Ulga IP Box (ang. Innovation Box lub Patent Box) to mechanizm wprowadzony w 2019 r., wspierający działalność badawczo-rozwojową. Pozwala ona na preferencyjne opodatkowanie stawką 5 proc. części dochodów z praw własności intelektualnej, które podlegają ochronie. Natomiast ulga sponsoringowa, czyli tzw. ulga na CSR (z ang. Corporate Social Responsibility – społeczna odpowiedzialność biznesu), to mechanizm, który ma na celu wsparcie podmiotów działających w sferze kultury, sportu, nauki i szkolnictwa wyższego. Umożliwia on odliczenie od podstawy opodatkowania do 50 proc. kosztów poniesionych przez przedsiębiorców na działalność kulturalną, współpracę z uczelniami wyższymi oraz sponsoring sportowy.

Na pytania dotyczące szczegółów funkcjonowania IP Box oraz ulgi CSR odpowiadają eksperci podatkowi prowadzący na Platformie Wiedzy MDDP szkolenie „Tax incentives in Polish CIT for 2023”.

O co pytają na szkoleniach

ULGA IP Box

PROBLEM Czy przychody z rozszerzania programów komputerowych można opodatkować w ramach ulgi IP Box?

ODPOWIEDŹ W pierwszej kolejności należy zaznaczyć, że opodatkowanie w ramach ulgi IP Box dotyczy określonego katalogu dochodów z określonych kwalifikowanych praw własności intelektualnej. Jednymi z praw objętych ulgą IP Box są autorskie prawa do programów komputerowych. Natomiast dochodami objętymi opodatkowaniem IP Box są dochody:

  • z opłat lub należności wynikających z umowy licencyjnej, która dotyczy kwalifikowanego prawa własności intelektualnej;
  • ze sprzedaży kwalifikowanego prawa własności intelektualnej;
  • z kwalifikowanego prawa własności intelektualnej uwzględnionego w cenie sprzedaży produktu lub usługi;
  • z odszkodowania za naruszenie praw wynikających z kwalifikowanego prawa własności intelektualnej, jeżeli zostało uzyskane w postępowaniu spornym, w tym w postępowaniu sądowym albo arbitrażu.

Co ważne, kwalifikowane prawo własności intelektualnej to prawo własności spełniające łącznie trzy warunki:

  • zostało wytworzone, rozwinięte lub ulepszone przez podatnika w ramach prowadzonej przez niego działalności badawczo-rozwojowej;
  • należy do jednej z kategorii kwalifikowanych praw własności intelektualnej;
  • podlega ochronie prawnej na podstawie przepisów odrębnych ustaw lub ratyfikowanych umów międzynarodowych, których stroną jest Rzeczpospolita Polska, oraz innych umów międzynarodowych, których stroną jest Unia Europejska.

Pierwszy warunek będzie spełniony, jeżeli modyfikacja/rozszerzenie programu komputerowego ma na celu doskonalenie istniejących programów komputerowych, w tym dostosowanie ich do określonych funkcji. Rozszerzenie programu komputerowego nie może jednak mieć cech działań rutynowych czy okresowych zmian w istniejących programach komputerowych. Celem prac zawsze powinno być utworzenie zmienionego programu komputerowego, a rozszerzenie programu powinno charakteryzować się innowacyjnością. Decydujący jest tutaj aspekt faktyczny, rozumiany jako rozwinięcie lub ulepszenie istniejącego kwalifikowanego prawa własności intelektualnej w dowolnej postaci, o ile działania te prowadzą do poprawy użyteczności albo funkcjonalności już istniejącego kwalifikowanego prawa własności intelektualnej.

Program komputerowy powinien podlegać również ochronie prawnej na podstawie odrębnych ustaw. W Polsce oprogramowanie definiowane jest jako ogół informacji w postaci zestawu instrukcji, zaimplementowanych interfejsów i zintegrowanych danych przeznaczonych dla komputera do realizacji wyznaczonych celów. Podlega ono ochronie jak utwór literacki z art. 1 ustawy z 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 2509). Oprogramowanie może być, zgodnie z wykładnią celowościową i kontekstualną, uznane za kwalifikowane prawo własności intelektualnej w świetle rozszerzającej wykładni art. 30ca ust. 2 ustawy z 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 2647; ost.zm. Dz.U. z 2023 r. poz. 658; dalej: ustawa o PIT) i art. 24d ust. 2 ustawy z 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 2587; ost.zm. Dz.U. z 2023 r. poz. 412; dalej: ustawa o CIT), jeśli jego wytworzenie, rozszerzenie lub ulepszenie jest wynikiem prac badawczo-rozwojowych.

Dlatego, o ile w ramach prac badawczo-rozwojowych wykonujemy prace polegające na rozszerzeniu programu komputerowego, do którego posiadamy prawo własności, to co do zasady nie ma wątpliwości, że dochody uzyskiwane z tego rozszerzenia mogą podlegać opodatkowaniu w ramach reżimu IP Box.

Problematyczne jest natomiast rozszerzenie oprogramowania należącego do innego podmiotu. Typowa jest sytuacja, w której dany podmiot wytworzy oprogramowanie komputerowe, a następnie sprzeda prawa autorskie na rzecz zamawiającego, który udostępni to oprogramowanie zbywcy w celu jego rozwinięcia lub ulepszenia, bądź też zbywca będzie dokonywał modyfikacji tego oprogramowania na zlecenie zamawiającego (wytworzonego przez innego programistę). W tej sytuacji dojdzie do ulepszenia „przedmiotu cudzej własności”, ponieważ podatnik przed rozwinięciem wyzbywa się prawa własności do oprogramowania, które sam wytworzył, lub dokona ww. modyfikacji oprogramowania, którego uprzednio nie wytworzył.

Podatnik musi przyczynić się twórczo do powstania kwalifikowanego prawa własności intelektualnej, tj. przez jego wytworzenie, rozwinięcie lub ulepszenie. To oznacza, że podatnik, który nabył np. autorskie prawo do programu komputerowego (lub inne kwalifikowane prawo własności intelektualnej), ale nie rozwinął lub nie ulepszył nabytego kwalifikowanego prawa własności intelektualnej, nie będzie mógł skorzystać z preferencyjnego 5-proc. opodatkowania zgodnie z przepisami o IP Box.

I na odwrót, jeżeli podatnik ulepsza lub rozwija kwalifikowane prawo własności intelektualnej, którego własności nie posiada, to nie może go zbyć. Zbywa on co najwyżej efekty swoich prac badawczo-rozwojowych związanych z ulepszeniem cudzego prawa własności intelektualnej. Gdyby zbywał prawo własności intelektualnej, to oznaczałoby, że wytworzył nowe, a nie ulepszył już istniejące. Innymi słowy, własność ulepszenia bez własności kwalifikowanego prawa własności intelektualnej nie daje prawa do skorzystania z preferencji, ponieważ trudno przyjąć, że podatnik, który ulepszył program komputerowy, może zbyć czy udzielić licencji na program komputerowy, skoro nie jest właścicielem „całego prawa własności intelektualnej” (programu komputerowego), tylko jest właścicielem efektów prac związanych z jego ulepszeniem.

PROBLEM Kiedy nie można skorzystać z IP Box?

ODPOWIEDŹ Z ulgi IP Box nie mogą skorzystać osoby zatrudnione w ramach stosunku pracy czy na podstawie umowy zlecenia lub umowy o dzieło. Z preferencji tej bowiem mogą skorzystać jedynie osoby prowadzące działalność gospodarczą.

Z ulgi IP Box nie skorzystają również podatnicy, którzy wybrali formę rozliczenia podatku znaną jako estoński CIT. W tym zakresie Ministerstwo Finansów wyjaśniło, że „w systemie ryczałtu, z założenia, nie przewiduje się dodatkowych odliczeń od podstawy opodatkowania, z wyjątkiem takich, które zapewniają zgodność z umowami o unikaniu podwójnego opodatkowania, których stroną jest Polska. Utrata prawa (obowiązku) do dokonywania wskazanych odliczeń nie ma charakteru bezwzględnego – przepisy te będą mogły być ponownie stosowane po opuszczeniu systemu ryczałtu od dochodów spółek. Prawo (obowiązek) do dokonywania wskazanych odliczeń będzie przysługiwało podatnikowi jedynie w odniesieniu do wydatków czy kosztów powstałych w okresie po zakończeniu opodatkowania ryczałtem”.

PROBLEM Czy wielkość podmiotu lub staż funkcjonowania na rynku są istotne dla możliwości skorzystania z ulgi IP Box?

ODPOWIEDŹ Nie, z ulgi IP Box można skorzystać już w pierwszym roku funkcjonowania danego podmiotu na rynku, niezależnie od wielkości swoich przychodów.

PROBLEM Jakie kwalifikowane prawa własności intelektualnej objęte są IP Box?

ODPOWIEDŹ Kwalifikowanymi prawami własności intelektualnej objętymi IP Box są:

  • patent,
  • prawo ochronne na wzór użytkowy,
  • prawo z rejestracji wzoru przemysłowego,
  • prawo z rejestracji topografii układu scalonego,
  • dodatkowe prawo ochronne dla patentu na produkt leczniczy lub produkt ochrony roślin,
  • prawo z rejestracji produktu leczniczego i produktu leczniczego weterynaryjnego dopuszczonych do obrotu,
  • wyłączne prawo, o którym mowa w ustawie z 26 czerwca 2003 r. o ochronie prawnej odmian roślin (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 213),
  • autorskie prawo do programu komputerowego

– podlegające ochronie prawnej na podstawie przepisów odrębnych ustaw lub ratyfikowanych umów międzynarodowych, których stroną jest Rzeczpospolita Polska, oraz innych umów międzynarodowych, których stroną jest Unia Europejska, których przedmiot ochrony został wytworzony, rozwinięty lub ulepszony przez podatnika w ramach prowadzonej przez niego działalności badawczo-rozwojowej.

PROBLEM Jakie warunki musi spełnić prawo własności intelektualnej, aby zostało uznane za kwalifikowane?

ODPOWIEDŹ Własność intelektualna (np. autorskie prawo do programu komputerowego) musi spełniać trzy warunki:

  • została wytworzona, rozwinięta lub ulepszona przez podatnika w ramach prowadzonej przez niego działalności badawczo-rozwojowej,
  • zawiera się w jednej z kategorii wymienionych w art. 24d ust. 2 ustawy o CIT lub odpowiednio art. 30ca ust. 2 ustawy o PIT,
  • podlega ochronie prawnej na podstawie przepisów odrębnych ustaw lub ratyfikowanych umów międzynarodowych, których stroną jest RP oraz innych umów międzynarodowych, których stroną jest UE.
PROBLEM Czy istnieje możliwość rozliczenia ulgi IP Box wstecznie?

ODPOWIEDŹ Tak, rozliczenie ulgi IP Box może nastąpić wstecznie za pomocą korekty już uprzednio złożonych deklaracji podatkowych. W takim przypadku konieczne jest również sporządzenie ewidencji, w której podatnik wyodrębni każde kwalifikowane prawo własności intelektualnej. Ewidencja powinna zapewniać prawidłowe ustalenie przychodów, kosztów uzyskania przychodów i dochodu (straty), przypadających na każde kwalifikowane prawo własności intelektualnej, a także wyodrębnienie kosztów przypadających na każde kwalifikowane prawo własności intelektualnej w sposób zapewniający określenie kwalifikowanego dochodu.

Z uwagi na to, że korzystanie z ulgi IP Box jest pochodną prowadzenia działalności badawczo-rozwojowej, konieczne jest również przygotowanie ewidencji działalności badawczo-rozwojowej za lata podlegające korekcie (jeżeli taka ewidencja nie była prowadzona).

PROBLEM Czy mogę zaprowadzić ewidencję podatkową dla celów rozliczania IP Box po zakończeniu roku?

ODPOWIEDŹ Tak, jakkolwiek organy podatkowe kwestionują taką możliwość, to na poziomie sądów administracyjnych w istocie ugruntowany jest już pogląd, że ewidencja wymagana do rozliczenia dochodu z kwalifikowanych praw własności intelektualnej nie musi być prowadzona na bieżąco, w trakcie roku podatkowego. Należy przy tym pamiętać, że ewidencja powinna wyodrębniać każde kwalifikowane prawo własności intelektualnej, a także przychody, o koszty przypadające na takie prawo, w sposób zapewniający określenie kwalifikowanego dochodu.

ULGA CSR

PROBLEM Czy aby istniała możliwość skorzystania z ulgi sponsoringowej, wydatki na działalność sportową powinny być ponoszone wyłącznie na rzecz organizacji pozarządowych nieprowadzących działalności gospodarczej? Czy w ramach ulgi sponsoringowej możliwy jest sponsoring klubu sportowego prowadzącego działalność gospodarczą?

ODPOWIEDŹ Za koszty uzyskania przychodów poniesione na działalność sportową uważa się m.in. wydatki poniesione na finansowanie klubu sportowego, który spełnia kryteria wskazane w ustawie z 25 czerwca 2010 r. o sporcie (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 1599; ost.zm. Dz.U. z 2022 r. poz. 2185). Te kryteria to:

  • prowadzenie działalności na terenie jednostki samorządu terytorialnego,
  • brak prowadzenia działalności w celu osiągnięcia zysku,
  • wydatkowanie otrzymanych środków na cele publiczne, służące poprawie warunków uprawiania sportu przez członków klubu sportowego lub zwiększeniu dostępności społeczności lokalnej do działalności sportowej prowadzonej przez ten klub.

Otrzymane środki powinny więc zostać przeznaczone przez klub sportowy na realizację celów publicznych, w szczególności na realizację programów szkolenia sportowego, zakup sprzętu sportowego, pokrycie kosztów organizacji zawodów sportowych lub uczestnictwa w nich.

Możliwe jest rozliczanie w ramach ulgi wydatków na finansowanie klubu sportowego prowadzącego działalność gospodarczą, pod warunkiem że jest ona związana z działalnością sportową. Ponadto osiągnięte przez klub sportowy zyski muszą być przeznaczane wyłącznie na działalność sportową klubu i nie mogą zostać podzielone pomiędzy członków klubu. Podejście to akceptują także organy podatkowe (np. interpretacja indywidualna dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej z 24 sierpnia 2022 r., nr 0111-KDIB2-1.4010.336.2022.2.AR).

Z przepisów nie wynika również, w jakiej formie prawnej klub sportowy powinien prowadzić swoją działalność, aby istniała możliwość skorzystania z ulgi. Ustawy o PIT i o CIT mówią jedynie o kosztach poniesionych na finansowanie klubu sportowego. Zgodnie z art. 3 ust. 2 ustawy o sporcie klub sportowy działa jako osoba prawna. Ustawa o sporcie tym samym nie wprowadza ograniczeń co do formy prawnej klubu sportowego, byleby była to osoba prawna. Oznacza to, że klub sportowy może działać np. w formie stowarzyszenia czy spółki mającej osobowość prawną. Możliwe jest zatem rozliczenie w uldze sponsoringowej kosztów poniesionych na finansowanie klubu sportowego w rozumieniu ustawy o sporcie bez względu na formę prawną takiego klubu (tak też interpretacja indywidualna dyrektora KIS z 13 października 2022 r., nr 0114-KDIP2-2.4010.40.2022.2.KW).

PROBLEM Czy jako sponsor klubu sportowego musimy badać, na co dokładnie zostały przeznaczone przekazane przez nas pieniądze?

ODPOWIEDŹ Ustawy o PIT i o CIT nie nakładają na podatnika obowiązku kontroli, czy podmiot otrzymujący dofinansowanie faktycznie przeznaczył te środki na dane cele. W praktyce odbiorca dofinansowania oświadcza, że otrzymane środki przeznaczy na określone cele. Jednocześnie dla celów dowodowych podatnik powinien jednoznacznie określić, że przekazuje środki na finansowanie klubu sportowego na pokrycie np. jego celów statutowych.

PROBLEM Czy koszty poniesione na finansowanie działalności sportowej, kulturalnej lub wsparcie szkolnictwa wyższego muszą stanowić koszty uzyskania przychodów?

ODPOWIEDŹ Wydaje się za zasadne przyjęcie, że ustawodawca przewidział specyficzne kategorie wydatków, którym przysługuje niejako domniemanie, że stanowią koszty uzyskania przychodów, mimo że w znakomitej większości są to świadczenia jednostronne. Najlepszym tego przykładem jest stypendium sportowe czy np. wspieranie instytucji kultury poprzez darowizny. Wyprowadzanie w odniesieniu do tych wydatków wymogu, by stanowiły one koszty uzyskania przychodów, nie wynika z brzmienia ustaw o PIT i o CIT i stoi w sprzeczności z naturą tych świadczeń. Taka interpretacja przepisów sprawia, że każdorazowo konieczne może być w istocie zawarcie umowy o usługowym charakterze, w której klub sportowy czy instytucja kultury powinna wykonywać na rzecz podatnika określone czynności, np. takie, jakie znane są z kontraktów sponsoringowych. Należy uznać, że nie taki jest cel przepisów.

Niemniej organy podatkowe stoją na stanowisku, że dany wydatek przede wszystkim musi być kosztem uzyskania przychodów na zasadach ogólnych i dopiero jako taki może być brany pod uwagę przy omawianej uldze. ©℗