Wyrok zapadł w sprawie domu maklerskiego, który świadczy m.in. usługi w zakresie obrotu energią elektryczną i gazem ziemnym. Gdy klient złoży zlecenie kupna energii lub gazu, to spółka kupuje surowce we własnym imieniu na Towarowej Giełdzie Energii, a następnie odsprzedaje klientowi. Sprzedaż jest opodatkowana VAT.
W związku z tymi transakcjami spółka musi uzyskać świadectwo pochodzenia (świadectwo pochodzenia energii z odnawialnych źródeł, świadectwo pochodzenia energii z wysoko sprawnej kogeneracji lub świadectwo efektywności energetycznej) lub zapłacić opłatę zastępczą. Taki obowiązek wynika z trzech ustaw: prawa energetycznego (t.j. Dz.U. z 2012 r. poz. 1059 ze. zm.), ustawy o odnawialnych źródłach energii (t.j. Dz.U. z 2015 r. poz. 478 ze zm.) oraz ustawy o efektywności energetycznej (t.j. Dz.U. z 2016 poz. 831 ze zm.).
Dom maklerski płaci opłatę zastępczą we własnym imieniu, ale przepisy pozwalają przerzucić ją na klientów, dla których kupuje energię i gaz. Spółka potrąca więc opłatę zastępczą ze środków klientów na rachunku maklerskim, chyba że klient przedłoży posiadane świadectwo pochodzenia, co pozwoli umorzyć opłatę.
Dom maklerski uważał, że od opłaty zastępczej nie musi pobierać VAT. Argumentował, że nie jest ona dla niego częścią wynagrodzenia ani za usługi maklerskie, ani za dostawę prądu lub gazu ziemnego. W konsekwencji – jak twierdził – rozliczenia pomiędzy nim a klientami z tytułu opłaty zastępczej powinny pozostawać poza VAT.
Nie zgodził się z tym minister finansów (później w jego imieniu występował szef KAS). Wyjaśnił, że zgodnie z art. 29a ust. 1 podstawą opodatkowania jest wszystko, co stanowi zapłatę. Podstawa opodatkowania obejmuje więc także koszty dodatkowe i trzeba do nich zaliczyć również opłatę zastępczą. Jest ona – zdaniem organu – ściśle i bezpośrednio związana ze sprzedażą energii elektrycznej lub gazu.
Tak samo orzekły sądy. WSA w Warszawie podkreślił, że obowiązek uiszczenia opłaty zastępczej ma spółka i może ona jedynie przenieść ten ekonomiczny ciężar na klienta. Ponadto opłata zastępcza związana jest bezwzględnie ze sprzedażą przez spółkę energii elektrycznej lub gazu ziemnego na rzecz klientów – zauważył WSA (sygn. akt III SA/Wa 1677/17).
Uzasadniając wyrok NSA, sędzia Danuta Oleś podkreśliła, że opłata zastępcza jest elementem zasadniczego wynagrodzenia, jakie spółka otrzymuje od nabywcy energii lub gazu za świadczoną przez nią usługę. Powinna być więc wliczana do podstawy opodatkowania VAT tej usługi, na podstawie art. 29a ust. 1 ustawy o VAT.

orzecznictwo

Wyrok NSA z 25 lutego 2022 r., sygn. akt I FSK 1534/18 www.serwisy.gazetaprawna.pl/orzeczenia