Problem
Przedsiębiorca prowadzący indywidualną działalność gospodarczą współpracuje z wieloma kontrahentami zagranicznymi. Realizując jeden z długoterminowych kontraktów, podatnik przestał otrzymywać z zagranicy zamówione towary, mimo ich opłacenia. Zorientował się, że wpłaty za towary, które przelewał na konto kontrahenta, w rzeczywistości nie trafiały do niego, ale na podstawione konto innego podmiotu, który podszywał się pod kontrahenta. Czy przedsiębiorca ma prawo zaliczyć do kosztów podatkowych wpłatę pieniędzy na złe konto bankowego, które zostało mu podane przez oszusta podszywającego się pod kontrahenta podatnika? W jaki sposób podatnik powinien udokumentować powstałą stratę? Czy do odliczenia takiego kosztu wystarczające jest złożenie zawiadomienia do organów ścigania o takim oszustwie? Czy w sytuacji gdy do oszustwa doszło za granicą, podatnik musi czekać na wynik postępowania prowadzonego przez zagraniczne organy ścigania?
ODPOWIEDZI UDZIELIŁA
IZBA SKARBOWA W BYDGOSZCZY
Wpłata na konto oszusta nie jest co do zasady kosztem
Kosztami uzyskania przychodów z działalności gospodarczej są wydatki poniesione w celu uzyskania przychodów lub zachowania albo zabezpieczenia źródła przychodów, z wyjątkiem kosztów enumeratywnie wskazanych przez ustawodawcę. Dodatkowym warunkiem koniecznym do zaliczenia wydatku do kosztów jest prawidłowe udokumentowanie - art. 22 ustawy z 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (t.j. Dz.U. z 2012 r. poz. 361 ze zm.). Tym samym fakt wydatkowania środków finansowych przez przedsiębiorcę nie zawsze znajdzie odzwierciedlenie w jego rozliczeniach podatkowych.
Sytuacja przedstawiona w zapytaniu dotyczy wpłaty środków finansowych przez osobę prowadzącą działalność gospodarczą na konto bankowe wskazane przez osobę podszywającą się pod kontrahenta podatnika.
Analizując zagadnienie w kontekście przepisów ustawy o PIT, nie można uznać, że wydatek taki spełnia warunki do uznania go za koszt prowadzonej działalności gospodarczej. Brak jest podstaw do stwierdzenia, iż wpłata dokonana na konto osoby trzeciej, niepowiązana funkcjonalnie z prowadzoną działalnością gospodarczą, w związku z którą nie zostanie wystawiony dokument mogący stanowić podstawę do zaksięgowania transakcji w urządzeniach księgowych podatnika – może być kosztem uzyskania przychodów. Brak jest bowiem w takim przypadku wystąpienia podstawowego, wymaganego przepisami ustawy, powiązania między poniesionym wydatkowaniem środków finansowych a zakładaną przez ustawodawcę możliwością uzyskania przychodów w efekcie transakcji lub powiązania wydatku z działaniem w celu zachowania czy zabezpieczenia źródła przychodów; w stanie faktycznym nie wiadomo, komu i za co przedsiębiorca zapłacił. Nie można przerzucać skutków braku dołożenia należytej staranności czy wręcz niefrasobliwości w toku prowadzenia działalności gospodarczej na Skarb Państwa.
Nie można jednak wykluczyć sytuacji, w której w określonym stanie faktycznym wydatki tego rodzaju zostaną uznane za koszt prowadzonej działalności gospodarczej. Każda bowiem sprawa, sytuacja faktyczna można różnić się pewnym elementem determinującym ocenę prawną. Wymaga to jednak dokonania jednostkowej, szczegółowej analizy wszystkich faktów, dokumentów i okoliczności, w oparciu o całość materiału zgromadzonego w postępowaniu dowodowym. A to jest możliwe wyłącznie w toku postępowania przed organem podatkowym.
OPINIA EKSPERTA
Straty w środkach obrotowych (gotówce) powstałe na skutek zdarzeń losowych, niezależnych od woli podatnika, oraz właściwie udokumentowane mogą stanowić koszt uzyskania przychodów.
Powstała strata nie może być wynikiem jakichkolwiek zaniedbań podatnika, który musi się wykazać należytą starannością w kontaktach ze swoimi potencjalnymi kontrahentami. Należyta staranność może polegać w szczególności na dokładnym sprawdzeniu firmy kontrahenta oraz po zaistnieniu szkody – na próbie odzyskania wyłudzonych pieniędzy. Podatnik powinien przeprowadzić analizę, z której będzie wynikać, że szansa odzyskania przywłaszczonych pieniędzy jest niewielka. Przykładowo oszust nie posiada żadnego majątku lub nie można ustalić miejsca jego pobytu.
Z dokumentu potwierdzającego poniesienie straty powinien wynikać rodzaj szkody, jej liczba, wartość, przyczyna powstania straty, podpisy osób uprawnionych oraz datę. Fakt poniesienia straty musi być kwestią niezaprzeczalną i niebudzącą wątpliwości. Szkoda w środkach obrotowych może być uznana za koszt uzyskania przychodów na podstawie akt postępowania przygotowawczego, prowadzonego przez policję lub prokuraturę. Podatnik nie musi czekać na zakończenie postępowania prowadzonego przez organy ściągania lub prawomocny wyrok skazujący, wydany przez sąd.
Przykładowe interpretacje podatkowe
Datą poniesienia straty w środkach obrotowych (na skutek wyłudzenia środków pieniężnych przez hakera) jako kosztu podatkowego będzie data ujęcia tego kosztu w księgach rachunkowych (zaksięgowania) na podstawie dowodu jego poniesienia. Podstawą ujęcia tego kosztu w księgach rachunkowych będzie natomiast prawomocne orzeczenie organów ścigania (uzupełnione protokołem szkody).
Interpretacja indywidualna dyrektora Izby Skarbowej w Katowicach z 27 sierpnia 2014 r. (nr IBPBI/1/415-626/14/JS)
Instytucja finansowa nie może zaliczyć do kosztów uzyskania przychodów straty powstałej w związku z wyłudzeniem od niej pożyczki jako straty w środkach obrotowych w sytuacji, gdy postępowanie prowadzone w tej sprawie przez organy ścigania zostało prawomocnie umorzone postanowieniem o umorzeniu śledztwa (dochodzenia) z powodu niewykrycia sprawcy przestępstwa.
Interpretacja indywidualna dyrektora Izby Skarbowej w Poznaniu z 29 stycznia 2014 r. (nr ILPB3/423-529/13-2/KS)
Samo zaistnienie straty powstałej w majątku podatnika na skutek włamania się przez hakera na serwer chińskiego kontrahenta, co umożliwiło hakerowi przechwytywanie korespondencji e-mail oraz rozsyłanie spreparowanych wiadomości i doprowadziło do przekazania środków pieniężnych nie do prawidłowego odbiorcy (dostawcy towaru), tylko na konto oszusta, nie spełnia łącznie wszystkich przesłanek, aby uznać ją za koszt uzyskania przychodów.
Interpretacja indywidualna dyrektora Izby Skarbowej w Łodzi z 13 stycznia 2015 r. (nr IPTPB3/423-336/14-5/IR)