Czy rozliczenie metodą kasową to jedyny przywilej małych podatników czy są inne?

KAROLINA TETŁAK
prawnik z kancelarii Weil, Gotshal & Manges
Drobni przedsiębiorcy, którzy spełniają kryteria bycia podatnikiem VAT, podlegają szczególnym regulacjom zawartym w ustawie o VAT. Ze względu na niski poziom obrotów osiąganych z tytułu wykonywania czynności opodatkowanych mogą uzyskać status tzw. małego podatnika VAT, pozwalający na podmiotowe zwolnienie od podatku. Dotyczy to jednakże wyłącznie podatników, u których wartość sprzedaży opodatkowanej nie przekroczyła łącznie w poprzednim roku podatkowym kwoty 50 tys. zł.
Wskazany limit został zmieniony 1 stycznia 2008 r. Do końca zeszłego roku limit ten wynosił 39 700 zł. Należy zauważyć, iż zmiana ta powoduje, że podatnik korzystający ze zwolnienia w 2007 roku traci to prawo w 2008 roku, jeżeli wartość sprzedaży opodatkowanej przekroczyła w 2007 roku kwotę 39 700 zł, ale pozostała poniżej nowego limitu 50 tys. zł. Wynika to z faktu, iż taki podatnik stracił prawo do zwolnienia już w momencie przekroczenia kwoty 39 700 zł wartości sprzedaży opodatkowanej na mocy poprzednio obowiązującego przepisu. Nawet jeśli w 2008 roku podatnik utrzyma sprzedaż poniżej nowego limitu, ze zwolnienia będzie mógł ponownie skorzystać dopiero po upływie trzech lat, licząc od końca miesiąca, w którym utracił to prawo. Zatem sam fakt podwyższenia limitu uprawniającego do zwolnienia od podatku od 2008 roku do 50 tys. zł nie oznacza, że podatnicy, którzy przekroczyli obowiązujący w 2007 roku limit 39 700 zł, mogą korzystać w 2008 roku ze zwolnienia od VAT.
Utrata statusu małego podatnika oznacza, iż od początku kolejnego miesiąca podatnik wstępuje w prawa i obowiązki przysługujące podatnikowi VAT niekorzystającemu ze zwolnienia. Zgodnie z regulacjami ustawy o VAT, w momencie przekroczenia ustalonej kwoty zwolnienie traci moc, a nadwyżka wartości sprzedaży ponad tę kwotę podlega od tej chwili opodatkowaniu. Mali podatnicy powinni zatem ewidencjonować dokonywaną sprzedaż i osiągane obroty, aby móc dokładnie ustalić moment przekroczenia ustawowego limitu zwolnienia. Pierwsza sprzedaż powodująca przekroczenie limitu podlega bowiem opodatkowaniu w części stanowiącej nadwyżkę ponad limit. Podatnik ma obowiązek naliczyć VAT od tej sprzedaży, ująć ją w odpowiedniej ewidencji i wykazać w deklaracji VAT. Istotne jest, że utrata zwolnienia następuje w momencie faktycznego przekroczenia kwoty granicznej, a nie od kolejnej sprzedaży czy następnego miesiąca. W praktyce często oznacza to konieczność opodatkowania części transakcji, której wartość spowodowała przekroczenie ustawowego limitu. Warto zaznaczyć, że koszt podatku od nadwyżki wynikającej z pierwszej opodatkowanej sprzedaży ciąży w praktyce na podatniku. Często nie ma on bowiem możliwości podzielenia ceny sprzedawanego towaru lub świadczonej usługi i wystawienia faktury w odniesieniu do części sprzedaży podlegającej opodatkowaniu. Warto więc śledzić moment przekroczenia limitu i zadbać o to, by pierwsza sprzedaż powodująca konieczność zapłaty podatku nie powodowała powstania znacznej nadwyżki ponad ustawowy limit.
Utrata statusu małego podatnika wiąże się ponadto z koniecznością stosowania właściwych dla danego towaru (usługi) stawek podatkowych, wystawiania faktur VAT oraz rozpoczęcia prowadzenia pełnej ewidencji. Podatnik musi ponadto złożyć zgłoszenie rejestracyjne, a jeśli zrobił to wcześniej jako podatnik VAT zwolniony, powinien dokonać aktualizacji zgłoszenia. Obowiązkiem podatnika jest także składanie deklaracji podatkowych. Podatnik, który nie korzysta ze zwolnienia, ma natomiast prawo do odliczenia VAT naliczonego przy zakupach związanych ze swoją działalnością.
(AT)