To, że skarbówka przygotowała zeznanie z ulgą dla pracujących seniorów, nie oznacza, że podatnik automatycznie ma prawo do tej preferencji – ostrzegło Ministerstwo Finansów w odpowiedzi dla Stowarzyszenia Księgowych w Polsce.
rozwiń ›
Problem dotyczy osób, którym prawo do ulgi dla seniorów nie przysługuje za cały 2022 r., a tylko za jego część, bo przez drugą część roku nie spełniali warunków zwolnienia z podatku.
Z otrzymywanej teraz w lutym informacji PIT-11 (wysyłanej przez płatnika, np. pracodawcę) seniorzy nie dowiedzą się, jaka część ich przychodów jest zwolniona z podatku, a jaka nie jest. Zainteresowany musi zrobić to sam, dzieląc odpowiednio uzyskane przychody i zapłacone składki ZUS.
Ministerstwo Finansów nie widzi powodu do obaw. Pracujący emeryci to – jak twierdzi MF – „osoby świadome, także co do przysługujących im praw podatkowych”. Rzeczywistość może być jednak daleka od założeń. Seniorzy mogą nawet nie zdawać sobie sprawy z tego, że wypełnione im przez skarbówkę zeznanie nie jest ostateczne i że powinni nanieść na nie zmiany.
Problem dotyczy osób, którym prawo do ulgi dla seniorów nie przysługuje za cały 2022 r., a tylko za jego część, bo przez drugą część roku nie spełniali warunków zwolnienia z podatku.
Z otrzymywanej teraz w lutym informacji PIT-11 (wysyłanej przez płatnika, np. pracodawcę) seniorzy nie dowiedzą się, jaka część ich przychodów jest zwolniona z podatku, a jaka nie jest. Pracodawca wykazuje w PIT-11 wszystkie należności ze stosunku pracy otrzymane przez podatnika od dnia ukończenia wieku emerytalnego. Nie rozgranicza, jaka część przychodów jest zwolniona z podatku na podstawie ulgi dla seniorów. Emeryt musi zrobić to sam.
Emeryt to osoba świadoma
Ministerstwo Finansów nie ma jednak obaw: Pracujący emeryci to – jak twierdzi resort – „osoby świadome, także co do przysługujących im praw podatkowych”.
„Jeśli w trakcie roku korzystali z ulgi dla pracujących seniorów, a później przeszli na emeryturę i następnie podjęli ponownie pracę, będą wiedzieli, że ulgą objęte są wyłącznie należności za pracę uzyskaną w miesiącach przed przejściem na emeryturę” – wyjaśnił Jarosław Szatański, dyrektor departamentu podatków dochodowych MF.
Bez gwarancji poprawności
Rzeczywistość może być jednak daleka od tych założeń. Seniorzy mogą nawet nie zdawać sobie sprawy z tego, że wypełnione im przez skarbówkę zeznanie (w ramach usługi Twój e-PIT) nie jest ostateczne i że powinni nanieść na nie zmiany zgodnie ze stanem faktycznym.
Kłopot z ulgą
Problem staje się coraz bardziej aktualny w miarę zbliżającego się terminu rozliczenia za 2022 r. (w tym roku przypada on 2 maja br.).
Już w styczniu br. zwrócił na niego uwagę na naszych łamach Jarosław Sekita, doradca podatkowy w Meritum Doradcy Podatkowi Sp. z o.o. Napisał, że nie dysponując danymi z kartoteki płac, część podatników nie będzie w stanie samodzielnie prawidłowo skorzystać z ulgi dla seniorów (patrz: „Ulga dla seniorów. Nawet prawidłowo wypełniony PIT-11 może nie wystarczyć”, DGP nr 15/2023).
Chodzi o obowiązującą już od roku ulgę dla seniorów. Polega ona na zwolnieniu z podatku przychodów do łącznej wysokości 85 528 zł rocznie (art. 21 ust. 1 pkt 154 ustawy o PIT).
Z preferencji tej mogą korzystać kobiety po ukończeniu 60. roku życia i mężczyźni po ukończeniu 65. roku życia, którzy nadal pozostają aktywni zawodowo.
W trakcie roku
Pracujący senior ma dwie możliwości skorzystania z ulgi:
- w trakcie roku, już na etapie obliczania zaliczek na podatek przez płatnika,
- po zakończeniu roku, w samodzielnie sporządzonym zeznaniu rocznym.
Chcąc skorzystać z ulgi w trakcie 2022 r., trzeba było złożyć pracodawcy oświadczenie o spełnianiu warunków do stosowania tego zwolnienia. Podstawą do tego były w 2022 r. przepisy: art. 32 ust. 1g–1h oraz art. 41 ust. 11a–11b ustawy o PIT.
Na podstawie tych przepisów płatnik, który otrzymał takie oświadczenie, uwzględniał przy poborze zaliczki na podatek zwolnienie, o którym mowa w art. 21 ust. 1 pkt 154.
Pracownik powinien był wskazać w oświadczeniu rok rozpoczęcia i zakończenia stosowania zwolnienia. A płatnik powinien był je zastosować najpóźniej od miesiąca następującego po miesiącu, w którym dostał oświadczenie, nie dłużej niż do upływu terminu wskazanego przez podatnika.
Zasady te nadal obowiązują mimo zmienionej podstawy prawnej, w 2023 r. reguluje to art. 31a ust. 8–9 ustawy o PIT.
Ulga nie przepada
W objaśnieniach podatkowych z 30 grudnia 2022 r. (sygn. DD3.8203.4.20220) minister finansów wyjaśnił, że „podatnik, który nie złożył płatnikowi oświadczenia w sprawie stosowania ulgi, nie traci do niej prawa. Może zastosować ją w rozliczeniu rocznym, na zasadach określonych w ustawie o PIT”.
To samo potwierdza dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej w licznych interpretacjach, m.in. z 23 grudnia 2022 r. (sygn. 0112-KDIL2-1.4011.774.2022.1.TR).
Wszystko razem
W praktyce jednak samodzielne rozliczenie ulgi może być bardzo trudne, jeżeli w ogóle możliwe. Problem powstaje w sytuacji, gdy ulga przysługuje tylko przez część roku. Wówczas mogą nie wystarczyć dane wykazane przez płatnika w informacji rocznej PIT-11.
Agata Malicka, współwłaścicielka biura rachunkowego, tłumaczy to na przykładzie.
Przykład
Podatnik osiągnął w marcu 2022 r. wiek emerytalny. Nadal pracował, nie pobierał emerytury, więc miał prawo do zwolnienia na podstawie art. 21 ust. 1 pkt 154 ustawy o PIT. Nie złożył jednak w trakcie roku oświadczenia pracodawcy o spełnianiu warunków do stosowania tej ulgi. Pracodawca wciąż więc potrącał zaliczki na PIT.
W czerwcu 2022 r. pracownik zaczął pobierać emeryturę, przez co stracił prawo do ulgi dla seniora. Może jednak skorzystać z niej za okres od marca do czerwca 2022 r. Może to zrobić w zeznaniu za ubiegły rok. Problem polega na tym, że pracodawca wykazuje w PIT-11 (w części E, w wierszu 3) wszystkie należności ze stosunku pracy otrzymane przez podatnika od dnia ukończenia wieku emerytalnego. Płatnik nie rozgranicza w PIT-11, jaka część przychodów jest zwolniona z podatku na podstawie ulgi dla seniorów. Pracownik musi zrobić to sam.
Trzeba podzielić
– Skorzystanie z ulgi dla seniorów w zeznaniu rocznym wymaga zatem podzielenia uzyskanych przychodów i zapłaconych składek ZUS na objęte i nieobjęte zwolnieniem – tłumaczy Jarosław Sekita. Zaznacza, że nie wystarczy do tego analiza dat otrzymania wpłat na rachunek bankowy podatnika.
– Rachunek zawiera informacje o kwotach netto, a w zeznaniu podatkowym należy wykazać kwoty brutto – tłumaczy ekspert.
Dodaje, że podobny, a nawet bardziej skomplikowany problem dotyczy podziału składek ZUS.
– W tym wypadku nie wystarczy nawet zastosowanie współczynnika proporcji (wynikającego z wielkości przychodu opodatkowanego i zwolnionego). Podatnik może bowiem otrzymać wynagrodzenia oskładkowane oraz niepodlegające składkom ZUS, ale potencjalnie objęte zwolnieniem podatkowym (odprawa emerytalna, nagroda jubileuszowa) – wskazuje Jarosław Sekita.
Jego zdaniem prawidłowe wykazanie przychodu opodatkowanego i zwolnionego, a także podział składek ZUS będą wymagać pomocy ze strony płatnika, mimo że formalnie (prawnie) pracodawcy i zleceniodawcy nie mają takiego obowiązku.
Czy emeryt to wie
Na problem zwróciło uwagę również Stowarzyszenie Księgowych w Polsce. W piśmie do Ministerstwa Finansów przedstawiło przykład 62-letniej pracującej kobiety, która mimo iż miała prawo do ulgi, nie złożyła oświadczenia płatnikowi. 26 sierpnia rozwiązała umowę o pracę i przeszła na emeryturę. 2 listopada ponownie zatrudniła się w tym samym zakładzie pracy, pobierając jednocześnie emeryturę.
Problem polega na tym, że płatnik wpisał w PIT-11 (części E, wiersz nr 3) przychody za cały 2022 r.
Podatnik nie będzie znał wysokości przychodów, jakie osiągnął w okresie, zanim pobierał emeryturę.
„Teoretycznie podatnik może takiego podziału dokonać, jeśli samodzielnie policzy kwoty przychodów wykazane w odpowiednich okresach” – zauważa SKwP. Zadaje jednak pytanie, „czy przeciętny, dorabiający sobie emeryt, będzie taką wiedzę o przepisach posiadać”.
Powinien wiedzieć
W odpowiedzi na pytanie stowarzyszenia Ministerstwo Finansów wyjaśniło, że w wierszu 3 części E formularza PIT-11 płatnik wykazuje należności z pracy seniora od dnia ukończenia wieku emerytalnego, od których pobierał zaliczki na podatek. Nie ma przy tym znaczenia, czy pobór zaliczek wynikał z braku oświadczenia, czy dotyczył należności przekraczających limit zwolnienia.
Według MF nie wprowadzono dodatkowych rubryk w PIT-11, bo pracujący senior nie musi informować płatnika, że jednocześnie pobiera świadczenia emerytalne. „Płatnik nie musi mieć wiedzy (a nawet nie powinien jej posiadać) na temat sytuacji życiowej podatnika, czy o dodatkowych źródłach przychodu. Projektując regulacje podatkowe, staramy się przestrzegać tej zasady” – tłumaczy ministerstwo.
Podkreśla natomiast, że na podatniku spoczywa obowiązek prawidłowego złożenia zeznania rocznego, w tym prawidłowego zastosowania preferencji.
„Przygotowanie przez administrację podatkową zeznania z ulgą dla pracujących seniorów nie oznacza, że podatnik automatycznie ma do niej prawo. Analogicznie do przygotowanego zeznania z ulgą na dzieci (na podstawie ubiegłorocznego zeznania) nie oznacza, że podatnik ma do niej prawo w określonym wymiarze (…). Jeśli podatnik nie dokona zmiany w przygotowanym zeznaniu, to zostanie ono automatycznie zaakceptowane w ostatnim dniu terminu na jego złożenie, ale to nie gwarantuje poprawności merytorycznej tego zeznania” – czytamy w odpowiedzi resortu finansów na pytanie SKwP. ©℗