Do czasu wejścia w życie Polskiego Ładu 1 stycznia 2022 r. składce zdrowotnej nie poświęcano zbyt dużo uwagi. Prowadzący pozarolniczą działalność płacili ją od minimalnej, zadeklarowanej kwoty, a więc w efekcie – wszyscy płacili ją od tej samej kwoty, z czego i tak większość podlegała odliczeniu od podatku. W 2022 r. zasady opłacania składki zdrowotnej dla prowadzących pozarolniczą działalność uległy zmianie, a od 1 lipca 2022 r. weszła w życie kolejna korekta przepisów ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (dalej: u.ś.o.z.). Nie dziwi zatem, że pytania o składkę zdrowotną nie ustają. Postanowiliśmy odpowiedzieć na te, które pojawiają się najczęściej.

• Kto nie zapłaci składki zdrowotnej, jeśli osiąga przychody do 6000 zł rocznie?
Zasada ta dotyczy osób powołanych do pełnienia funkcji na mocy aktu powołania osiągających z tego tytułu przychody, o których mowa w art. 13 pkt 5 lub 6 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych (dalej: ustawa o PIT) i wynika z nowego brzmienia art. 66 ust. 1 pkt 35a u.ś.o.z., który został od 1 lipca 2022 r. doprecyzowany.
Wskazane przepisy ustawy o PIT dotyczą przychodów z działalności wykonywanej osobiście:
  • otrzymywanych przez osoby wykonujące czynności związane z pełnieniem obowiązków społecznych lub obywatelskich, bez względu na sposób powoływania tych osób, nie wyłączając odszkodowania za utracony zarobek, z wyjątkiem przychodów otrzymywanych przez osoby, niezależnie od sposobu ich powoływania, należące do składu zarządów, rad nadzorczych, komisji lub innych organów stanowiących osób prawnych (pkt 5);
  • otrzymywanych przez osoby, którym organ władzy lub administracji państwowej albo samorządowej, sąd lub prokurator, na podstawie właściwych przepisów, zlecił wykonanie określonych czynności, a zwłaszcza przychody biegłych w postępowaniu sądowym, dochodzeniowym i administracyjnym oraz płatników i inkasentów należności publicznoprawnych, a także przychody z tytułu udziału w komisjach powoływanych przez organy władzy lub administracji państwowej albo samorządowej, z wyjątkiem przychodów np. uzyskanych na podstawie umów o zarządzanie przedsiębiorstwem, kontraktów menedżerskich lub umów o podobnym charakterze (pkt 6).
Podstawą obliczenia składki zdro wotnej będzie kwota wynagrodze nia stanowiąca nadwyżkę ponad próg 6000 zł w skali roku. Z przepisów nie wynika jednak, czy ten limit dotyczy przychodu u jednego płatnika, czy wszystkich tego rodzaju przychodów ubezpieczonego. O wątpliwościach z tym związanych pisaliśmy w artykule „Nowe zwolnienie ze składki zdrowotnej pełne niedomówień” w dodatku Księgowość Budżetowa z 19 lipca 2022 r., DGP nr 139). Czekamy na odpowiedź MZ w tej sprawie.
• Od jakiej kwoty należy obliczać składkę zdrowotną dla współpracownika przedsiębiorcy? Czy sytuacja współpracownika osoby korzystającej z ulgi na start różni się od współpracownika przedsiębiorcy już podlegającego ubezpieczeniom społecznym?
Od 1 lipca 2022 r. współpracownik osoby prowadzącej działalność pozarolniczą oraz współpracownik osoby korzystającej z ulgi na start, a więc nieuznawanej przez ustawę o systemie ubezpieczeń społecznych za osobę prowadzącą pozarolniczą działalność, opłacają wszystkie składki od podstawy wymiaru wynoszącej 75 proc. przeciętnego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw w IV kw. roku poprzedniego, włącznie z wypłatami z zysku, ogłaszanego przez prezesa GUS do celów emerytalnych. Składka w danej wysokości obowiązuje od stycznia do grudnia danego roku kalendarzowego. Sytuacja tych dwóch grup współpracowników się więc nie różni.
Dotychczas za obie grupy przedsiębiorcy musieli opłacać składki obliczone od równowartości 100 proc. przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia ogłaszanego dla celów emerytalnych.
• Czy wszyscy artyści będą musieli opłacać składkę zdrowotną jak przedsiębiorcy?
Nie. Polski Ład 2.0 podzielił twórców i artystów na dwie grupy: tych, którzy oprócz działalności twórczej i artystycznej prowadzą dodatkową działalność gospodarczą (inną niż twórcza lub artystyczna), oraz tych, którzy prowadzą jedynie działalność twórczą i artystyczną. W przypadku tej pierwszej grupy zasady opłacania składki ulegają zmianie, ponieważ od 1 lipca 2022 r. podlegają zasadom ogólnym obliczenia wysokości składki zdrowotnej (t.j. art. 81 ust. 2 i 2e u.ś.o.z.). Osoby te przy ustalaniu wysokości składki zdrowotnej sumują otrzymywane dochody.
Z kolei druga grupa, a więc twórcy i artyści, którzy prowadzą wyłącznie działalność twórczą lub artystyczną, obliczają składkę zdrowotną według dotychczas obowiązujących zasad, tj. od podstawy równej przeciętnemu miesięcznemu wynagrodzeniu ogłaszanemu dla celów emerytalnych.
• Czy dzieci pobierające rentę rodzinną nie będą już podlegały ubezpieczeniu zdrowotnemu? Czy będą miały prawo do bezpłatnych świadczeń opieki zdrowotnej?
Zmiany w ustawie rzeczywiście wyłączyły je z ubezpieczenia zdrowotnego. Nie wpłynie to jednak na ich prawo do bezpłatnych świadczeń opieki zdrowotnej. Zgodnie bowiem z art. 2 ust. 1 pkt 3 lit. c u.ś.o.z. do korzystania ze świadczeń opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych na zasadach określonych w ustawie mają m.in. prawo osoby, które nie ukończyły 18. roku życia i pobierają rentę rodzinną, jeżeli mają miejsce zamieszkania na terytorium państwa członkowskiego Unii Europejskiej lub państwa członkowskiego Europejskiego Stowarzyszenia Wolnego Handlu (EFTA) lub Zjednoczonego Królestwa Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej.
• Czy zmieniono zasadę obniżania składki zdrowotnej do 0 zł (art. 83 ust. 2 u.ś.o.z.)?
Zasadę tę doprecyzowano, aby, jak wyjaśniono w uzasadnieniu projektu ustawy, uniknąć interpretacji rozszerzającej. Podkreślono, że zakres stosowania mechanizmu zerowania składki zdrowotnej obejmować ma jedynie płatników, o których mowa w art. 83 ust. 1 u.ś.o.z., nieobliczających zaliczki na PIT ze względu na zwolnienie danego przychodu od podatku dochodowego. Jak wynika z obowiązującego od 1 lipca 2022 r. brzmienia art. 83 ust. 2 u.ś.o.z., w przypadku nieobliczania przez płatnika, o którym mowa w art. 85 ust. 1‒13, zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych od przychodów wolnych od podatku dochodowego zgodnie z przepisami ustawy o PIT składkę obliczoną za poszczególne miesiące obniża się do wysokości 0 zł, z zastrzeżeniem ust. 3.
Więcej na temat zmian od 1 lipca w publikacji: Jak przygotować się do zmian od 1 lipca 2022 r. Podatki. Wynagrodzenia (książka + ebook)
We wskazanym katalogu art. 85 ust. 1‒13 nie znajduje się m.in. podmiot opłacający składkę za prokurenta. Poprzednie brzmienie art. 83 ust. 2 u.ś.o.z. mogło prowadzić do wniosku, że składka zdrowotna za prokurenta (zakładając, że podlegał on ubezpieczeniu zdrowotnemu) powinna wynosić 0 zł, bo płatnik składki nie był jednocześnie płatnikiem PIT od przychodu prokurenta.
Podstawa prawna
• art. 66 ust. 1 pkt 35a, art. 83 ust. 2 ustawy z 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 1285; ost.zm. Dz.U. z 2022 r. poz. 1265)
• ustawa z 9 czerwca 2022 r. o zmianie ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. poz. 1265)
• art. 13 pkt 5 i 6 ustawy z 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 1128; ost.zm. Dz.U. z 2022 r. poz. 1358)
• art. 18 ust. 1 ustawy z 6 marca 2018 r. ‒ Prawo przedsiębiorców (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 162; ost.zm. Dz.U. z 2022 r. poz. 974)