Nową preferencję w podatku dochodowym skierowaną do osób wychowujących dzieci wprowadziła zeszłoroczna nowelizacja ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych. Zasady korzystania z ulgi na dzieci uregulowane zostały w nowym art. 27f ustawy o PIT (t.j. Dz.U. z 2000 r. nr 14, poz. 176 z późn. zm.). W pierwotnym brzmieniu przepis ten zakładał odliczenie w wysokości 120 zł na każde dziecko. Zanim jednak podatnicy po raz pierwszy odpisali ulgę w takiej wysokości, Sejm zmianą ustawy z 5 września 2007 r. podwyższył kwotę ulgi. Zgodnie z obowiązującymi przepisami stanowi ona iloczyn liczby wychowywanych dzieci i dwukrotności kwoty zmniejszającej podatek w pierwszym przedziale skali podatkowej. Kwota zmniejszająca w 2007 roku wynosi 572,54 zł. Oznacza to, że ulga na dzieci wzrosła ze 120 zł do 1145,08 zł na każde dziecko. Taką kwotę odliczą podatnicy, składając zeznania podatkowe za 2007 rok w terminie do 30 kwietnia 2008 r. Ulgę można odpisać w rocznym zeznaniu podatkowym PIT-36 lub PIT-37 składanym przez samego podatnika albo w rocznym rozliczeniu podatku obliczanym przez płatnika.
Na zasadach ogólnych
Podstawowy warunek skorzystania z ulgi to rozliczanie podatku na zasadach ogólnych. Trzeba zatem osiągać dochody opodatkowane według skali progresywnej. Podkreślić należy, że nie ma przy tym znaczenia, czy są to jedyne dochody podatnika, czy też osiąga on również dochody opodatkowane w sposób zryczałtowany lub podatkiem liniowym. Z ulgi nie skorzystają osoby, które są opodatkowane wyłącznie w sposób uproszczony, czyli ryczałtem ewidencjonowanym, kartą podatkową lub według 19-proc. stawki liniowej. W sytuacji gdy tylko jedno z rodziców prowadzi działalność gospodarczą opodatkowaną na preferencyjnych zasadach, całą ulgę można uwzględnić w zeznaniu podatkowym składanym przez rodzica opodatkowanego na zasadach ogólnych.
Dzieci własne i przysposobione
Ulga rodzinna to ulga przysługująca rodzicom z tytułu wychowywania własnych lub przysposobionych dzieci. To bardzo istotny warunek - odliczenie dotyczy wyłącznie rodziców oraz rodziców adopcyjnych (zarówno adopcja pełna, jak i niepełna). Co to oznacza w praktyce? Z ulgi niestety nie będą mogli skorzystać członkowie rodziny niebędący rodzicami dziecka, nawet jeśli sprawują nad nim opiekę prawną, np. dziadkowie wychowujący dziecko po śmierci rodziców, jeżeli nie przysposobili dziecka. Z ulgi nie skorzystają także rodziny zastępcze.
Wymogi warunkujące skorzystanie z ulgi dotyczą nie tylko rodziców, ale również dzieci, na które przysługuje odliczenie. Zgodnie z art. 27f ust. 1 ustawy o PIT ulga przysługuje na własne lub przysposobione dzieci, o których mowa w art. 6 ust. 4 ustawy. Ulga obejmuje zatem:
  • dzieci małoletnie,
  • dzieci bez względu na wiek, jeżeli zgodnie z odrębnymi przepisami otrzymywały zasiłek pielęgnacyjny,
  • dzieci do ukończenia 25 lat, uczące się szkołach, o których mowa w przepisach o systemie oświaty lub w przepisach - Prawo o szkolnictwie wyższym - pod warunkiem, że nie uzyskały one dochodów, z wyjątkiem renty rodzinnej, dochodów wolnych od podatku oraz dochodów w wysokości niepowodującej obowiązku zapłaty podatku (3015 zł).
Oznacza to, że w przypadku dzieci pełnoletnich, które pobierają naukę, prawo do skorzystania z ulgi przez rodziców będzie uzależnione od tego, czy dziecko w roku podatkowym uzyskało dochody oraz jakiego rodzaju były to dochody. Przykładowo prawa do skorzystania z odliczenia nie wyłączą dochody zwolnione z podatku, w postaci wygranych i nagród otrzymanych przez uczniów za udział w turniejach i olimpiadach, stypendia socjalne i naukowe przyznane przez szkoły i uczelnie. Dziecko może także otrzymywać rentę rodzinną i nie spowoduje to utraty ulgi podatkowej. Jeżeli dziecko w roku podatkowym uzyskało dochody z pracy na etacie, czy też na podstawie umowy cywilnoprawnej (zlecenia, o dzieło), rodzic zachowa prawo do ulgi tylko wtedy, gdy dochód dziecka nie przekroczył kwoty niepowodującej obowiązku zapłaty podatku, która w 2007 roku wynosi 3015 zł. Istotne jest również to, że ustawodawca nie uzależnił prawa do skorzystania z ulgi od liczby wychowywanych dzieci.
PRZYKŁAD:
DOCHODY DZIECKA
Podatniczka wychowuje troje dzieci. Najstarsza córka ma 22 lata, jest studentką. W grudniu podjęła pracę z miesięcznym wynagrodzeniem 1500 zł. Młodszy 18-letni syn uczy się w liceum i w trakcie wakacji pracował na umowę zlecenia, osiągając dochód w wysokości 2000 zł. Najmłodszy syn uczy się w szkole podstawowej. Wszystkie dzieci otrzymywały w 2007 roku rentę rodzinną po zmarłym ojcu. W opisanym przypadku podatniczce przysługuje za ten rok ulga na wszystkie dzieci. Starsze dzieci spełniają zarówno kryterium wieku, pobierania nauki, jak i progu dochodów. Prawa do ulgi nie wyłącza również otrzymywana przez dzieci renta rodzinna.
PRZYKŁAD:
WAKACYJNA PRACA ZA GRANICĄ
Córka, w wieku 23 lat, studentka pracowała w czasie wakacji w Wielkiej Brytanii. Uzyskany przez nią dochód został tam opodatkowany. W Polsce w 2007 roku nie uzyskała żadnych dochodów. Na mocy umowy o unikaniu podwójnego opodatkowania zawartej między Polską i Wielką Brytanią uzyskany dochód w takim wypadku jest wolny od opodatkowania w Polsce. Oznacza to, że rodzice w rozliczeniu podatkowym za 2007 rok będą mogli skorzystać z ulgi podatkowej na córkę. Dochody dziecka uzyskane wyłącznie za granicą mogą jednak w niektórych wypadkach pozbawić rodziców prawa do skorzystania z odliczenia. Będzie tak w sytuacji, gdy dziecko uzyskało dochody np. w Holandii lub Austrii, z którymi Polska ma zawartą niekorzystną umowę o unikaniu podwójnego opodatkowania. W tym wypadku możliwość skorzystania z ulgi będzie zależała od wysokości uzyskanego tam dochodu. Rodzice zachowają prawo do ulgi, pod warunkiem że podstawa opodatkowania dochodu dziecka nie przekroczy w Polsce kwoty 3015 zł, tj. kwoty niepowodującej obowiązku zapłaty podatku w kraju.
Wychowywanie dzieci
Prorodzinna ulga podatkowa zwana jest potocznie ulgą na wychowywanie dzieci. Ustawodawca nie wprowadził jednak wymogu wychowywania dziecka przez cały rok podatkowy. To bardzo istotna informacja dla wszystkich podatników, którzy zostali rodzicami lub adoptowali dziecko w trakcie roku podatkowego. Również oni będą mogli odpisać ulgę rodzinną już w zeznaniu podatkowym składanym za 2007 rok. Podobnie będzie w sytuacji, gdy dziecko w trakcie roku podatkowego ukończyło szkołę lub 25 rok życia. We wszystkich tych przypadkach rodzice utracą ulgę dopiero od następnego roku podatkowego. Podatnicy bardzo często pytają również, czy w takiej sytuacji przysługuje im pełna kwota odliczenia, czy mogą odpisać ulgę tylko za tę część roku, w której dziecko spełniało warunki do objęcia ulgą. W tych przypadkach podatnikom przysługuje prawo do odpisania całej ulgi.
Trzeba płacić podatek
Ulga na wychowywanie dzieci należy do ulg odliczanych od podatku. Rodzic, który chce skorzystać z ulgi, musi zatem oddawać fiskusowi choćby minimalny podatek. Oznacza to, że ulgi nie będą mogły odpisać osoby, które nie uzyskują żadnych dochodów, których dochód nie przekracza kwoty wolnej od podatku, a także rolnicy, którzy w ogóle nie płacą podatku dochodowego od osób fizycznych. Przepisy regulujące zasady korzystania z ulgi nie przewidują natomiast żadnego warunku w zakresie progu uzyskiwanych dochodów. Wysokość zarobków, a co za tym idzie, wysokość płaconych podatków, ma jednak wpływ na faktyczną kwotę odliczenia. Podkreślić należy, że ulga rodzinna przysługuje wszystkim rodzicom opodatkowanym na zasadach ogólnych, ale nie każdy płaci na tyle wysoki podatek, aby odliczyć całą ulgę. W przypadku gdy należny podatek jest niższy niż kwota przysługującego odliczenia, ulgę należy odpisać do wysokości podatku.
Ulga na wychowywanie dzieci przysługuje niezależnie od tego, czy rodzice są małżeństwem. Istotne jest natomiast to, że kwota ulgi dotyczy łącznie obojga rodziców. Rodzice według własnego wyboru mogą zatem podzielić się kwotą ulgi (jeżeli rozliczają się oddzielnie), uwzględnić ulgę w zeznaniu podatkowym jednego z nich lub we wspólnej deklaracji, w przypadku gdy są małżeństwem i korzystają z możliwości wspólnego rozliczenia z fiskusem.
Samotni rodzice
Jak już wspomniałam, prawo do odpisania ulgi na dzieci obejmuje nie tylko małżonków. Możliwość odliczenia mają również rodzice, którzy nie zawarli związku małżeńskiego, a także osoby, w stosunku do których orzeczone zostały rozwód albo separacja. W tym ostatnim przypadku ustawodawca wprowadził jednak dodatkowe warunki odpisania ulgi na dziecko. Zgodnie z ogólną zasadą w przypadku rodziców rozwiedzionych lub w separacji ulga przysługuje tylko temu rodzicowi, u którego dzieci faktycznie zamieszkują. W praktyce jednak często oboje rozwiedzeni rodzice uczestniczą w wychowywaniu dzieci. W takiej sytuacji ulga przysługuje obojgu rodzicom, którzy powinni się nią podzielić zgodnie z ustawowymi wytycznymi. Jeżeli przez część roku podatkowego dzieci faktycznie zamieszkują u każdego z rodziców, w stosunku do których sąd orzekł rozwód albo separację, odliczenie przysługuje każdemu z nich (o ile oboje rozliczają podatek na zasadach ogólnych). W tym wypadku kwota odliczenia stanowi iloczyn liczby miesięcy pobytu dzieci u rodzica i 1/12 kwoty przysługującego odliczenia.
PRZYKŁAD:
ODLICZENIE SAMOTNEGO RODZICA
Matka po rozwodzie samotnie wychowuje dziecko, 15-letniego syna. Ojciec, który założył nową rodzinę, płaci alimenty na syna, nie widuje go jednak i nie uczestniczy w jego wychowaniu. W tym wypadku ojcu nie przysługuje prawo do odliczenia od podatku ulgi na syna z poprzedniego małżeństwa. Warunkiem skorzystania z ulgi przez oboje rozwiedzionych rodziców jest zamieszkiwanie dziecka u każdego z rodziców w trakcie roku podatkowego. W opisanej sytuacji z ulgi rodzinnej może zatem skorzystać tylko matka, która wychowuje dziecko i faktycznie zamieszkuje z nim. Przysługuje jej prawo do odliczenia od podatku pełnej kwoty ulgi, również w przypadku, gdy korzysta z możliwości wspólnego rozliczenia z dzieckiem.
3015 zł wynosi limit dochodów dziecka z pracy na etacie lub na podstawie umowy cywilnoprawnej, uprawniający rodzica do skorzystania z ulgi prorodzinnej
MAGDALENA MAJKOWSKA
magdalena.majkowska@infor.pl
PODSTAWA PRAWNA
■ Art. 27f ustawy z 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (t.j. Dz.U. z 2000 r. nr 14, poz. 176 z późn. zm.).