ikona lupy />
Krzysztof Horodko biegły rewident, partner w TPA Horwath
Decyzja o realizacji buy backu może mieć wiele przyczyn. Istotna jest tu możliwość skorzystania przez akcjonariuszy, których akcje nie podlegają wykupowi (generalnie posiadających kontrolny pakiet akcji), z niskich cen akcji swojej spółki na rynku. Jeżeli akcjonariusze uznają, że cena akcji nie oddaje wartości spółki, każde umorzenie akcji po cenie rynkowej będzie powodowało wzrost wartości pozostałych akcji. Wykup akcji własnych z drobnego akcjonariatu może też być narzędziem obrony przed wrogim przejęciem.
ikona lupy />

Łukasz Kobyszewski, asystent w dziale audytu TPA Horwath

Buy back jest bardziej elastyczną formą wynagradzania akcjonariuszy w porównaniu z dywidendą, ponieważ zwykle przebiega wieloetapowo w określonych ramach czasowych i nie zobowiązuje spółki do wprowadzania polityki dywidendowej. W rezultacie wykup akcji własnych może być rozwiązaniem optymalnym dla niedowartościowanej spółki charakteryzującej się wysokim stanem gotówkowym i brakiem planowanych nakładów inwestycyjnych.

Dla wykupu potrzebne jest nabycie

W celu dokonania wykupu akcji konieczne jest ich wcześniejsze nabycie. Spółka akcyjna nie może nabywać wyemitowanych przez nią akcji. Wyjątkiem od tej zasady jest 9 sytuacji szczegółowo opisanych w kodeksie spółek handlowych. Między innymi zakaz ten nie obowiązuje właśnie w przypadku nabycia akcji w celu ich umorzenia.

Ujęcie akcji w bilansie firmy

Nabyte akcje własne należy umieścić w bilansie w osobnej pozycji kapitału własnego w wartości ujemnej. Wartość ta powinna także uwzględniać koszty nabycia. Za koszty te rozumiemy m.in. wydatki związane z wezwaniem do sprzedaży akcji, koszty pośrednika (brokera) itp. W przypadku zbycia akcji własnych wynik transakcji rozliczany jest z kapitałem zapasowym. Wynik ten ustala się jako różnicę między ceną sprzedaży pomniejszoną o koszty sprzedaży a ceną nabycia zbywanych akcji. Jeżeli różnica jest dodatnia, to odnosi się ją na dobro kapitału zapasowego. Jeżeli jest ujemna, to do wysokości kapitału zapasowego odnosi się ją w ciężar tego kapitału.
Ewentualną nadwyżkę ujmuje się jako stratę z lat ubiegłych i opisuje w informacji dodatkowej w sprawozdaniu finansowym za rok, w którym nastąpiła sprzedaż.



Regulacje międzynarodowe

Dla spółek giełdowych istotne jest przede wszystkim traktowanie wykupu akcji własnych przez Międzynarodowe Standardy Sprawozdawczości Finansowej. Zgodnie z MSR 32 par. 33 i 34 akcje własne objęte wykupem powinny być odjęte od kapitału własnego. Ponadto, co istotne, jednostka nie może rozpoznać zysku/straty z tytułu zakupu, sprzedaży, emisji lub umorzenia własnych akcji. Kwoty zapłacone ujmuje się bezpośrednio w kapitale własnym. Koszty związane z nabyciem akcji własnych powiększają kwotę zapłaty za nie.
Spółki notowane na warszawskim parkiecie niejednokrotnie korzystają z możliwości buy backu. Wieloetapowe programy wykupu akcji własnych stosowali tacy emitenci, jak Agora SA czy TVN SA. Ostatnio realizację buy backu podjęły m.in. spółki Hawe SA oraz Boryszew SA.

W przypadku nabycia akcji w celu umorzenia wymagana jest także uchwała walnego zgromadzenia

Z punktu widzenia analizy wskaźnikowej buy back powoduje spadek liczby wyemitowanych akcji – w związku z tym technicznie przyczynia się to do wzrostu zysku netto na akcję. Ponadto spadek kapitału własnego przyczynia się do poprawy wskaźnika rentowności z kapitału własnego (wzrost dźwigni finansowej), a także wskaźnika ceny do wartości księgowej spółki. W przypadku wskaźników struktury buy back może mieć wpływ negatywny, ponieważ zwiększa stopień finansowania aktywów długiem, co może być negatywnie oceniane przez obligatariuszy.
Z drugiej jednak strony wzrost udziału długu przyczynia się zasadniczo do spadku średnioważonego kosztu kapitału spółki, a także względnie zwiększa efekt tarczy podatkowej. W przypadku wypłaty „tradycyjnej” dywidendy efekt w postaci zmian wskaźników jest podobny jak w przypadku buy backu – następuje zmniejszenie kapitałów własnych z tytułu zmniejszenia kapitałów rezerwowych – za wyjątkiem wskaźnika EPS. Ten jednak może wzrosnąć pośrednio – za pośrednictwem zwiększonego zainteresowania akcjonariuszy, którzy preferują akcje spółek wypłacające dywidendy.

Krzysztof Horodko biegły rewident, partner w TPA Horwath

Łukasz Kobyszewski, asystent w dziale audytu TPA Horwath