Przed 2021 r. zwolnienie z opodatkowania kwoty odszkodowania nie oznaczało automatycznego zwolnienia z podatku odsetek za zwłokę. Potwierdził to po raz kolejny Naczelny Sąd Administracyjny.
Od 1 stycznia 2021 r. stan prawny się zmienił. Z art. 21 ust. 1 pkt 95b ustawy o PIT wynika wprost, że wolne od podatku są odsetki z tytułu nieterminowej wypłaty należności:
- niepodlegających opodatkowaniu podatkiem dochodowym,
- wolnych od podatku dochodowego lub
- od których na podstawie przepisów ordynacji podatkowej zaniechano poboru podatku.
Słowem, jeżeli należność główna jest bez PIT, to odsetki z tytułu opóźnienia w jej wypłacie są również bez podatku.
Zwolnienie to wprowadzono nowelizacją z 29 paź dziernika 2021 r. (Dz.U. poz. 2105 ze zm.), zwaną Polskim Ładem, przy czym ma ono zastosowanie już do odsetek uzyskanych od 1 stycznia 2021 r. Wynika to z art. 70 ust. 1 pkt 1 Polskiego Ładu.
Przed 2021 rokiem…
Sprawa rozpatrzona przez NSA dotyczyła podatnika, który w 2015 r. uzyskał od państwa odszkodowanie wraz z odsetkami za zwłokę, zasądzone przez sąd apelacyjny.
Podatnik uważał, że obie te kwoty powinny być wolne od podatku. Skoro bowiem odszkodowanie jest zwolnione na podstawie art. 21 ust. 1 pkt 3b ustawy o PIT, to tak samo powinno być z odsetkami. Argumentował, że odsetki mają charakter akcesoryjny, ich byt prawny zależy od należności głównej, z którą są związane.
Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej zgodził się jednak tylko co do zwolnienia z podatku samego odszkodowania. Nie podzielił natomiast stanowiska podatnika w kwestii odsetek za zwłokę. Stwierdził, że nie można ich utożsamiać ze świadczeniem odszkodowawczym.
Dodał, że nie wymieniono ich w katalogu zwolnień (art. 21 ustawy o PIT), zatem są one przychodem z tzw. innych źródeł (o którym mowa w art. 10 ust. 1 pkt 9 w zw. z art. 20 ust. 1 ustawy) i podlegają opodatkowaniu na zasadach ogólnych.
…odsetki były opodatkowane
Z fiskusem zgodziły się sądy obu instancji. WSA w Warszawie orzekł, że skoro odsetki za opóźnienie w spełnieniu świadczenia pieniężnego nie są ani właściwym odszkodowaniem, ani zadośćuczynieniem, to nie mieszczą się w zakresie zwolnienia podatkowego. Przyjęcie odmiennego poglądu byłoby przejawem niedopuszczalnego zastosowania wykładni rozszerzającej – stwierdził WSA (sygn. akt III SA/Wa 2395/18).
Oddalając skargę kasacyjną podatnika, NSA zgodził się z nim, że zanim zapadła uchwała z 6 czerwca 2016 r. (sygn. akt II FPS 2/16), rzeczywiście istniała rozbieżność w tej kwestii. Potem jednak orzecznictwo i poglądy judykatury były już jednolite.
– Wprawdzie odsetki mają charakter akcesoryjny względem świadczenia głównego, co wynika z orzecznictwa sądów powszechnych i Sądu Najwyższego, a także sądów administracyjnych, ale w momencie przedawnienia, żądania czy też spełnienia stają się one oddzielnym bytem – wyjaśnił sędzia Jan Grzęda.
Dodał, że związanie świadczenia akcesoryjnego ze świadczeniem głównym jest niewielkie. – Stąd wywiedziono, że w związku z przepisami ustawy podatkowej nie można ich łączyć do wspólnego mianownika w zakresie opodatkowania – tłumaczył sędzia.
Sprawiedliwości stało się zadość
Podobnie NSA orzekł w wielu innych wyrokach, m.in.: z 3 lutego 2021 r. (sygn. akt II FSK 2592/18), z 7 maja 2020 r. (sygn. akt II FSK 2787/19), z 17 października 2018 r. (sygn. akt II FSK 2902/16), z 12 kwietnia 2018 r. (sygn. akt II FSK 968/16). Taka wykładnia była często krytykowana jako niesprawiedliwa. Dotyczyła bowiem trudnych sytuacji życiowych osób poszkodowanych.
W końcu przepisy zmieniono (z mocą od 1 stycznia 2021 r.), co sprawia, że ukształtowana już linia orzecznicza, niekorzystna dla podatników, nie ma zastosowania do obecnego art. 21 ust. 1 pkt 95b ustawy o PIT. ©℗
orzecznictwo
Wyrok NSA z 8 czerwca 2022 r., sygn. akt II FSK 2740/19 www.serwisy.gazetaprawna.pl/orzeczenia