa się dzień wystawienia faktury”.

…do czasu wyroku

Jednak, jak mówi Agnieszka Fijałkowska-Wocial, wymagania dotyczące faktur mogą pozbawić prawa do ulgi termomodernizacyjnej znaczną grupę podatników, którzy dokonują inwestycji współfinansowanych przez gminę. A to z powodu tegorocznych wyroków TSUE, po których gminy przestały wystawiać mieszkańcom faktury.

W dwóch wyrokach z 30 marca 2023 r. (sygn. akt C-612/21 oraz C-616/21) unijny trybunał potwierdził, że gmina w takich sytuacjach nie występuje jako podatnik VAT. Jedno orzeczenie dotyczyło montażu odnawialnych źródeł energii w budynkach należących do mieszkańców, drugie – usuwania azbestu z nieruchomości. W obu przypadkach mieszkańcy pokrywali część kosztów, a gmina resztę (75 proc. i 85 proc.).

TSUE zwrócił uwagę na to, że kwoty wkładu własnego wnoszonego przez mieszkańców są niższe niż koszty usługi, które faktycznie poniosła gmina. Pozostała część jest bowiem finansowana ze środków publicznych. Gmina nie działa więc jak zwykły przedsiębiorca, ale jak organ władzy publicznej. Potwierdzają to też najnowsze interpretacje dyrektora KIS, np. ta z 25 września 2023 r. (0113-KDIPT1-3.4012. 432.2023.2.KAK).

Konieczne są zmiany

– Czynności, które nie podlegają opodatkowaniu VAT, nie mogą być dokumentowane fakturami – wyjaśnia Agnieszka Fijałkowska-Wocial. To oznacza, że mieszkaniec, który uiści do gminy opłatę np. za instalację fotowoltaiczną, nie otrzyma faktury. Tym samym w świetle wspomnianych interpretacji indywidualnych nie będzie miał prawa do skorzystania z ulgi termomodernizacyjnej.

Małgorzata Samborska nie ma wątpliwości, że po wyrokach TSUE tacy podatnicy nie z własnej winy stracili prawo do ulg. Dlatego, jej zdaniem, przepisy należałoby zmienić.

– Racjonalny ustawodawca dopuszcza wprost w ustawie realizację projektów termomodernizacyjnych poprzez częściowe dofinansowanie ich ze środków np. z Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej. W takich sytuacjach w praktyce odbywa się to za pośrednictwem gmin, które nie działają jako podatnik VAT i nie wystawiają faktury. Skoro tak, to znaczy, że przepis w tym zakresie jest martwy, mimo że wydatek pozostaje w zgodzie z celem ustawodawcy – podsumowuje ekspertka. ©℗