Zaczął się już okres składania rozliczeń rocznych za 2021 r. Czy wiesz, że wspólnie rozliczyć mogą się małżonkowie, którzy wzięli ślub w ostatnim dniu ubiegłego roku? A może jest jakaś inna ulga, z której możesz jeszcze skorzystać?

Sposoby na obniżenie podatku dochodowego za 2021 r.

wspólne rozliczenie małżonków

Małżonkowie będą mogli rozliczyć się wspólnie z podatku za 2021 r. na dotychczasowych zasadach. Będą jednak mogli zastosować istotną zmianę, która wynika z Polskiego Ładu. Otóż wspólne rozliczenie już za 2021 r. dostępne będzie nawet dla małżonków, którzy wzięli ślub w ostatnim dniu ubiegłego roku. Podstawą jest tu art. 70 Polskiego Ładu. Jak informowało MF, będą mogli rozliczyć się za cały 2021 r.
Jakie warunki trzeba spełnić
Co do zasady małżonkowie podlegają odrębnemu opodatkowaniu od osiąganych przez nich dochodów. Wynika to z art. 6 ust. 1 ustawy o PIT. Jeśli jednak spełniają określone warunki, to mogą skorzystać ze wspólnego rozliczenia z podatku. W tym celu małżonkowie (lub jeden z nich) powinni zaznaczyć w zeznaniu rocznym składanym do 30 kwietnia następnego roku odpowiedni kwadrat w części „Wybór sposobu opodatkowania” zeznania podatkowego. Przypomnijmy, że obecnie (od 2019 r.) wybór wspólnego rozliczenia po tej dacie czy korekta wyboru są również możliwe. Małżonkowie, którzy chcą skorzystać ze wspólnego rozliczenia, muszą być polskimi rezydentami podatkowymi lub też rezydentami innego kraju Unii Europejskiej, Europejskiego Obszaru Gospodarczego, Konfederacji Szwajcarskiej lub jeden z nich był polskim rezydentem, a drugi mieszkał w jednym z krajów UE, EOG bądź Szwajcarii. W dwóch ostatnich przypadkach musieliby jednak osiągnąć w Polsce przynajmniej 75 proc. wszystkich przychodów małżeńskich w danym roku podatkowym i przekazać do urzędu skarbowego zagraniczny certyfikat rezydencji.
Kolejnym warunkiem jest, by małżonkowie posiadali wspólność majątkową. Ustanie jej z uwagi np. na separację oznacza brak prawa do wspólnego rozliczenia z PIT. Tak jak już wspomniano, w rozliczeniu za 2021 r. nie muszą już spełniać powyższych warunków przez cały rok podatkowy, wystarczy, że spełnią je od dnia zawarcia związku małżeńskiego do ostatniego dnia roku podatkowego.
Kamila Walczak-Sucharkiewicz, ekspertka podatkowa z PwC, zwraca uwagę, że Polski Ład nie tylko pozwolił korzystać z preferencji małżonkom, którzy w trakcie roku zawarli związek małżeński i pozostają w nim do końca roku podatkowego, w którym się pobrali. Również w przypadku śmierci jednego z małżonków w roku zawarcia związku małżeńskiego lub w roku następnym, zanim złożono zeznanie podatkowe za ten rok podatkowy, wdowiec/wdowa będą mogli skorzystać z łącznego opodatkowania dochodów małżonków.

Przykład 7

Ślub w grudniu
Pani Anna i pan Krzysztof zawarli związek małżeński 29 grudnia 2021 r. Jeżeli spełniają pozostałe warunki dotyczące wspólnego rozliczenia małżeńskiego, będą mogli skorzystać z tej preferencji już za 2021 r.

Przykład 8

Rozwód
Pani Justyna i pan Robert pobrali się w 2010 r., natomiast rozwiedli się w trakcie roku 2021. Nawet jeżeli sąd orzekłby rozwód 31 grudnia 2021 r., pani Justyna i pan Robert nie spełniliby warunku pozostania w związku małżeńskim przez cały rok podatkowy. Zatem nie będą mieli prawa do złożenia wspólnego małżeńskiego rozliczenia podatkowego. Sytuacja byłaby odmienna, gdyby rozwód został sfinalizowany po 1 stycznia 2022 r.
Przykłady 7 i 8 opracowane przez Barbarę Kolimeczkow z PwC
Kolejne warunki wynikają z art. 6 ust. 8 ustawy o PIT. Przepis ten wyklucza wspólne rozliczenie z małżonkiem, jeśli choć jeden z nich stosuje opodatkowanie według 19-proc. stawki liniowej albo płaci ryczałt od przychodów ewidencjonowanych (z wyjątkiem przychodów z najmu, dzierżawy i innych, o których mowa w art. 6 ust. 1a ustawy o ryczałcie). Wspólne rozliczenie wyklucza też opodatkowanie małżonka na zasadach wynikających z ustawy z 24 sierpnia 2006 r. o podatku tonażowym (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 985) lub ustawy z 6 lipca 2016 r. o aktywizacji przemysłu okrętowego i przemysłów komplementarnych (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 1704).
Zgodnie z dotychczasowym brzmieniem przepisów fiskus stał na stanowisku, że wspólne rozliczenie z PIT było wykluczone już z uwagi samego wyboru opodatkowania 19-proc. stawką liniową, ryczałtem (z wyjątkami) czy podatkiem tonażowym lub zgodnie z przepisami o aktywizacji przemysłu okrętowego i przemysłów komplementarnych. Zgłoszenie przerwy, nieosiągnięcie dochodów, zawieszenie działalności gospodarczej wykluczało więc prawo do wspólnego rozliczenia. Potwierdza to m.in. interpretacja dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej z 8 lutego 2022 r. (nr 0113-KDIPT2-1.4011.1031.2021.2.MAP), w której fiskus nie miał wątpliwości, że jeśli jeden z małżonków wyłącznie zawiesił działalność gospodarczą (opodatkowaną ryczałtem), ale jej nie zlikwidował, to wspólne rozliczenie było wykluczone. Dyrektor KIS przywołał wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z 28 lutego 2018 r. (sygn. akt II FSK 193/16), zgodnie z którym „(…) w sytuacji, gdy podatnik, prowadząc działalność gospodarczą, dokonał na podstawie art. 9a ust. 2 ustawy o PIT wyboru sposobu opodatkowania na zasadach określonych w art. 30c i wyboru swojego w stosownym trybie nie zmienił (jak również nie zaprzestał prowadzenia tej działalności), to okoliczność, że w danym roku podatkowym faktycznie nie uzyskał z tego tytułu żadnych przychodów (i nie poniósł żadnych kosztów), nie powoduje, że w stosunku do niego nie znajdą zastosowania ograniczenia w zakresie możliwości wspólnego opodatkowania, wynikające z art. 6 ust. 8 ustawy o PIT”. Tu Polski Ład wprowadza jednak korzystne zmiany w rozliczeniu za 2021 r. Teraz fakt posiadania zawieszonej działalności gospodarczej zasadniczo nie pozbawi podatnika prawa do wspólnego małżeńskiego rozliczenia. Kamila Walczak-Sucharkiewicz wyjaśnia, że prawo do rozliczenia się wspólnie z małżonkiem rozszerzono na podatników, którzy wprawdzie wybrali opodatkowanie przychodów/dochodów z działalności gospodarczej według 19-proc. liniowej stawki podatku lub według stawek ryczałtowych, ale którzy przez cały rok podatkowy nie osiągnęli przychodów ani nie ponieśli kosztów uzyskania przychodów z takiej działalności. Ministerstwo Finansów podaje przykład małżonka, który za 2021 r. złoży zerowy PIT-36L lub PIT-28. Jeżeli spełni inne warunki wynikające z ustawy, to taki podatnik będzie mógł złożyć wspólne zeznanie podatkowe ze swoim małżonkiem już za zeszły rok.
Co można zyskać
Jeśli warunki zostaną spełnione, a małżonkowie skorzystają ze wspólnego rozliczenia, to powinni najpierw obliczyć swoje dochody odrębnie (a więc pomniejszyć przychody o składki ZUS, koszty uzyskania przychodu, ulgi), a następnie odliczyć kwoty ewentualnych preferencji od dochodu, zsumować uzyskane dochody, podzielić wynik na dwa i pomnożyć go przez odpowiednią stawkę podatku (17 proc. lub 32 proc.) oraz pomniejszyć o kwotę zmniejszającą PIT (jeśli przysługuje - dla przypomnienia: kwota wolna za 2021 r. jest degresywna i uzależniona od dochodu do opodatkowania), a następnie tak wyliczony podatek pomnożyć razy dwa. Przy zróżnicowanej wysokości dochodów małżonków uzyskane w ten sposób łączne zobowiązanie podatkowe jest znacząco niższe (zwłaszcza gdy jeden z małżonków zarabia poniżej progu podatkowego do zastosowania stawki 32-proc. lub nie zarabia wcale), niż gdyby każde z małżonków rozliczało się odrębnie z fiskusem. Jeżeli natomiast obydwoje małżonkowie osiągają dochód do opodatkowania przekraczający zastosowanie stawki 17 proc., wówczas rozliczenie małżeńskie zasadniczo będzie miało podobny rezultat jak rozliczenia osobne.
Jeśli wszystkie powyższe warunki zostaną spełnione, to wspólne rozliczenie będzie możliwe nawet z małżonkiem, który nie uzyskał żadnych opodatkowanych dochodów, tj. nie były one na tyle wysokie, że powodowały obowiązek zapłaty PIT lub wcale nie wystąpiły.
Polski Ład: Nowe preferencje w PIT
Polski Ład: Nowe preferencje w PIT

Zobacz również
Oszczędności na podatku będą jeszcze wyższe
Polski Ład nie tylko zmienił formalną sytuację małżonków, którzy planują wspólne rozliczenie w zeznaniu za 2021 r. Istotne zmiany dla portfeli małżonków wynikają też z najważniejszych nowości, które wprowadziła październikowa nowelizacja. Przypomnijmy, że podwyższyła ona m.in. kwotę dochodów opodatkowanych stawką 17 proc. do wysokości 120 000 zł i zwiększyła kwotę wolną od podatku do 30 000 zł dla wszystkich podatników rozliczających się według progresywnej skali podatkowej, co przełożyło się na wzrost kwoty zmniejszającej PIT do 5100 zł (30 000 zł × 17 proc. = 5100 zł). To oznacza m.in., że wspólne rozliczenie może stać się szczególnie korzystne, gdy jedno z małżonków nie uzyska żadnych dochodów. Jeśli dochody współmałżonka wyniosą najwyżej 6084 zł miesięcznie, to podatek roczny w ogóle nie wystąpi, a pobrane przez płatnika zaliczki będą zwrócone (do odzyskania będzie cały zapłacony w ciągu roku PIT). Przy wyższych dochodach korzyści ze wspólnego rozliczenia znacząco wzrastają. opinia W konsekwencji małżonkowie nie tylko mogą dzięki Polskiemu Ładowi dwukrotnie odliczyć od PIT kwotę wolną w wysokości 30 tys. zł, ale też w niektórych przypadkach dwukrotnie skorzystają z ulgi dla klasy średniej (więcej patrz s. B2-3).Wspólne rozliczenie pozwoli też lepiej sytuowanemu współmałżonkowi uniknąć opodatkowania dochodów 32-proc. stawką daniny. Do tego rodziny wychowujące co najmniej czwórkę dzieci mogą - o czym pisaliśmy już wcześniej - skorzystać z tzw. ulgi cztery plus, czyli nowego zwolnienia podatkowego zapisanego w art. 21 ust. 1 pkt 153 ustawy o PIT.

opinia

Wspólne rozliczenie w 2022 r. jeszcze korzystniejsze
ikona lupy />
Kamila Walczak-Sucharkiewicz ekspertka podatkowa w PwC / Materiały prasowe
Obciążenia podatkowe małżonków rozliczających się wspólnie będą niższe wporównaniu do rozliczeń indywidualnych zawsze tam, gdzie występują dysproporcje wzarobkach małżonków -niezależnie od tego, czy stosujemy zasady z2021 r., czy przepisy wprowadzone przez Polski Ład w2022 r. Najlepiej pokazać to na przykładach.
Przykład I
2022 r.: Podatnik uzyskujący przychód z umowy o pracę na poziomie 400 tys. zł, składając wspólne rozliczenie z niepracującym małżonkiem za 2022 r., zapłaci roczny podatek w kwocie 71 303 zł, oszczędzając w porównaniu z indywidualnym rozliczeniem aż 23 100 zł. Jednocześnie jest to maksymalna kwota, jaką można zaoszczędzić, wybierając wspólne małżeńskie rozliczenie podatkowe w 2022 r.
2021 r.: Podatnik uzyskujący taki sam przychód z umowy o pracę, tj. 400 tys. zł, składając wspólne rozliczenie z niepracującym małżonkiem za 2021 r., zapłaci roczny podatek w kwocie 63 697 zł, jednocześnie oszczędzając w porównaniu z indywidualnym rozliczeniem 12 829 zł.
Należy zatem wnioskować, że małżonkowie bardziej skorzystają na wspólnym rozliczeniu małżeńskim na zasadach Polskiego Ładu niż w przypadku rozliczenia za 2021 r. (maksymalna korzyść dla 2022 r. jest aż o 10 271 zł wyższa w porównaniu do 2021 r.). Warto jednak zwrócić uwagę, że mimo wzrostu tej różnicy między wspólnym małżeńskim a indywidualnym rozliczeniem w 2022 r. małżonkowie zapłacą o 7606 zł więcej na tym samym przychodzie, zaprezentowanym w powyższym przykładzie, niż zapłaciliby w 2021 r., rozliczając się wspólnie.
Przykład II
2022 r.: Małżonek uzyskał przychód z umowy o pracę w kwocie 240 tys. zł oraz rozlicza się wspólnie ze współmałżonkiem, którego roczny przychód z pracy wynosi 25 tys. zł. Za 2022 r. małżonkowie łącznie zapłacą podatek roczny w kwocie 28 666 zł, oszczędzając w porównaniu z indywidualnym rozliczeniem 15 790 zł.
2021 r.: Małżonkowie rozliczający się wspólnie za 2021 r. przy identycznych przychodach jak w 2022 r. zapłacą roczny podatek w kwocie 29 840 zł, jednocześnie oszczędzając w porównaniu z indywidualnym rozliczeniem 9798 zł.
Przykład II pokazuje, że rozliczenie małżeńskie według zasad z 2022 r. będzie korzystne niż w2021 r. Małżonkowie osiągną wyższą korzyść, rozliczając się wspólnie w porównaniu z rozliczeniem indywidualnym, ale również ich roczny podatek będzie nieco niższy niż ten wyliczony według skali za 2021 r. To jednak nie oznacza, że małżonkom zostanie więcej w kieszeni niż w 2021 r. Jak to możliwe? Roczne zobowiązanie podatkowe za 2022 r. będzie wprawdzie niższe niż to wyliczone według zasad z 2021 r., ale na ostateczny wynik netto dla małżonków wpływ będzie miała wysokość składek na ubezpieczenia społeczne i ubezpieczenie zdrowotne. Z uwagi na podwyższenie kwoty ograniczenia rocznej podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne - z 157 770 zł w 2021 r. do kwoty 177 660 zł w 2022 r. - małżonkowie zapłacą wyższe składki na ubezpieczenia społeczne, które nadal są odliczane od podstawy opodatkowania. Zatem niższa podstawa opodatkowania przekłada się w tym konkretnym przykładzie na nieco niższy podatek, co nie zmienia faktu, że na rękę małżonkowie otrzymają ok. 864 zł mniej niż w 2021 r. Poniosą bowiem wyższe koszty związane ze składkami na ZUS, w tym wyższa będzie składka zdrowotna, która w 2022 r. nie jest już odliczana od podatku. ©℗

wspólne rozliczenie z dzieckiem

Samotni rodzice w rozliczeniu za 2021 r. po raz ostatni mogą rozliczyć się wspólnie z dzieckiem. Obowiązują tu zasady przewidziane w art. 6 ust. 4 ustawy o PIT w brzmieniu obowiązującym do końca 2021 r. Na czym to polega? Osoba samotnie wychowująca dzieci może określić podatek w podwójnej wysokości podatku obliczonego od połowy swoich dochodów podlegających opodatkowaniu. Musi tylko złożyć wniosek (w praktyce zaznaczyć odpowiednie pole) w zeznaniu rocznym PIT. Dzięki wspólnemu rozliczeniu podatek będzie niższy.
Polski Ład: Fiskus będzie mógł częściej zajrzeć do konta
Polski Ład: Fiskus będzie mógł częściej zajrzeć do konta

Zobacz również

Przykład 9

Zysk dla samotnego rodzica
Jeśli osoba samotnie wychowująca dziecko rozliczy się bez niego i osiąga przychód z umowy o pracę w wysokości 60 tys. zł (5 tys. zł brutto miesięcznie), to - upraszczając - jej dochód wyniesie 57 tys. zł (odejmujemy 3 tys. zł kosztów uzyskania przychodów). Dochód należałoby jeszcze pomniejszyć o zapłacone składki ZUS, a od podatku odjąć 7,75 proc. składki zdrowotnej. Pomijamy jednak te pozycje, bo chodzi o to, aby pokazać różnicę w wysokości podatku osoby rozliczającej się bez dziecka i z nim.
Podatek osoby rozliczającej się bez dziecka, w uproszczeniu, ale po uwzględnieniu kwoty wolnej od podatku (do końca 2021 r. - to 3089 zł), wyniesie więc 9164,88 zł.
Jeśli ta sama osoba rozliczyłaby się z dzieckiem, to musiałaby zapłacić (w uproszczeniu) 4319,88 zł podatku. Różnica jest istotna. Korzyść jest tym większa, im wyższy był dochód samotnego rodzica w 2021 r.
Trzeba jednak pamiętać, żeby spełnić wymogi. Jako osoba samotnie wychowująca dziecko może rozliczyć się rodzic lub opiekun prawny, będący panną, kawalerem, wdową, wdowcem, rozwódką, rozwodnikiem albo osobą, w stosunku do której orzeczono separację, a także osoba pozostająca w związku małżeńskim, jeżeli małżonek został pozbawiony praw rodzicielskich lub odbywa karę pozbawienia wolności.
Kolejnym warunkiem jest samotne wychowywanie dzieci. Zasadniczo chodzi o dzieci:
  • małoletnie,
  • bez względu na ich wiek, które otrzymywały zasiłek (dodatek) pielęgnacyjny lub rentę socjalną,
  • do ukończenia 25. roku życia uczące się w szkołach, jeżeli w roku podatkowym nie uzyskały dochodów podlegających opodatkowaniu na zasadach ogólnych, z zysków kapitałowych (art. 30b ustawy o PIT) lub przychodów zwolnionych z podatku (na podstawie ulgi zero PIT dla młodych) przekraczających 3089 zł, z wyjątkiem renty rodzinnej.
Trzeba też pamiętać, że osoba samotnie wychowująca dziecko nie rozliczy się z nim, jeśli podatnik lub dziecko osiągają dochody z działalności opodatkowane liniowym PIT, ryczałtem, kartą podatkową, podatkiem tonażowym lub gdy mają zastosowanie przepisy ustawy z 6 lipca 2016 r. o aktywizacji przemysłu okrętowego i przemysłów komplementarnych.
Problem z opieką naprzemienną
Podatnicy od lat mają problem, jeśli się rozwiodą i każde z nich przez część roku wychowuje dziecko. Fiskus nadal upiera się, że naprzemienne wychowywanie dziecka wyklucza możliwość rozliczenia obu byłym małżonkom jako osobom samotnie wychowującym dziecko. Zgodnie z interpretacjami fiskusa nie wystarczy być w stanie wolnym. Chodzi bowiem o wychowywanie dziecka bez wsparcia drugiego z rodziców. Potwierdził to dyrektor KIS m.in. w interpretacji indywidualnej z 14 stycznia 2022 r., nr 0112-KDIL2-1.4011.993.2021.2.KB.

Przykład 10

Rozwódka z prawem do preferencji
Podatniczka rozwiodła się z mężem we wrześniu 2020 r. Zdecydowaną większość opieki nad dzieckiem sprawuje sama. Ojciec dziecka nie wywiązuje się z obowiązku opieki. Podatniczka w takiej sytuacji może rozliczyć się jako osoba samotnie wychowująca dziecko. Jeśli nie zrobiła tego za 2020 r., to może zrobić korektę zeznania rocznego i rozliczyć jako matka samotnie wychowująca dziecko. Potwierdził to dyrektor KIS w interpretacji indywidualnej z 5 stycznia 2022 r., nr 0113-KDIPT2-2.4011.1033.2021.1.EC.
Co innego wynika jednak z orzecznictwa sądów administracyjnych. Pierwszy korzystny dla podatników wyrok zapadł już 5 kwietnia 2017 r. (sygn. akt II FSK 573/15). Już wtedy Naczelny Sąd Administracyjny orzekł, że oboje rozwiedzeni rodzice, z których każdy opiekował się dzieckiem (w tamtym przypadku akurat przez pół roku), mogą rozliczyć się z PIT preferencyjnie, czyli jako osoby samotnie wychowujące dziecko. Takie rozumienie przepisów potwierdzają kolejne sądy - np. WSA w Gdańsku (wyrok z 12 stycznia 2021 r. sygn. akt I SA/Gd 785/20, nieprawomocny) oraz NSA (wyrok z 6 maja 2021 r., sygn. akt II FSK 412/19, wyrok z 20 maja 2020 r., sygn. akt II FSK 383/20).
To oznacza, że jeśli podatnik się rozwiódł, ale choćby przez część roku wychowuje samotnie dziecko (naprzemiennie z drugi rodzicem), to musi się przygotować na to, że fiskus zakwestionuje takie rozliczenie za 2021 r. Jeśli jednak podatnik złoży skargę do sądu, może wygrać. Problem w tym, że na wyrok WSA trzeba czekać nawet rok, a na wyrok NSA nawet dwa lata.

ulga na dzieci

To jedna z najpopularniejszych ulg. Polega ona na tym, że odliczamy od podatku określoną kwotę w zależności od tego, ile podatnik posiada dzieci, jakie dochody osiąga (czy według skali - wtedy można korzystać z ulgi, czy np. liniowego PIT - wtedy nie), jaka jest ich wysokość (to ma znaczenie przy jednym dziecku) i czy spełnia pozostałe warunki (art. 27f ustawy o PIT).
Roczna kwota ulgi wynosi:
  • 1112,04 zł - na jedno dziecko,
  • 1112,04 zł - na drugie dziecko,
  • 2000,04 zł - na trzecie dziecko,
  • 2700 zł - na czwarte i każde kolejne dziecko.
Jeśli jednak dziecko urodziło się w trakcie roku, wówczas stosujemy miesięczne limity odliczenia, a więc można odliczyć kwoty za wszystkie miesiące, licząc od tego, w którym dziecko przyszło na świat. Przykładowo, jeśli dziecko urodziło się w maju zeszłego roku, to ulga przysługuje za miesiące od maja do grudnia 2021 r.
Przy pierwszym dziecku obowiązuje limit dochodów:
  • 112 tys. zł - dla małżonków (pozostających przez cały rok podatkowy w związku małżeńskim) oraz osób samotnie wychowujących dzieci,
  • 56 tys. zł - dla osoby niepozostającej w związku małżeńskim.

Przykład 11

Kryterium dochodowe ma znaczenie
Podatnik się rozwiódł, ale sprawuje również opiekę nad małoletnią córką. Czy może skorzystać z ulgi na dziecko, jeśli jego dochody w ciągu roku przekroczyły 56 tys. zł?
Dyrektor KIS w interpretacji indywidualnej z 28 stycznia 2021 r., nr 0114-KDIP3-2.4011.722.2020.4.MS, wyjaśnił, że w takiej sytuacji ulga nie przysługuje mężczyźnie, skoro nie pozostaje on w związku małżeńskim, a jego dochody przekroczyły 56 tys. zł.
Ulga przysługuje na każde:
  • małoletnie dziecko (takie, które nie ukończyło 18 lat),
  • dziecko do 25. roku życia, które się uczy oraz którego dochody (z wyjątkiem renty rodzinnej) i przychody uzyskane w ramach ulgi dla młodych, po ich zsumowaniu, nie przekraczają 3089 zł rocznie,
  • niepełnosprawne dziecko, które otrzymuje zasiłek (dodatek) pielęgnacyjny lub rentę socjalną.

Przykład 12

Dzieci z pierwszego i drugiego małżeństwa
Podatnik jest ojcem czwórki dzieci - dwójki z pierwszego małżeństwa (Monika - 22 lata, Ewa - 16 lat) oraz dwójki z drugiego małżeństwa (Filip - 8 lat i Zosia - 4 lata). Pierwsze małżeństwo zakończyło się rozwodem. Na wszystkie dzieci zachował on prawa rodzicielskie, wychowawcze, a na dwójkę z pierwszego małżeństwa płaci alimenty. Z ulgi na dwójkę dzieci z pierwszego małżeństwa korzysta była żona podatnika, a na dwójkę z obecnego - obecna żona. Czy podatnik jako ojciec czwórki dzieci może skorzystać z ulgi na trzecie i czwarte dziecko (z obecnego małżeństwa) oraz czy może skorygować swoje rozliczenia i uwzględnić ulgę?
Dyrektor KIS w interpretacji indywidualnej z 21 maja 2021 r., nr 0114-KDIP3-2.4011.159.2021.3.MS, stwierdził, że mężczyzna może skorzystać z ulgi prorodzinnej na trzecie i czwarte dziecko. Może też skorygować swoje rozliczenia za poprzednie lata i uwzględnić ulgę. W rozliczeniach rocznych PIT-37 powinien wpisać odliczenie ulgi prorodzinnej, uwzględniając syna Filipa (jako trzecie dziecko) oraz córkę Zofię (jako czwarte dziecko). Powinien też wymienić dwójkę dzieci z poprzedniego małżeństwa (Monika i Ewa) i wpisać 0 zł odliczenia w załączniku PIT/O ze względu na to, że była żona odlicza ulgę w pełnej wysokości.

Przykład 13

Rozwodnikowi przysługuje połowa ulgi
Podatnik jest rozwodnikiem. Sąd wykonywanie władzy rodzicielskiej nad jedynym synem powierzył matce, ale ojciec posiada pełnię praw rodzicielskich i ma prawo do współdecydowania w najważniejszych sprawach dotyczących wychowywania i wykształcenia dziecka. Płaci też alimenty. Zgodnie z wyrokiem sądu syn przebywa u ojca w określone dni. W 2020 r. przebywał pod wyłączną opieką ojca w sumie przez 90 dni. Podatnik wyjaśnił też, że jego dochody w 2020 r. nie przekroczyły 56 tys. zł.
Dyrektor KIS w interpretacji indywidualnej z 15 lutego 2021 r., nr 0112-KDIL2-1.4011.76.2021.1.MM, potwierdził, że ojciec ma prawo do skorzystania z 50-proc. z ulgi na dziecko.

Przykład 14

Liczy się faktyczna opieka
Kobieta w 2016 r. rozwiodła się. Od tego czasu mieszka sama z córką. W wyniku rozwodu wykonanie władzy rodzicielskiej zostało powierzone obojgu rodzicom, a miejsce zamieszkania dziecka ustalone przy matce. Ojciec w praktyce nie zajmuje się córką i nie bardzo interesuje jej wychowaniem. Ma nową partnerkę, z którą ma kolejne dziecko. Czy podatniczka ma prawo w całości skorzystać z ulgi prorodzinnej za swoje dziecko za lata 2016, 2017, 2018, 2019, 2020 i następne?
Dyrektor KIS w interpretacji indywidualnej z 10 czerwca 2021 r., nr 0115-KDWT.4011.38.2021.2.KG, zgodził się, że kobieta ma prawo do 100-proc. ulgi. Przy czym zauważył, że dla nabycia praw do ulgi nie wystarczy posiadanie władzy rodzicielskiej, konieczne jest wykonywanie władzy rodzicielskiej - sprawowanie faktycznej pieczy nad małoletnim dzieckiem w sposób zapewniający jego prawidłowy rozwój, a w szczególności podejmowanie przez rodzica (rodziców) obowiązków w zakresie zaspokojenia potrzeb fizycznych, edukacyjnych i duchowych dziecka. Samo posiadanie władzy rodzicielskiej nie oznacza jej wykonywania. Fakt płacenia alimentów na dzieci nie jest rozstrzygający dla uznania, że rodzic wykonuje władzę rodzicielską. Obowiązek alimentacyjny jest bowiem niezależny od władzy rodzicielskiej, a więc spoczywa także na rodzicach, którzy zostali pozbawieni tej władzy.

Przykład 15

Dochód zwolniony też wyklucza ulgę
Matka ma dziecko w wieku 24 lat, które kontynuuje naukę w szkole wyższej. W trakcie nauki w 2019 r. córka była zatrudniona na umowę zlecenia. Z tego tytułu uzyskała dochód w wysokości 1812,75 zł oraz przychód zwolniony od podatku na podstawie art. 21 ust. 1 pkt 148 ustawy o PIT (tzw. zerowy PIT dla młodych) w wysokości 4663,58 zł. Czy kobieta może skorzystać z ulgi na pełnoletnią córkę, która osiągnęła taki dochód?
Dyrektor KIS w interpretacji indywidualnej z 25 maja 2021 r., nr 0112-KDIL2-1.4011.352.2021.1.KF, wyjaśnił, że aby móc skorzystać z ulgi na dziecko, należy m.in. utrzymywać w roku podatkowym pełnoletnie dziecko do ukończenia 25. roku życia uczące się w szkołach ściśle określonych przez ustawę, które w roku podatkowym nie uzyskało dochodów podlegających opodatkowaniu na zasadach określonych w art. 27 lub art. 30b lub przychodów zwolnionych (tzw. zerowy PIT dla młodych - art. 21 ust. 1 pkt 148 ustawy o PIT), w łącznej wysokości przekraczającej kwotę (w 2019 r.) 3089 zł. Przy ustalaniu kryterium dochodowego pełnoletnich uczących się dzieci uwzględnia się zarówno - czyli w łącznej wysokości - ich przychody objęte ulgą dla młodych wolne od podatku, jak i dochody podlegające opodatkowaniu na ogólnych zasadach określonych w art. 27 lub art. 30b ustawy o PIT (z wyjątkiem renty rodzinnej). Skoro córka podatniczki uzyskała łączny dochód przekraczający 3089 zł, to podatniczka nie może skorzystać z ulgi na dziecko.
Z preferencji mogą skorzystać rodzice, opiekunowie i rodzice zastępczy, którzy rozliczają swoje dochody na formularzach PIT-37 lub PIT-36. Innymi słowy, chodzi o osoby rozliczające się według skali podatkowej (stawki 17 proc. i 32 proc.). Z ulgi nie mogą skorzystać przedsiębiorcy płacący ryczałt od przychodów ewidencjonowanych (rozliczają się na formularzu PIT-28) ani na liniowym PIT (składają PIT-36L). Z ulgi można skorzystać, składając zeznanie roczne - trzeba wypełnić załącznik PIT-O i podać w nim liczbę dzieci, ich numery PESEL, a w przypadku braku tych numerów - imiona, nazwiska oraz daty urodzenia dzieci. Jeśli zażąda tego organ podatkowy, podatnik musi też przedstawić zaświadczenia, oświadczenia oraz inne dowody niezbędne do ustalenia prawa do odliczenia, w szczególności:
  • odpis aktu urodzenia dziecka,
  • zaświadczenie sądu rodzinnego o ustaleniu opiekuna prawnego dziecka,
  • odpis orzeczenia sądu o ustaleniu rodziny zastępczej lub umowę zawartą między rodziną zastępczą a starostą,
  • zaświadczenie o uczęszczaniu pełnoletniego dziecka do szkoły.
Ulgę na dzieci odliczamy od podatku. Jeśli jednak kwota ulgi jest wyższa od kwoty podatku, to i tak można ją odliczyć. Podatnik otrzymuje wtedy zwrot, ale tylko do wysokości zapłaconych składek na ubezpieczenie społeczne i zdrowotne, które podlegają odliczeniu od PIT.
Zasadniczo małżonkowie mogą się podzielić ulgą (wskazując w swoich zeznaniach rocznych kwotę, jaką każdy z nich odliczy), ale mogą też zdecydować, że z ulgi korzysta tylko jedno z nich. Częstym pytaniem dotyczącym ulgi jest to, ile pełnoletnie, uczące się dziecko może zarobić w ciągu roku (np. w wakacje), aby rodzic nie stracił preferencji. Otóż dochód nie może przekroczyć 3089 zł rocznie, i to zarówno w kraju, jak i za granicą (co potwierdził NSA w wyroku z 18 kwietnia 2018 r., sygn. akt II FSK 976/16).

ulga rehabilitacyjna

W zeznaniu za 2021 r. z ulgi rehabilitacyjnej korzystać mogą osoby niepełnosprawne posiadające orzeczenie o niepełnosprawności oraz podatnicy, którzy utrzymują osoby niepełnosprawne, jeśli ponieśli wydatki na cele rehabilitacyjne bądź cele ułatwiające wykonanie czynności życiowych. Niektóre z wydatków mogą być odliczone od dochodu (lub przychodu - jeśli podatnik opłaca ryczałt ewidencjonowany).
Osobą niepełnosprawną, która skorzysta z ulgi, jest przy tym podatnik, którego odpowiedni organ w orzeczeniu zakwalifikował do jednego z trzech stopni niepełnosprawności, otrzymał decyzję przyznającą rentę z tytułu choćby częściowej niezdolności do pracy, rentę szkoleniową lub socjalną, otrzymał orzeczenie o niepełnosprawności wydane na podstawie odrębnych przepisów. Ostatni warunek dotyczy niepełnoletnich, którzy nie skończyli 16. roku życia. Opiekunowie mogą zaś skorzystać z ulgi rehabilitacyjnej, jeśli ich niepełnosprawny podopieczny nie przekroczy limitu dwunastokrotności renty socjalnej. W 2022 r. limit ten wyniesie 15 010,56 zł. Do limitu nie wlicza się m.in. przychodu z tytułu alimentów.
W ramach ulgi rehabilitacyjnej można odliczyć wydatki poniesione na:
  • adaptację i wyposażenie mieszkań oraz budynków mieszkalnych stosownie do potrzeb wynikających z niepełnosprawności;
  • przystosowanie pojazdów mechanicznych do potrzeb wynikających z niepełnosprawności;
  • zakup i naprawę indywidualnego sprzętu, urządzeń i narzędzi technicznych niezbędnych w rehabilitacji oraz ułatwiających wykonywanie czynności życiowych, stosownie do potrzeb wynikających z niepełnosprawności, z wyjątkiem sprzętu gospodarstwa domowego;
  • zakup wydawnictw i materiałów (pomocy) szkoleniowych, stosownie do potrzeb wynikających z niepełnosprawności;
  • odpłatność za pobyt na turnusie rehabilitacyjnym;
  • odpłatność za pobyt na leczeniu w zakładzie lecznictwa uzdrowiskowego, za pobyt w zakładzie rehabilitacji leczniczej, zakładach opiekuńczo-leczniczych i pielęgnacyjno-opiekuńczych oraz odpłatność za zabiegi rehabilitacyjne;
  • opłacenie przewodników osób niewidomych I lub II grupy inwalidztwa oraz osób z niepełnosprawnością narządu ruchu zaliczonych do I grupy inwalidztwa, w kwocie nieprzekraczającej w roku podatkowym 2280 zł;
  • utrzymanie psa asystującego, o którym mowa w ustawie o rehabilitacji zawodowej, w kwocie nieprzekraczającej w roku podatkowym 2280 zł;
  • opiekę pielęgniarską w domu nad osobą niepełnosprawną w okresie przewlekłej choroby uniemożliwiającej poruszanie się oraz usługi opiekuńcze świadczone dla osób niepełnosprawnych zaliczonych do I grupy inwalidztwa;
  • opłacenie tłumacza języka migowego;
  • kolonie i obozy dla dzieci i młodzieży niepełnosprawnej oraz dzieci osób niepełnosprawnych, które nie ukończyły 25. roku życia;
  • leki - w wysokości stanowiącej różnicę pomiędzy faktycznie poniesionymi wydatkami w danym miesiącu a kwotą 100 zł, jeśli lekarz specjalista stwierdzi, że osoba niepełnosprawna powinna stosować określone leki (stale lub czasowo);
  • odpłatny, konieczny przewóz na niezbędne zabiegi leczniczo-rehabilitacyjne:
a) osoby niepełnosprawnej - karetką transportu sanitarnego,
b) osoby niepełnosprawnej, zaliczonej do I lub II grupy inwalidztwa, oraz dzieci niepełnosprawnych do lat 16 - również innymi środkami transportu niż wymienione w lit. a;
  • używanie samochodu osobowego, stanowiącego własność (współwłasność) osoby niepełnosprawnej lub podatnika mającego na utrzymaniu osobę niepełnosprawną albo dziecko niepełnosprawne, które nie ukończyło 16. roku życia - w wysokości nieprzekraczającej w roku podatkowym kwoty 2280 zł;
  • odpłatne przejazdy środkami transportu publicznego związane z pobytem:
a) na turnusie rehabilitacyjnym;
b) w zakładach lecznictwa uzdrowiskowego, rehabilitacji leczniczej, opiekuńczo-leczniczych i pielęgnacyjno-opiekuńczych;
c) na koloniach i obozach dla dzieci i młodzieży niepełnosprawnej.
Wydatki mogą zostać odliczone wyłącznie w sytuacji, gdy nie zostały sfinansowane (dofinansowane) ze środków zakładowego funduszu rehabilitacji osób niepełnosprawnych, zakładowego funduszu aktywności, Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych lub ze środków Narodowego Funduszu Zdrowia, zakładowego funduszu świadczeń socjalnych albo nie zostały zwrócone podatnikowi w jakiejkolwiek formie. Jeśli jednak były częściowo sfinansowane (dofinansowane) z tych środków, odliczeniu podlega różnica pomiędzy poniesionymi wydatkami a kwotą sfinansowaną z funduszy lub zwróconą w jakiejkolwiek formie. Wydatki powinny zostać co do zasady udokumentowane przez posiadanie odpowiedniego dowodu, który potwierdza ich poniesienie. Wyjątki dotyczą kwot poniesionych na opłacenie przewodników niepełnosprawnego, utrzymanie psa asystującego, używanie samochodu osobowego (na żądanie fiskusa należy jednak przedstawić taki dowód).
Odliczenia związane z ulgą rehabilitacyjną dokonuje się w zeznaniu podatkowym PIT-36, PIT-37 lub PIT-28. Należy pamiętać, że konieczne jest dołączenie formularza PIT-O, który będzie zawierał informacje o odliczeniach.
•Czy w przypadku wydatków ograniczonych limitem kwotowym rodzice łożący na utrzymanie niepełnosprawnego dziecka mają wspólny limit?
Jeśli na utrzymanie niepełnosprawnego dziecka łożą oboje rodzice (bez względu na to, czy pozostają w związku małżeńskim czy też nie), każdemu z nich przysługuje prawo do ulgi rehabilitacyjnej w wysokości faktycznie poniesionego przez siebie wydatku. W przypadku wydatków ograniczonych limitem kwotowym każdemu z nich przysługuje odrębny limit.
•Czy odliczyć można tylko wydatki poniesione w Polsce?
Nie ma znaczenia, czy podatnik poniesie wydatek w kraju czy za granicą. Do przeliczenia poniesionych wydatków w walucie obcej na polskie złote stosuje się średni kurs Narodowego Banku Polskiego z ostatniego dnia roboczego poprzedzającego dzień poniesienia wydatku.
•Czy osoba niepełnosprawna chcąca odliczyć wydatki na utrzymanie samochodu osobowego musi mieć prawo jazdy?
W przypadku wydatków na utrzymanie samochodu osobowego nie jest konieczne, aby osoba niepełnosprawna posiadała prawo jazdy. Ważne za to, aby pojazd był jej własnością lub współwłasnością.
Zmiany, które wprowadził Polski Ład
Od 2022 r. można odliczać - do 2280 zł rocznie - wydatki poniesione na pieluchomajtki, pieluchy anatomiczne, chłonne majtki, podkłady, wkłady anatomiczne. Wcześniej było to niemożliwe. Niestety, jednocześnie ulga nie obejmie wydatków na niekonwencjonalne terapie, choćby zostały one przepisane przez lekarza (np. na terapię komórkami macierzystymi). Ponadto, choć Polski Ład nie zmienił wprawdzie zasady, zgodnie z którą można odliczać od dochodu różnicę między faktycznie poniesionymi wydatkami na leki przepisane przez lekarza a kwotą 100 zł, to obecnie ulga dotyczy wyłącznie leków zdefiniowanych w ustawie z 6 września 2001 r. - Prawo farmaceutyczne (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 1977; ost.zm. Dz.U. z 2021 r. poz. 2120).
Natomiast ulgą od tego roku zostały objęte nie tylko zakup i naprawa, lecz także najem indywidualnego sprzętu, urządzeń i narzędzi technicznych niezbędnych w rehabilitacji. Można też odliczyć wydatki na zakup, naprawę lub najem wyrobów medycznych wymienionych w wykazie określonym przez ministra zdrowia. Zmieniona została również zasada, zgodnie z którą preferencja przysługiwała wyłącznie wobec wydatków na pobyt na leczeniu w zakładzie lecznictwa uzdrowiskowego. Z przepisów zniknął bowiem dotychczasowy warunek, aby wydatki dotyczyły leczenia. Kolejna zmiana pozwoli opiekunom osób niepełnosprawnych z pierwszą grupą podatkową oraz niepełnosprawnych do lat 16 odliczać wydatki na odpłatne przejazdy środkami transportu publicznego oraz pobyt na turnusie rehabilitacyjnym lub w zakładzie lecznictwa uzdrowiskowego albo zakładzie rehabilitacji leczniczej. Opiekunowie, którzy towarzyszą dziecku przebywającemu na turnusie rehabilitacyjnym lub w zakładzie lecznictwa uzdrowiskowego albo zakładzie rehabilitacji leczniczej, będą mogli też potrącić wydatki związane ze swoim pobytem oraz dojazdem. Wcześniej z preferencji mogli skorzystać wyłącznie podopieczni. W 2022 r. ulgą rehabilitacyjną objęte zostaną też wydatki na odpłatne przewozy niepełnosprawnego w karetkach sanitarnych lub w jakimkolwiek innym pojeździe (jeśli niepełnosprawny zaliczany jest do I lub II grupy inwalidztwa bądź jest dzieckiem do 16 lat). Wcześniej można było je odliczać wyłącznie wtedy, gdy przewóz był konieczny ze względu na niezbędne zabiegi leczniczo-rehabilitacyjne. W Polskim Ładzie i ustawie z 17 grudnia 2021 r. o dodatku osłonowym (Dz. U. z 2022 r. poz. 1) doprecyzowano także, że do limitu dwunastokrotności renty socjalnej, po którego przekroczeniu opiekunowie osoby niepełnosprawnej nie mogą skorzystać z ulgi rehabilitacyjnej, nie wliczane są 13. emerytury oraz dodatki osłonowe i energetyczne.

ulga termomodernizacyjna

Tak jak w poprzednich latach właściciele domów jednorodzinnych (także tych w zabudowie szeregowej lub bliźniaczej) mogą skorzystać z ulgi termomodernizacyjnej. Pozwala ona na odliczenie od dochodu wydatków nieprzekraczających 53 tys. zł (a w przypadku małżonków rozliczających się wspólnie - 106 tys. zł) na określone w przepisach ulepszenia, np. wymianę okien, drzwi, zakup paneli fotowoltaicznych lub pompy ciepła. Ale uwaga - chodzi o termomodernizację tych budynków, które uzyskały już pozwolenie na użytkowanie. Innymi słowy, ulga nie dotyczy domów w budowie. Ponadto, aby skorzystać z preferencji, trzeba mieć faktury potwierdzające wydatki, wystawione przez podatnika VAT czynnego. Ulgę wykazujemy w załączniku PIT-O do zeznania rocznego.
Zasady korzystania
Ulga przysługuje właścicielom lub współwłaścicielom istniejących budynków mieszkalnych jednorodzinnych. Wydatki muszą być poniesione na materiały budowlane, urządzenia i usługi, związane z realizacją przedsięwzięcia termomodernizacyjnego i zakończone w okresie trzech kolejnych lat, licząc od końca roku podatkowego, w którym poniesiono pierwszy wydatek. Kwota odliczenia nie może przekroczyć 53 tys. zł w odniesieniu do wszystkich realizowanych przedsięwzięć termomodernizacyjnych w poszczególnych budynkach, których podatnik jest właścicielem lub współwłaścicielem. W przypadku małżonków ulga przysługuje każdemu z nich, co oznacza, że w sumie mogą odliczyć 106 tys. zł (trzeba jednak pamiętać, aby na fakturach był każdy ze współmałżonków). Każdy ze współwłaścicieli ma prawo odliczyć całość poniesionych przez siebie wydatków. Wysokość wydatków ustala się na podstawie faktur wystawionych przez podatnika podatku od towarów i usług niekorzystającego ze zwolnienia od tego podatku.
Na odliczenie wydatków podatnik ma sześć lat. Jeśli bowiem w zeznaniu rocznym podatnik odliczył jedynie część wydatku (bo nie miał więcej dochodu lub przychodu), to może odliczać pozostałą część w kolejnych latach, nie dłużej jednak niż przez sześć lat, licząc od końca roku podatkowego, w którym poniesiono pierwszy wydatek.
Dodajmy, że odliczeniu nie podlegają wydatki w części, w jakiej zostały:
  • sfinansowane (dofinansowane) ze środków Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej lub wojewódzkich funduszy ochrony środowiska i gospodarki wodnej lub zwrócone podatnikowi w jakiejkolwiek formie;
  • zaliczone do kosztów uzyskania przychodów, odliczone od przychodu na podstawie ustawy o zryczałtowanym podatku dochodowym lub uwzględnione przez podatnik w związku z korzystaniem z ulg podatkowych w rozumieniu ustawy z 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 1540; ost.zm. Dz.U. z 2021 r. poz. 2328; dalej: ordynacja podatkowa).
Obowiązuje więc zasada: albo dotacja z funduszu albo ulga podatkowa. Ale jeżeli wydatki są sfinansowane pożyczką/kredytem, których spłata obciąża podatnika, wówczas są traktowane jako sfinansowane przez podatnika i podlegają odliczeniu. Innymi słowy, jeśli podatnik dostał pożyczkę z NFOŚiGW, którą musi spłacić, a nie bezzwrotną dotację, to może skorzystać z ulgi termomodernizacyjnej. Potwierdził to minister finansów w objaśnieniach podatkowych z 16 września 2019 r. Możliwa jest też jeszcze inna sytuacja - że podatnik najpierw przeprowadzi termomodernizację za własne pieniądze i skorzysta z ulgi, a potem (np. w kolejnym roku) dostanie dotację z funduszu ochrony środowiska. W takim przypadku - jak wynika z przepisów i objaśnień - podatnik w tym kolejnym roku musi doliczyć do swojego dochodu za ten rok podatkowy kwotę wydatków objętą dotacją. Innymi słowy, jeśli podatnik wymieni okna w 2022 r., a w 2023 r. dostanie na to dotację, to w rozliczeniu podatku dochodowego za 2023 r. do dochodu będzie musiał dodać kwotę otrzymanej dotacji.
Dodajmy, że jeśli podatnik nie zrealizuje przedsięwzięcia termomodernizacyjnego w terminie trzech lat, to musi zwrócić ulgę. W praktyce w takiej sytuacji musi doliczyć kwoty wcześniej odliczone z tego tytułu do dochodu (przychodu) za rok podatkowy, w którym upłynął trzyletni termin. Ulgę trzeba wykazać w załączniku PIT-O do zeznania rocznego.
Jakie wydatki
Wydatki objęte ulgą termomodernizacyjną zostały wymienione w załączniku do rozporządzenia ministra inwestycji i rozwoju z 21 grudnia 2018 r. w sprawie określenia wykazu rodzajów materiałów budowlanych, urządzeń i usług związanych z realizacją przedsięwzięć termomodernizacyjnych (Dz.U. poz. 2489). Są wśród nich m.in. zakupy materiałów budowlanych i urządzeń do docieplenia budynku, a także np. zakupy pompy ciepła wraz z osprzętem, kolektora słonecznego, ogniw fotowoltaicznych czy wymiana okien i drzwi, bramy garażowej itd.
Jak jednak wynika z interpretacji indywidualnej dyrektora KIS z 8 maja 2020 r. (nr 0112-KDIL2-1.4011.248.2020.2.DJ), nie chodzi wyłącznie o wydatki wskazane w załączniku do rozporządzenia ministra inwestycji i rozwoju z 21 grudnia 2018 r. Organ wyjaśnił, że załącznik nie zawiera szczegółowego wykazu konkretnych materiałów budowlanych, a jedynie wskazuje ogólnie na materiały budowlane wykorzystane do ściśle określonego w rozporządzeniu celu. W praktyce podatnicy mają wiele pytań o wydatki, składają więc wnioski o interpretacje indywidualne. Są również już orzeczenia sądów, zawierające dodatkowe wskazówki w zakresie ulgi. ramka 1

Ramka 1

Kiedy można skorzystać z odliczenia, a kiedy nie
Można odliczyć od dochodu faktury za:
• parapety okienne;
• materiały używane do montażu warstwy izolującej (tj. kołki montażowe, kleje, pianki do styropianu), materiały wykończeniowe nakładane na warstwę materiałów izolacyjnych (tj. papę termozgrzewalną, siatkę elewacyjną, klej do siatki, grunt do elewacji, tynk zewnętrzny, farbę zewnętrzną);
• wydatki związane z tzw. zieloną energią, czyli na dostawę i montaż kolektorów słonecznych (interpretacja indywidualna dyrektora KIS z 10 czerwca 2020 r., nr 0113-KDIPT2-2.4011.308.2020.2.KR), oraz instalacje fotowoltaiczne. Instalacja nie musi być zamontowana na budynku, ulga dotyczy też instalacji naziemnych przy budynku mieszkalnym (interpretacja indywidualna dyrektora KIS z 25 czerwca 2020 r., nr 0113-KDIPT2-2.4011.306.2020.3.EC). Uwaga! Z odliczenia nie może jednak skorzystać osoba, która założyła instalację fotowoltaiczną na budynku, składającym się z części mieszkalnej i gabinetu lekarskiego z osobnym wejściem, w którym współwłaściciel budynku prowadzi działalność gospodarczą (interpretacja indywidualna dyrektora KIS z 12 czerwca 2020 r., nr 0114-KDWP.4011.14.2020.2.KS1);
• zakup i montaż urządzeń klimatyzacyjnych z możliwością ogrzewania, jeśli urządzenia te mają np. zastąpić w całości ogrzewanie gazowe w budynku;
• zakup i instalację klimatyzatora z funkcją grzewczą działającą na zasadzie pompy ciepła (interpretacja indywidualna dyrektora KIS z 26 czerwca 2020 r., nr 0112-KDIL2-1.4011.321.2020.3.AMN);
• usunięcie starego pokrycia dachowego;
• ułożenie nowego pokrycia dachowego (blachodachówka, dachówka);
• wymianę okien dachowych. Uwaga! Odliczyć można wydatki na wymianę okien, ale nie samych szyb (elementów okien, w tym np. szyb czy okuć, nie ma bowiem na liście z rozporządzenia);
• budowę nowego komina;
• wymianę rynien i rur spustowych;
• docieplenie dachu izolacją natryskową pianą oraz płytami OSB i GKB;
• ocieplenie dachu od wewnątrz.
Z ulgi nie skorzysta m.in.:
• właściciel kamienicy wielorodzinnej (bo ulga dotyczy budynków jednorodzinnych);
• osoba, która poniosła wydatki związane z dokończeniem budowy domu, w tym na drzwi, okna i ocieplenie (interpretacja indywidualna dyrektora KIS z 23 czerwca 2020 r., sygn. 0113-KDIPT2-2.4011.342.2020.2.MP);
• osoby, które są jedynie posiadaczami budynku mieszkalnego jednorodzinnego, a nie jego właścicielami lub współwłaścicielami;
• żona, współwłaścicielka domu jednorodzinnego, jeśli faktury są wystawione na jej współmałżonka, ponieważ odliczenia w ramach ulgi może dokonać tylko ten podatnik, na którego wystawione są faktury (interpretacja indywidualna dyrektora KIS z 16 czerwca 2020 r., nr 0115-KDIT2.4011.255.2020.2.ŁS).
UWAGA! Jeśli faktury np. za instalację fotowoltaiczną były wystawione na oboje małżonków, współwłaścicieli domu, a w tym samym roku się rozwiedli, to każde z byłych małżonków będzie mogło odliczyć jedynie połowę poniesionych wydatków, wykazanych na fakturze (interpretacja indywidualna dyrektora KIS z 22 czerwca 2020 r., nr 0113-KDWPT.4011.28.2020.3.KU). ©℗
Nie łączymy ulg
Z objaśnień ministra finansów z 16 września 2019 r. wynika również, że podatnik, który ma przychody opodatkowane ryczałtem oraz opodatkowane na zasadach ogólnych PIT, musi zdecydować, od których przychodów odliczy wydatki na termomodernizację budynku. Przykładowo, jeśli odliczy wydatki w ramach ulgi od przychodu opodatkowanego ryczałtem, to nie może już odliczyć tych samych wydatków od PIT.
Nie można też łączyć ulgi termomodernizacyjnej i mieszkaniowej. Przykładowo podatnik, który kupił okna na wymianę w domu za pieniądze uzyskane ze sprzedaży mieszkania (przed upływem pięciu lat od jego nabycia), a więc w ramach ulgi mieszkaniowej, nie może odliczyć tego samego wydatku na wymianę okien w ramach ulgi termomodernizacyjnej. Podobnie będzie z ulgą rehabilitacyjną. Jeśli zatem osoba niepełnosprawna dostanie pieniądze na wymianę kotła węglowego na gazowy ze środków zakładowego funduszu rehabilitacji osób niepełnosprawnych i skorzysta z ulgi rehabilitacyjnej, to wykluczone będzie odliczenie w ramach ulgi termomodernizacyjnej.

ulga internetowa

To zanikająca ulga. Takie było też założenie ustawodawcy, aby ona z czasem wygasała. Nadal można z niej jednak korzystać, jeśli wcześniej podatnik nie odliczał wydatków na internet.
Preferencja ta pozwala odliczyć od dochodu wydatki poniesione przez podatnika z tytułu użytkowania internetu, do kwoty 760 zł rocznie. Odliczenie przysługuje wyłącznie w kolejno po sobie następujących dwóch latach podatkowych, jeżeli w okresie poprzedzającym te lata podatnik nie korzystał z tej ulgi. To kluczowy warunek. Jeśli bowiem podatnik wcześniej korzystał z ulgi, to w rozliczeniu za 2021 r. już nie może z niej skorzystać. Jeśli jednak wcześniej nie korzystał, to może odliczyć faktycznie poniesione wydatki na użytkowanie internetu niezależnie od tego, czy chodzi o wydatki na łącze stałe, czy bezprzewodowe (radiowe) lub mobilne. Jak wskazuje Ministerstwo Finansów, odliczyć nie można natomiast wydatków na zakup sprzętu, komponentów sieci, jej instalację, rozbudowę i modernizację, serwis czy opłatę aktywacyjną, jaką pobierają niektórzy dostawcy sieci internet. Z ulgi internetowej mogą skorzystać podatnicy rozliczający się według skali podatkowej lub ryczałtem od przychodów ewidencjonowanych. Wystarczy wypełnić załącznik PIT-O do zeznań PIT-36, PIT-37 lub PIT-28. Wydatku nie można też zaliczyć do kosztów podatkowych, ani odliczyć od przychodu. Innymi słowy, przedsiębiorcy mogą wybrać, czy zaliczają wydatek do kosztów podatkowych czy korzystają z ulgi. W praktyce, jeśli podatnik wydał w ciągu roku na internet 300 zł, to może odliczyć tylko 300 zł. Jeśli wydał 1000 zł, to może odliczyć 760 zł, a pozostała nieodliczona kwota przepada i nie przechodzi ona na kolejny rok podatkowy. W przypadku małżonków, każdemu przysługuje ulga odrębnie, a więc razem mogą odliczyć 1520 zł rocznie, pod warunkiem że faktycznie taką kwotę przeznaczyli na użytkowanie internetu oraz oboje są na fakturze.
Bardzo ważne jest również właściwe udokumentowanie poniesionego wydatku. W tym zakresie podatnicy popełniają wiele błędów, które mogą powodować utratę prawa do ulgi. Dokumentem świadczącym o tym, że ponieśliśmy wydatek na internet, może być faktura czy rachunek, na których są: dane nabywcy, dane sprzedawcy, rodzaj usługi i kwota zapłaty. Dodatkowo trzeba mieć dowód, że zapłaciliśmy za fakturę (np. potwierdzenie przelewu). Trzeba pamiętać jeszcze o jednym elemencie. Obecnie częstą sytuacją jest bowiem zakup sieci internetu w pakiecie z innymi usługami (telewizją, telefonem). Aby skorzystać z ulgi internetowej, na fakturze za te usługi musi być wyszczególniona kwota wydatku za użytkowanie internetu. Jeśli jej nie ma, a jest np. zbiorcza kwota za tv, internet i telefon, to podatnik nie może skorzystać z ulgi.

ulga mieszkaniowa

Kolejna preferencja, z której od lat mogą skorzystać osoby fizyczne, to ulga mieszkaniowa (rozliczana na formularzu PIT-39). Chodzi o zwolnienie z podatku przychodu ze sprzedaży starego mieszkania, ale pod warunkiem że podatnik przeznaczy ten przychód w terminie trzech lat na własne cele mieszkaniowe, czyli np. zakup kolejnego lokalu, domu czy działki.
Ulga nie powinna interesować osób, które sprzedają mieszkania po upływie pięciu lat, licząc od końca roku kalendarzowego, w którym nastąpiło nabycie. Osoby takie nie płacą bowiem podatku dochodowego. Co innego, jeśli od zakupu nie minęło pięć lat. Wtedy od przychodu ze sprzedaży, po pomniejszeniu o koszty uzyskania, należałoby zapłacić PIT, chyba że podatnik skorzysta właśnie z ulgi mieszkaniowej. Osoba sprzedająca lokal nie zapłaci więc podatku, jeśli w ciągu trzech lat przeznaczy pieniądze ze sprzedaży dotychczasowego mieszkania na własne cele mieszkaniowe, wskazane w art. 21 ust. 25 ustawy o PIT. Termin trzyletni liczymy od końca roku kalendarzowego, w którym nastąpiła sprzedaż. Co istotne, w ciągu tych trzech lat trzeba jednak podpisać ostateczny akt notarialny przenoszący własność. To istotne, gdy lokal kupujemy na rynku pierwotnym, czyli od dewelopera. Część osób podpisuje bowiem umowy deweloperskie, a czasem nawet na etapie „dziury w ziemi”, czyli gdy budynek wraz z lokalem mają być wybudowane. W praktyce zdarzają się opóźnienia z oddaniem budynku do użytkowania i podpisaniem ostatecznego aktu notarialnego przenoszącego własność. A jeśli nabywca nie zdąży go podpisać w ciągu trzech lat, licząc od końca roku, w którym sprzedał swój poprzedni lokal, to przepada prawo do ulgi. To zaś oznacza, że trzeba zapłacić 19-proc. podatek od dochodu ze sprzedaży starego lokalu.
To nie koniec komplikacji. Często zdarza się, że deweloper nie uzyskał jeszcze pozwolenia na użytkowanie, ale zgadza się, żeby kupujący zaczął już wykańczać swój lokal. Wydatki te można wliczyć do ulgi mieszkaniowej, ale pod warunkiem, że nowy właściciel zdąży podpisać akt notarialny z deweloperem przed upływem trzech lat. A więc kupujący musi stać się formalnie właścicielem lokalu (art. 21 ust. 26 ustawy o PIT).
Zmiana wprowadzona przez Polski Ład
Od lat podatnicy, którzy wzięli kredyt na stare mieszkanie, mają problem z ulgą mieszkaniową. Do końca 2021 r. trwały bowiem spory o to, czy pieniądze uzyskane ze sprzedaży dotychczasowego mieszkania można przeznaczyć tylko na spłatę kredytu zaciągniętego na zakup nowego lokalu czy również starego. Wyjaśnijmy to na przykładzie. Załóżmy, że Kowalski wziął 300 tys. zł kredytu hipotecznego w 2019 r. i kupił za te pieniądze mieszkanie. Dziś chce je sprzedać za 500 tys. zł, spłacić kredyt i kupić nowe mieszkanie, w innym miejscu. Zasadniczo, ponieważ sprzedaje lokal przed upływem pięciu lat od nabycia, powinien zapłacić PIT od uzyskanego dochodu (500 tys. zł minus koszty nabycia i koszty uzyskania przychodów). Jeśli jednak wyda całe 500 tys. zł lub jakąś część tej kwoty na własny cel mieszkaniowy, to będzie mógł skorzystać z ulgi mieszkaniowej. Innymi słowy nie zapłaci podatku - w całości lub częściowo. Gdyby nie wydał pieniędzy na cel mieszkaniowy, to wówczas musiałby zapłacić 19-proc. PIT od dochodu (przychód minus koszty nabycia i koszty ulepszenia, czyli w naszym przykładzie od 200 tys. zł).
Polski Ład wprowadził zmianę, która rozwiązała ten problem. Obecnie (od 2022 r.) można spłacić stary kredyt i nadal skorzystać z ulgi mieszkaniowej. Zgodnie bowiem z art. 21 ust. 30a ustawy PIT wydatki poniesione na własne cele mieszkaniowe to również wydatki na spłatę kredytu (pożyczki) oraz odsetek od tego kredytu (pożyczki) zaciągniętego na zbywaną nieruchomość lub określone prawo majątkowe, niezależnie od tego, czy w kosztach uzyskania przychodów uwzględnione zostały już wydatki sfinansowane tym kredytem (pożyczką).
Jakie wydatki można uwzględnić
Jedną z kluczowych kwestii w uldze mieszkaniowej jest to, na co możemy wydać pieniądze uzyskane ze sprzedaży starego mieszkania. Katalog takich wydatków jest szeroki - zostały określone w art. 21 ust. 25 ustawy PIT. Przykładowo chodzi m.in. o wydatki na:
  • nabycie budynku mieszkalnego, mieszkania, spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu mieszkalnego;
  • nabycie gruntu pod budowę domu;
  • nabycie prawa użytkowania wieczystego takiego gruntu;
  • budowę, rozbudowę, nadbudowę, przebudowę lub remont własnego budynku mieszkalnego, jego części lub własnego lokalu mieszkalnego;
  • spłatę starego kredytu (pożyczki) oraz odsetek od tego kredytu (pożyczki).
Warto też sięgnąć do interpretacji ogólnej ministra finansów z 13 października 2021 r. (sygn. nr DD2.8202.4.2020). Wynika z niej bowiem, że do wydatków na cele mieszkaniowe (na budowę, rozbudowę, remont itd. - patrz art. 21 ust. 25 pkt 1 lit. d ustawy o PIT) można zaliczyć koszty zakupu i instalacji podstawowych sprzętów kuchennych, szaf wnękowych, oświetlenia sufitowego. Minister wyjaśnił, że własny cel mieszkaniowy może polegać m.in. na możliwości zamieszkiwania i funkcjonowania w budynku (lokalu), czyli normalnej ludzkiej egzystencji. W związku z tym ulga mieszkaniowa obejmuje też wydatki na wykończenie lokalu, np. na zakup podstawowych sprzętów AGD (tj. kuchenki gazowej, elektrycznej lub gazowo-elektrycznej, płyty indukcyjnej lub ceramicznej, piekarnika, zmywarki, pralki, lodówki, okapu kuchennego). Wydatkiem takim jest też zakup na indywidualne zamówienie szaf wnękowych, pawlaczy, zabudowy garderoby, zabudowy kuchennej i łazienkowej. Minister wyjaśnił też, że nie można jednak uwzględnić wydatków na tzw. małe AGD, czyli np. zakupu ekspresu do kawy, tosterów, opiekaczy, kuchenek mikrofalowych itp. Wydatkiem na własne cele mieszkaniowe nie jest również zakup, montaż lub instalacja oświetlenia sufitowego i ściennego wewnętrznego, w tym taśm LED i oczek halogenowych.

darowizny

Od dochodu można odliczyć o darowizny przekazane w 2021 r. na cele:
  • organizacji pożytku publicznego,
  • kultu religijnego,
  • krwiodawstwa realizowanego przez honorowych dawców krwi (tzw. ulga na krew),
  • kształcenia zawodowego publicznym szkołom prowadzącym kształcenie zawodowe, o których mowa w art. 4 pkt 28a ustawy z 14 grudnia 2016 r. - Prawo oświatowe (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 1082; dalej: prawo oświatowe), oraz publicznym placówkom i centrom, o których mowa w art. 2 pkt 4 tej ustawy.
Zasadniczo odliczyć można przekazaną na te cele kwotę, ale nie może ona przekroczyć łącznie 6 proc. dochodu podatnika. Trzeba też pamiętać o odpowiednim udokumentowaniu darowizn (zgodnie z wymogami wskazanymi w art. 26 ust. 7 ustawy o PIT). Ponadto każda z darowizn ma specyficzne warunki.
Ulga na krew
Dotyczy osób, które przekazały swoją krew i osocze. Odliczyć od dochodu można jednak tylko 130 zł za każdy litr pobranej krwi lub 200 zł za każdy litr osocza. Ulga ta obejmuje jednak tylko honorowych dawców, którzy oddali krew nieodpłatnie. Mężczyzna w ciągu roku może oddać maksymalnie 2,7 l krwi, a kobieta 1,8 l. Osocza można oddać więcej, bo aż 25 litrów.
Cele kultu religijnego
Jeśli chodzi o darowizny na cele kultu religijnego, to trzeba je odróżnić od darowizn na działalność charytatywno-opiekuńczą kościoła. Obie formy darowizn są odrębne od siebie, regulowane innymi przepisami, a przekazanie jednej nie wyklucza możliwości przekazania darowizny na drugi cel. I tak darowizny na działalność charytatywno-opiekuńczą kościoła katolickiego wynikają z ustawy z 7 maja 1989 r. o stosunku Państwa do Kościoła Katolickiego w Rzeczypospolitej Polskiej (t.j. Dz.U. z 2019 r. poz. 1347). Podatnicy mogą również przekazać darowizny na działalność charytatywno-opiekuńczą Kościołów: autokefalicznego, ewangelicko-augsburskiego oraz zielonoświątkowego. Zasady odliczenia w takim przypadku regulują ustawy o stosunku państwa do tych Kościołów.
W przypadku darowizn trzeba też pamiętać, że jeżeli przekazujemy pieniądze, musimy to zrobić przelewem na konto w banku lub inny rachunek płatnicy obdarowanego (art. 26 ust. 7 ustawy o PIT). Również w przypadku darowizn na działalność charytatywno-opiekuńczą kościoła konieczny jest przelew bankowy. W przypadku darowizn innych niż pieniężna, trzeba mieć dowód, z którego wynikają dane identyfikujące darczyńcę oraz wartość przekazanej darowizny wraz z oświadczeniem obdarowanego o jej przyjęciu. Jeśli przekazaliśmy krew lub jej składniki, to musimy wziąć zaświadczenie od jednostki pobierającej o ilości bezpłatnie oddanej krwi lub jej składników. W przypadkach innych darowizn trzeba uzyskać dokument stwierdzający ich poniesienie. Musi on zawierać m.in. dane identyfikujące kupującego (odbiorcę usługi lub towaru) i sprzedającego (towar lub usługę), rodzaj zakupionego towaru lub usługi oraz kwotę zapłaty.
Podatnicy, którzy chcą skorzystać z nielimitowanej ulgi na działalność kościoła, muszą również pamiętać o obowiązku uzyskania w okresie dwóch lat od dnia przekazania darowizny sprawozdania o przeznaczeniu kwoty darowizny na działalność charytatywno-opiekuńczą kościoła.
Przeciwdziałanie COVID-19
Odliczyć od dochodu można również darowizny przekazane na przeciwdziałanie COVID-19. Preferencję taką przewiduje art. 52n ustawy o PIT oraz art. 57b ustawy o ryczałcie.
Generalnie chodzi o darowizny przekazane:
  • podmiotom wykonującym działalność leczniczą;
  • Rządowej Agencji Rezerw Strategicznych z przeznaczeniem na cele wykonywania zadań ustawowych;
  • Centralnej Bazie Rezerw Sanitarno-Przeciwepidemicznych z przeznaczeniem na cele wykonywania działalności statutowej;
  • domom dla matek z małoletnimi dziećmi i kobiet w ciąży, noclegowniom, schroniskom dla osób bezdomnych, w tym z usługami opiekuńczymi, ośrodkom wsparcia, rodzinnym domom pomocy oraz domom pomocy społecznej;
  • Funduszowi Przeciwdziałania COVID-19.
W zależności od tego, kiedy przekazana była darowizna, można odliczyć różne kwoty. Jeśli darowizna została przekazana między 1 stycznia a 31 marca 2021 r., odliczyć można 150 proc. przekazanej kwoty, a jeśli od 1 kwietnia 2021 r. - 100 proc. Zasadniczo podatnik może odliczyć darowizny przekazane do końca miesiąca, w którym odwołano stan epidemii ogłoszony z powodu COVID-19 (co dotychczas nie nastąpiło).

ulga na ikze

Podatnicy odkładający pieniądze na emeryturę nadal mogą skorzystać z ulgi na indywidualne konto zabezpieczenia emerytalnego (art. 26 ust. 1 pkt 2b ustawy o PIT). Polega ona na tym, że pieniądze wpłacane na IKZE, do limitu określonego w przepisach o indywidualnych kontach zabezpieczenia emerytalnego, można odliczyć od dochodu (w przypadku podatników opodatkowanych według skali PIT lub liniowym PIT) lub przychodu (w przypadku podatników opodatkowanych ryczałtem od przychodów ewidencjonowanych). Ulga na IKZE jest więc zachętą podatkową do odkładania pieniędzy na emeryturę, w tzw. trzecim filarze.
Limit za 2021 r. wynosi 6310,80 zł (pracownicy) lub 9466,20 zł (przedsiębiorcy prowadzący działalność gospodarczą), a w 2022 r. wynosi 7106,40 zł (pracownicy) lub 10 659,60 zł (prowadzący działalność). Co roku limit się jednak zmienia. Zgodnie z art. 13a ust. 1-4 ustawy z 20 kwietnia 2004 r. o indywidualnych kontach emerytalnych oraz indywidualnych kontach zabezpieczenia emerytalnego (t.j. Dz.U. z 2019 r. poz. 1808) limit wpłat nie może przekroczyć kwoty, która odpowiada: 1,2-krotności (w przypadku pracowników) lub 1,8-krotności (w przypadku działalności gospodarczej) przeciętnego prognozowanego wynagrodzenia miesięcznego w gospodarce narodowej na dany rok określonego w ustawie budżetowej. Jeśli podatnik przekazał na swoje konto IKZE w 2021 r. pieniądze, to może odliczyć przekazaną sumę (do wysokości limitu) w rozliczeniu za zeszły rok w załączniku PIT-O do jednego z zeznań: PIT-28, PIT-36, PIT-36L, PIT-37.

ulga dla młodych

Ulga dotyczy osób do ukończenia 26. roku życia, które uzyskują dochody z:
  • umowy o pracę,
  • umów zlecenia,
  • praktyk absolwenckich lub stażu uczniowskiego.
Takie osoby w ogóle nie zapłacą podatku, jeśli ich przychód roczny nie przekroczył 85 528 zł (art. 21 ust. 1 pkt 148 ustawy o PIT). Podatek trzeba będzie zapłacić dopiero od nadwyżki ponad 85 528 zł - według skali podatkowej (stawki 17 proc. i 32 proc.). Istotne jest to, aby w momencie uzyskania przychodów osoba nie ukończyła 26. roku życia. Pamiętać należy również, że płatnicy uwzględniali ulgę w trakcie 2021 r. przy obliczaniu i pobieraniu zaliczek na podatek. Oznacza to, że podatnik, czyli młoda osoba otrzymywała wynagrodzenie (do limitu 85 528 zł), które nie było pomniejszane o podatek. Należy też wiedzieć, że jeśli wynagrodzenie osoby było oskładkowane, to płatnik pobierał składki na ZUS i zdrowotną. Zwolnienie zero PIT dla młodych nie obejmuje bowiem składek. Dodajmy, że jeśli chodzi o praktyki, to zwolnione z podatku są przychody z praktyki absolwenckiej, o której mowa w ustawie z 17 lipca 2009 r. o praktykach absolwenckich (t.j. Dz.U. z 2018 r. poz. 1244). Z kolei w przypadku stażu uczniowskiego chodzi o należności otrzymane z tytułu odbywania stażu uczniowskiego, o którym mowa w prawie oświatowym. Osoby, które korzystają z ulgi, zasadniczo nie składają zeznania rocznego PIT. Jak wyjaśnia bowiem Ministerstwo Finansów, uzyskanie przychodów, które w całości są objęte ulgą, samo w sobie nie oznacza obowiązku złożenia zeznania podatkowego przez podatnika (PIT-36 albo PIT-37). Aby taki obowiązek powstał, muszą wystąpić dodatkowe okoliczności, np. podatnik:
  • oprócz przychodów objętych ulgą uzyskał dochody, które podlegają opodatkowaniu na ogólnych zasadach według skali podatkowej;
  • ubiega się o zwrot nadpłaconego podatku;
  • ma obowiązek doliczyć do dochodu lub podatku kwoty uprzednich odliczeń, do których utracił prawo.
Jeżeli już podatnik znalazł się w jednej z powyższych sytuacji, to musi złożyć zeznanie (PIT-36, PIT-37) i wykazać w nim zarówno przychody opodatkowane, jak i objęte ulgą, czyli zwolnione (w przewidzianej dla nich osobnej części formularza). Trzeba też złożyć PIT, jeśli przychód podatnika w całości był zwolniony z podatku, ale chce on skorzystać również z ulgi na dzieci. Osoba, która spełniła warunki, aby uzyskać ulgę prorodzinną, może dostać dodatkowy zwrot, ale tylko do wysokości składek na ubezpieczenia społeczne i ubezpieczenie zdrowotne, jakie zapłaciła od przychodów objętych ulgą.
Uwaga! Zwolnione z podatku są wyłącznie przychody ze stosunku pracy, z umowy zlecenia, świadczenia z tytułu odbywania praktyk absolwenckich oraz tytułu stażu uczniowskiego. To oznacza, że przychody z innych źródeł, np. zasiłek macierzyński czy chorobowy, nie są objęte zwolnieniem.
•Ile wynosi limit dla małżonków?
Minister finansów w objaśnieniach podatkowych z 14 kwietnia 2020 r. wyjaśnił, że osobny limit ulgi dla młodych (do 85 528 zł rocznie) przysługuje każdemu z małżonków, niezależnie od tego, czy rozliczają się wspólnie czy oddzielnie. Przy czym niewykorzystana przez jednego z małżonków część limitu z danego roku nie podlega rozliczeniu w ramach limitu przysługującemu drugiemu małżonkowi ani nie zwiększa limitu przysługującego (podatnikowi albo małżonkowi) w kolejnych latach (ulga nie przechodzi na następny rok podatkowy). Jeżeli więc łączne dochody małżonków wyniosły 160 tys. zł (mąż 60 tys. zł, a żona 100 tys. zł), to objęta zwolnieniem jest kwota 145 528 zł (60 tys. zł + 85 528 zł). Innymi słowy, każdy z małżonków ma swój limit i wynosi on 85 528 zł.

ulga abolicyjna

W rozliczeniu rocznym za 2021 r. nadal korzystać można z tzw. ulgi abolicyjnej, o której mowa w art. 27g ustawy o PIT. Została ona jednak znacząco okrojona, bo wysokość odliczenia nie może przekroczyć 1360 zł (nie zmieniło się to także po wejściu w życie Polskiego Ładu). Tę zmianę wprowadziła ustawa z 28 listopada 2020 r. o zmianie ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych, ustawy o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. poz. 2123).
Ulga abolicyjna przysługuje podatnikom, którzy uzyskują zagraniczne dochody w krajach, z którymi Polska umówiła się na mniej korzystną metodę unikania podwójnego opodatkowania - metodę proporcjonalnego odliczenia. Preferencja pozwala rozliczyć się z polskim fiskusem tak jak podatnicy, którzy mogą stosować korzystniejszą metodę - wyłączenia z progresją. Ta metoda jest jednak coraz rzadziej stosowana, odkąd weszła w życie międzynarodowa konwencja MLI, czyli konwencja wielostronna implementująca środki traktatowego prawa podatkowego mające na celu zapobieganie erozji podstawy opodatkowania i przenoszeniu zysku, sporządzona w Paryżu dnia 24 listopada 2016 r. (Dz.U. z 2018 r. poz. 1369). W konsekwencji podatnik pracujący np. w Niemczech nadal może korzystać z metody wyłączenia z progresją (pozwala ona uniknąć PIT od zagranicznego dochodu, ale nakazuje uwzględnić go przy obliczaniu stopy procentowej dla polskiego dochodu). Polscy rezydenci pracujący w Wielkiej Brytanii czy Holandii muszą zaś opodatkowywać dochody uzyskane z tych krajów w Polsce i dopłacać podatek według skali (po przekroczeniu kwoty, do której nie uprawnia już ulga abolicyjna).
Mimo znaczącego okrojenia zakresu ulgi abolicyjnej minister finansów funduszy i polityki regionalnej wydał 10 sierpnia 2021 r. objaśnienia podatkowe, w których wyjaśnił, w jaki sposób należy korzystać z tych regulacji. Warto jednak wspomnieć, że w objaśnieniach brakowało zastrzeżenia, że zostały wydane na podstawie art. 14a par. 1 pkt 2 ordynacji podatkowej. Nie jest więc pewne, czy zastosowanie się do ich treści pozwoli podatnikom na ochronę przed zmienną wykładnią fiskusa. Minister przypomniał w objaśnieniach, że z ulgi mogą korzystać wyłącznie polscy rezydenci podatkowi. W praktyce oznacza to przykładowo, że emigranci rozliczający się z zagranicznym fiskusem, ale ciągle płacący w Polsce podatek od dochodów z wynajmu mieszkania, nie mają prawa do tej preferencji. Wynajem polskiego mieszkania jest nadal częstym źródłem przychodów dla Polaków, którzy zostali zagranicznymi rezydentami.
Z ulgi nie korzystają również podatnicy uzyskujący dochody z zagranicznych dywidend, z emerytur i rent czy uzyskujący dochody w tzw. rajach podatkowych. Dotyczy ona bowiem zagranicznych dochodów (oraz przychodów opodatkowanych ryczałtem ewidencjonowanym) z umów o pracę, stosunku służbowego, pracy nakładczej, spółdzielczego stosunku pracy, działalności wykonywanej osobiście, pozarolniczej działalności gospodarczej, praw majątkowych, wykonywanej za granicą działalności artystycznej, literackiej, naukowej, oświatowej i publicystycznej, z wyjątkiem dochodów (przychodów) uzyskanych z tytułu korzystania z tych praw lub rozporządzania nimi.
Podatnicy mogą skorzystać z ulgi abolicyjnej dopiero w zeznaniu rocznym. Zasadniczo nie uwzględnia się więc jej przy obliczaniu zaliczek na PIT, choć zainteresowany może o to wnioskować na podstawie art. 22 par. 2a ordynacji podatkowej. Ulgę należy wykazać na formularzu: PIT-36, PIT-36S, PIT-36L lub PIT-36LS, do którego trzeba dołączyć załącznik PIT/ZG. Podatnicy uzyskujący przychody opodatkowane ryczałtem ewidencjonowanym wykazują ulgę na formularzu PIT-28 lub PIT-28S i dołączają do niego formularz PIT/O.

Przykład 16

Wakacyjna praca w Norwegii
Pani Ewa jest polską rezydentką podatkową, która na co dzień pracuje jako szkolna nauczycielka. Dochód pani Ewy wyniósł w 2021 r. 40 tys. zł. Dodatkowo w wakacje 2021 r. pani Ewa pracowała w Norwegii, opiekując się osobami starszymi. Wynagrodzenie pani Ewy za pracę w Norwegii wyniosło równowartość 40 tys. zł, a zagraniczny podatek - równowartość 5 tys. zł.
a) obliczenie podatku zgodnie z metodą proporcjonalnego odliczenia:
- dochód uzyskany w Polsce = 40 000 zł
- dochód uzyskany za granicą = 40 000 zł
-podatek zapłacony za granicą = 5000 zł
- dochód łącznie = 80 000 zł
- podatek polski = 13 074,88 zł
- limit odliczenia zagranicznego podatku = 6537,44 zł
- podatek do zapłacenia w Polsce = 8074,88 zł (13 074,88 zł - 5000 zł);
b) obliczenie podatku zgodnie z metodą wyłączenia z progresją:
- dochód uzyskany w Polsce = 40 000 zł
- dochód uzyskany za granicą = 40 000 zł
- dochód łącznie = 80 000 zł
- podatek polski = 13 074,88 zł
- stopa procentowa = 16,34 proc.
- podatek do zapłacenia w Polsce = 6536 zł (16,34 proc. × 40 000 zł);
c) obliczenie kwoty ulgi abolicyjnej:
- różnica pomiędzy metodami unikania podwójnego opodatkowania = 1538,88 zł (8074,88 zł - 6536 zł)
- odliczenie do wysokości limitu ulgi = 1360 zł;
d) obliczenie podatku należnego.
Od podatku obliczonego zgodnie z pkt a należy odjąć kwotę ulgi abolicyjnej obliczoną zgodnie z pkt c: 8074,88 zł - 1360 zł = 6715 zł
Ostateczny podatek do zapłaty przez panią Ewę = 6715 zł
Źródło: Ministerstwo Finansów