– Postawiona w takiej sytuacji gmina działa podobnie do innych przedsiębiorców dokonujących odpłatnej dostawy towarów – wyjaśnił sędzia Jan Rudowski. Przypomniał, że zgodnie z art. 14 ust. 2a unijnej dyrektywy VAT, przeniesienie własności do towaru w zamian za odszkodowanie z nakazu wydanego przez organ władzy publicznej lub z mocy prawa jest opodatkowane. Polskim odpowiednikiem tego przepisu jest art. 7 ust. 1 pkt 1 ustawy o VAT.
Wywłaszczenie pod drogę
Chodziło o gminę, która na mocy decyzji wojewody otrzymała nieodpłatnie nieruchomości gruntowe. Nie były one wykorzystywane w ramach działalności gospodarczej, wynajmowane, dzierżawione ani oferowane do sprzedaży.
W 2015 r. wojewoda wydał decyzję zezwalającą na realizację budowy odcinka drogi szybkiego ruchu S7. Gmina została w związku z tym wywłaszczona z własności działek, a Generalna Dyrekcja Dróg Krajowych i Autostrad wypłaciła jej stosowne odszkodowanie.
Pierwotnie gmina traktowała każdą z otrzymanych transz odszkodowania jak wynagrodzenie z tytułu odpłatnej dostawy towarów. Wystawiała więc faktury i wykazywała należny VAT. Potem nabrała jednak wątpliwości co do prawidłowości rozliczeń i wystąpiła o interpretację indywidualną.
Argumenty gminy…
Gmina uważała, że wywłaszczenie w zamian za odszkodowanie nie powinno być opodatkowane, bo zgodnie z art. 15 ust. 6 ustawy o VAT, jednostki samorządu terytorialnego realizujące zadania wynikające z przepisów prawa nie są zasadniczo uznawane za podatnika. Wyjątkiem jest sytuacja, gdy działają one na podstawie umów cywilnoprawnych.
Wywłaszczenie nie jest jednak realizowane na podstawie takiej umowy, nie podlega zasadzie swobody stron i nie stosuje się do niego regulacji prawa cywilnego – podnosiła gmina.
Nawiązała również do art. 13 dyrektywy VAT, z którego wynika, że jednostki samorządu terytorialnego mogą być uważane za podatnika w odniesieniu do działań lub transakcji, które mogłyby spowodować zakłócenie konkurencji. Tłumaczyła, że nie ma o tym mowy przy wywłaszczeniu na cele publiczne, bo gmina nie jest w takiej sytuacji konkurentem jakiegokolwiek podmiotu rynkowego i nie ma wpływu na warunki decyzji.
…nie przekonały fiskusa i sądów
Nie zgodził się z nią dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej. Wyjaśnił, że sytuacja gminy jest podobna do sytuacji każdego innego przedsiębiorcy, którego może objąć decyzja o wywłaszczeniu.
Na potwierdzenie przywołał wyroki Naczelnego Sądu Administracyjnego m.in. z 28 listopada 2019 r. (sygn. akt I FSK 1210/17) i z 5 lutego 2019 r. (sygn. I FSK 1795/16).
Podobnie orzekły sądy obu instancji. WSA w Gdańsku (sygn. akt I SA/Gd 1045/20) orzekł, że w świetle art. 7 ust. 1 pkt 1 ustawy o VAT oraz art. 14 ust. 2a unijnej dyrektywy, odszkodowanie za wywłaszczenie nieruchomości należy traktować jako wynagrodzenie za odpłatną dostawę towarów.
Sąd wyjaśnił, że w tym wypadku gmina nie występuje jako podmiot administrujący. Przeciwnie, znajduje się w pozycji podporządkowanej w stosunku do organu władzy publicznej – działa z nakazu wojewody. Jest więc w podobnej sytuacji, co inni podatnicy VAT.
WSA nawiązał tu nie tylko do orzecznictwa NSA (m.in. wyroku z 31 stycznia 2019 r., sygn. akt I FSK 1588/16), ale również Trybunału Sprawiedliwości UE, w tym wyroku z 15 maja 1990 r. (sygn. C-4/89) i postanowienia z 20 marca 2014 r. (sygn. C-72/13).
Z taką wykładnią zgodził się NSA. W uzasadnieniu sędzia Jan Rudowski przypomniał, że podobny problem rozstrzygnął TSUE w wyroku z 13 czerwca 2018 r. (sygn. akt C-665/16). Stwierdził wtedy, że przeniesienie własności nieruchomości przez gminę w zamian za odszkodowanie od Skarbu Państwa jest opodatkowane VAT nawet w sytuacji, gdy obie strony transakcji reprezentuje ta sama osoba, a wypłata odszkodowania sprowadza się do wewnętrznego przeksięgowania. ©℗

orzecznictwo

Wyrok z 17 listopada 2021 r., sygn. akt I FSK 889/21 www.serwisy.gazetaprawna.pl/orzeczenia