Niedopełnienie obowiązku przejścia z księgi przychodów i rozchodów na księgi handlowe to przestępstwo lub wykroczenie skarbowe - mówi Hanna Olczyk, naczelnik Urzędu Skarbowego Warszawa-Wola.
ikona lupy />
Hanna Olczyk, naczelnik Urzędu Skarbowego Warszawa-Wola / Dziennik Gazeta Prawna / Wojtek Gorski
Podmioty, które w 2013 r. osiągną przychody netto o wartości co najmniej 5 059 560 zł, od 1 stycznia 2014 r. będą musiały prowadzić pełną rachunkowość. Taki obowiązek po przekroczeniu limitu mają jednak tylko osoby fizyczne, spółki cywilne i jawne osób fizycznych, spółki partnerskie oraz spółdzielnie socjalne (inne, np. spółki kapitałowe, prowadzą pełne księgi zawsze, bez względu na wartość osiąganych przychodów). Czy powinny zgłosić to do urzędów skarbowych?
Jeżeli przejście na księgę rachunkową wynika z przekroczenia limitu – nie ma takiego obowiązku. Inaczej jest, gdy podatnicy dobrowolnie decydują o zmianie podatkowej księgi przychodów i rozchodów na księgi rachunkowe. W takiej sytuacji muszą przed rozpoczęciem roku obrotowego zawiadomić o tym naczelnika urzędu skarbowego właściwego dla opodatkowania podatkiem dochodowym. Zawiadomienie to nie ma szczególnej formy, wystarczy, że zostanie złożone na piśmie najpóźniej do 31 grudnia 2013 r.
Czy przejście na księgi rodzi jakieś inne obowiązki informacyjne wobec urzędu?
Tak. Trzeba zaktualizować dane dotyczące rodzaju prowadzonej ewidencji księgowej. Dotyczy to zarówno tych, którzy zakładają księgi obowiązkowo, jak i tych, którzy robią to dobrowolnie.
Jak to powinno wyglądać?
Osoby fizyczne i spółki cywilne aktualizują swoje dane w terminie siedmiu dni od zmiany rodzaju prowadzonej księgi poprzez system Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej (CEIDG), a pozostałe podmioty - poprzez złożenie w urzędzie skarbowym NIP-2.
Przy określaniu obowiązku prowadzenia ksiąg problem może sprawić obliczanie limitu. Artykuł 2 ust. 1 pkt 2 ustawy o rachunkowości (t.j. Dz. U. z 2013 r. poz. 330 z późn. zm.) mówi o przychodach netto ze sprzedaży towarów, produktów i operacji finansowych. Z kolei art. 24a ust. 4 ustawy o PIT (t.j. Dz.U. z 2012 r. poz. 361 z późn. zm.) o przychodach z działalności gospodarczej. Jakie więc zdarzenia gospodarcze trzeba wziąć pod uwagę?
Dla podatników prowadzących dotychczas podatkową księgę przychodów i rozchodów będzie miał zastosowanie art. 24a ust. 4 ustawy o PIT. Czyli – tak jak pani wspomniała – przychody z działalności gospodarczej. Art. 14 ust. 1 i 2 tej ustawy precyzuje, co się do nich zalicza, np. kwoty należne, które nie zostały otrzymane po wyłączeniu bonifikat i skont. W ust. 3 są natomiast wymienione te elementy, których się nie wlicza, np. wpłaty na dostawy, których realizacja nastąpi w przyszłych okresach sprawo- zdawczych.
Z kolei art. 2 ustawy o rachunkowości dotyczy osób prowadzących księgi rachunkowe, które z racji odpowiednio niższych przychodów chciałyby od nowego roku przejść na podatkową księgę przychodów i rozchodów. Jest to prawnie możliwe i zdarza się, że podatnicy z tego prawa korzystają.
Podsumowując, należy podkreślić, że istnieją różnice między definicjami przychodów, kosztów i dochodów/straty w ujęciu bilansowym i w ujęciu podatkowym. Dotyczą zarówno osób fizycznych, jak i osób prawnych, jednak nie są źródłem większych problemów w rozliczeniach podatkowych.
Czy organ podatkowy może sprawdzić, które osoby fizyczne powinny zaprowadzić księgi rachunkowe?
Tak. Ustalenie tej grupy podatników jest możliwe w oparciu o zadeklarowane kwoty przychodów w zeznaniu podatkowym PIT za poprzedni rok podatkowy.
Poza tym weryfikacja może odbywać się np. w toku czynności sprawdzających lub kontroli podatkowej, których jednym z elementów jest okazanie prowadzonych ksiąg podatkowych. Organ podatkowy weryfikuje również zawiadomienia o zaprowadzeniu odpowiednich ksiąg lub zgłoszenia aktualizacyjne.
Jakie są kroki urzędu skarbowego, jeżeli mimo obowiązku podmiot nie prowadzi ksiąg?
W przypadku niedopełnienia obowiązku przejścia z ksiąg przychodów i rozchodów na księgi handlowe prowadzone jest postępowanie w trybie kodeksu karnego skarbowego (t.j. Dz.U. z 2013 r. poz. 186).
Jaką karę urząd może wymierzyć?
Zgodnie z kodeksem karnym skarbowym nieprowadzenie księgi rachunkowej wbrew obowiązkowi jest czynem zabronionym. Czyn ten jest zdefiniowany w art. 60 k.k.s. i stanowi przestępstwo skarbowe lub wykroczenie skarbowe. Zgodnie ze stanowiskiem doktryny o nieprowadzeniu księgi wbrew obowiązkowi możemy mówić również wtedy, gdy prowadzona jest księga niewłaściwa dla danego podmiotu, np. księga przychodów i rozchodów w miejsce księgi rachunkowej.
W przypadku uznania, że czyn stanowi wypadek mniejszej wagi, prowadzone jest postępowanie o wykroczenie skarbowe z art. 60 par. 4 k.k.s. Za wypadek mniejszej wagi, zgodnie z art. 53 par. 8 k.k.s., można uznać taką konkretną sprawę, która ze względu na jej szczególne okoliczności – zarówno przedmiotowe, jak i podmiotowe – zawiera niski stopień społecznej szkodliwości. W przypadku czynów zabronionych z art. 60 k.k.s. należy brać przede wszystkim pod uwagę, czy sposób i okoliczności ich popełnienia nie wskazują na rażące lekceważenie przez sprawcę porządku finansowo-prawnego lub reguł ostrożności wymaganych w danych okolicznościach.
Postępowanie o wykroczenie skarbowe z art. 60 par. 4 k.k.s. może zostać przeprowadzone w trybie postępowania mandatowego. W przypadku wyrażenia przez sprawcę zgody na przyjęcie mandatu karnego najwyższa możliwa kara grzywny wynosi 3200 zł, co stanowi podwójną wysokość minimalnego wynagrodzenia. Jeśli sprawca nie wyrazi zgody na przyjęcie mandatu karnego, wszczyna się dochodzenie. W takim przypadku kara grzywny może wynieść maksymalnie 32 000 zł (dwudziestokrotna wysokość minimalnego wynagrodzenia). Minimalne wynagrodzenie obowiązujące w 2013 r. to 1600 zł.
Jeśli w danej sprawie nie będą miały zastosowania przesłanki z art. 53 par. 8 k.k.s., prowadzi się postępowanie przygotowawcze w formie dochodzenia o przestępstwo skarbowe z art. 60 par. 1 k.k.s. Sprawca takiego czynu zabronionego będzie podlegał karze grzywny do 240 stawek dziennych. Stawka dzienna, zgodnie z art. 23 par. 1 k.k.s., nie może być niższa od jednej trzydziestej części minimalnego wynagrodzenia ani też przekraczać jej czterystukrotności, co oznacza, że maksymalna kara grzywny w przypadku popełnienia przestępstwa skarbowego z art. 60 par. 1 k.k.s. może wynosić 5 120 640 zł (przy zastosowaniu najwyższej dopuszczalnej stawki dziennej w wysokości 21 336 zł).
Warto też wspomnieć, że omawiany czyn zabroniony stanowi nie tylko wykroczenie skarbowe lub przestępstwo skarbowe, ale również przestępstwo na podstawie art. 77 pkt 1 ustawy o rachunkowości. Jest ono zagrożone karą grzywny lub pozbawienia wolności do lat dwóch albo obiema karami łącznie. Tak więc niezależnie od kary za wykroczenie lub przestępstwo skarbowe za powyższe czyny można zostać ukaranym również na podstawie ustawy o rachunkowości.
Wspominała pani o dobrowolnym przejściu na pełne księgi. Czy często się to zdarza?
Nie są to częste przypadki, ale się zdarzają. Prowadzenie ksiąg rachunkowych pozwala przedsiębiorcy uzyskać więcej informacji o kondycji finansowej firmy niż księga przychodów i rozchodów. Przedsiębiorca uzyskujący w ciągu roku 4–5 mln zł przychodu w rozumieniu przepisów jest traktowany jeszcze jako tzw. mały podatnik. Jednak w praktyce w przypadku osoby fizycznej lub spółki osobowej to dość duże przedsięwzięcie i pełna wiedza o sytuacji firmy, której uzyskanie umożliwia prowadzona księga rachunkowa, jest często głównym powodem, dla którego podatnicy wybierają tę formę pomimo braku ustawowego obowiązku. Prowadzenie pełnej rachunkowości ułatwia też w przyszłości proces przekształceń własnościowych w przedsiębiorstwie i zmianę formy prawnej.

Pełna rachunkowość ułatwia proces przekształceń własnościowych