Ministerstwo renegocjuje umowy o unikaniu podwójnego opodatkowania. W umowach z krajami UE tylko regulacje z Holandią są niekorzystne.
Spośród umów podatkowych podpisanych przez Polskę z krajami Unii Europejskiej tylko jedna umowa zawiera niekorzystną metodę unikania podwójnego opodatkowania – proporcjonalne odliczenie. Jest to umowa z Holandią. Oznacza to, że Polacy pracujący jednocześnie w Holandii i w Polce muszą opodatkować zagraniczne dochody przed polskim fiskusem. W polskim rozliczeniu odlicza się jedynie w sposób proporcjonalny podatek zapłacony za granicą.
Eksperci podpowiadają, że ratunkiem przed podwójnym opodatkowaniem dla tych osób jest jeszcze ulga abolicyjna, wprowadzona do ustawy o PIT w 2008 roku.

Renegocjacja postanowień

Wraz z rokiem 2006, w którym doszło do renegocjacji umowy podatkowej z Wielką Brytanią, w Polsce nastąpiło falowe renegocjowanie kolejnych umów o unikaniu podwójnego opodatkowania.
Grzegorz Grochowina, ekspert w firmie doradczej KPMG, zwraca uwagę, że przez zmiany zakładano ujednolicenie stosowanych w umowach metod unikania podwójnego opodatkowania przez przejście z metody proporcjonalnego odliczenia na bardziej korzystną dla podatników metodę wyłączenia z progresją oraz renegocjacje starych umów z lat 70.
– Metoda wyłączenia z progresją pozwala podatnikom osiągającym dochody wyłącznie poza Polską na ich opodatkowanie tylko w kraju źródła przychodów – stwierdza Grzegorz Grochowina.
Adam Mariuk, dyrektor w Deloitte, proces ujednolicania metod unikania podwójnego opodatkowania ocenia pozytywnie.
Obecnie różnice pomiędzy poszczególnymi metodami unikania podwójnego opodatkowania, to znaczy wyłączenia z progresją i odliczenia proporcjonalnego, są niwelowane przez specjalną ulgę abolicyjną wynikającą z przepisów wewnętrznych – ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych. Sposób wyliczenia wysokości tej ulgi nie jest jednak zupełnie jasny dla podatników i może powodować wątpliwości co do metody jego stosowania.
– Dlatego pozytywnie należy ocenić konsekwentne wprowadzanie metody wyłączenia z progresją jako głównego sposobu unikania podwójnego opodatkowania – podkreśla Adam Mariuk.
Ekspert dodaje, że ustawodawca nie musi się przy tym ograniczać wyłącznie do krajów Unii Europejskiej – nic nie stoi na przeszkodzie, by taka metoda została powszechnie przyjęta we wszystkich umowach o unikaniu podwójnego opodatkowania zawieranych przez Polskę.

Metody z umów

Zawarte przez Polskę umowy o unikaniu podwójnego opodatkowania zawierają zróżnicowane postanowienia dotyczące metod unikania podwójnego opodatkowania, które znajdą zastosowanie w odniesieniu do osób zamieszkałych lub mających siedzibę w Polsce, czyli do polskich rezydentów.
W większości umów jako regułę przyjęto metodę tzw. wyłączenia z progresją jako metodę podstawową, dotyczącą prawie wszystkich rodzajów uzyskiwanego dochodu – z wyłączeniem dochodów z dywidend, odsetek i należności licencyjnych, w odniesieniu do których to kategorii przyjęto metodę tzw. odliczenia proporcjonalnego.
Łukasz Karwacki, starszy konsultant w PricewaterhouseCoopers, dodaje, że obowiązki podatkowe w Polsce związane z przychodami zagranicznymi dotyczą wyłącznie osób uznawanych za osoby mające miejsce zamieszkania dla celów podatkowych w naszym kraju. Nie są więc bezpośrednimi adresatami opisywanych zmian w umowach osoby, które przeniosły swe miejsce zamieszkania za granicę.
Dr Janusz Fiszer, partner w Kancelarii Prawnej White & Case i docent UW, wyjaśnia, że w przypadku przyjęcia w danej umowie metody wyłączenia z progresją, praktyczną konsekwencją jest to, że dochód uzyskany i opodatkowany już za granicą nie będzie opodatkowany w Polsce, i to niezależnie od wysokości zapłaconego podatku zagranicznego. Metoda ta oznacza wyłączenie zagranicznego dochodu z podstawy opodatkowania, czyli efektywne zwolnienie od opodatkowania PIT w Polsce. Polski podatnik będący osobą fizyczną – o ile nie uzyskuje innego dochodu w Polsce – nie musi więc składać zeznania ani dopłacać różnicy podatku, gdyż dochód uzyskany za granicą nie stanowi dla niego dochodu podlegającego opodatkowaniu w Polsce.
W coraz mniej licznej grupie umów podatkowych jako regułę przyjęto metodę odliczenia proporcjonalnego, mającą zastosowanie do wszystkich kategorii dochodu uzyskiwanego za granicą przez polskiego rezydenta.



Korzyści dla podatników

Zastąpienie metody odliczenia proporcjonalnego metodą wyłączenia z progresją jest korzystne dla podatników zamieszkałych w Polsce, gdyż eliminuje potrzebę podwójnego rozliczania podatków: za granicą i w Polsce.
Dr Janusz Fiszer, podkreśla, że praktyczną konsekwencją przyjęcia w danej umowie metody odliczenia proporcjonalnego jest to, że dochód uzyskany i opodatkowany już za granicą będzie opodatkowany również w Polsce, gdyż polski rezydent podlega w Polsce nieograniczonemu obowiązkowi podatkowemu. Oznacza to, że podatek zapłacony za granicą przez polskiego rezydenta z tytułu dochodu uzyskanego w obcym państwie będzie można – co do zasady – zaliczony na poczet polskiego podatku dochodowego obliczonego za dany rok podatkowy. Obowiązuje tu zasada proporcjonalności, czyli że zagraniczny podatek dochodowy podlega zaliczeniu na poczet polskiego podatku w takiej proporcji, w jakiej dochód ze źródła zagranicznego pozostaje w stosunku do całego dochodu danego podatnika, podlegającego opodatkowaniu w Polsce.
– Dla osoby fizycznej do rozliczenia podatku w Polsce niezbędne jest jednak złożenie tu zeznania podatkowego i wykazanie w nim dochodu uzyskanego za granicą – argumentuje dr Janusz Fiszer. Niekiedy byłoby to również związane z obowiązkiem dopłacenia różnicy podatku, co wynika z różnic w wysokości stawek podatkowych w obu państwach.
Zmiany w umowach podatkowych są także spowodowane wprowadzeniem w 2008 roku ulgi abolicyjnej.
Doktor Janusz Fiszer tłumaczy nam, że ulga ta polega na tym, że podatnik rozliczający zgodnie z metodą odliczenia proporcjonalnego uzyskane w roku podatkowym zagraniczne dochody z tytułu pracy, działalności wykonywanej osobiście, czyli m.in. z tytułu umów-zleceń i umów o dzieło oraz pozarolniczej działalności gospodarczej, a także z praw majątkowych w zakresie praw autorskich i praw pokrewnych – ma prawo odliczyć od podatku dochodowego kwotę stanowiącą różnicę między podatkiem obliczonym zgodnie z metodą odliczenia proporcjonalnego a kwotą podatku obliczonego od wspomnianych dochodów przy zastosowaniu do tych dochodów metody wyłączenia z progresją. W praktyce oznacza to, że niezależnie od tego, jaką metodę unikania podwójnego opodatkowania dochodu przewiduje konkretna umowa zawarta przez Polskę, ostateczne obciążenie podatkowe danego podatnika będzie identyczne – równe temu, jakie wynika z zastosowania metody wyłączenia z progresją.

Potrzebne zmiany

Rafał Chmielewski, ekspert specjalizujący się w prawie międzynarodowym, wyjaśnia, że obowiązkiem rozliczenia objęte są również dochody bierne, takie jak dywidendy i, co istotniejsze liczebnie, odsetki powstałe za granicą. Te ostatnie są osiągane również na zagranicznych rachunkach bankowych i podlegają opodatkowaniu w Polsce, o czym często się zapomina.
– Zatem osoba zwolniona z zapłaty podatku w Polsce na mocy metody wyłączenia może być opodatkowana z tytułu odsetek, które zostały naliczone na jej koncie osobistym za granicą – ostrzega Rafał Chmielewski.
Ekspert radzi, że wyjeżdżając z kraju, trzeba wziąć pod uwagę możliwość zmiany rezydencji podatkowej. Jeżeli warunki do tego zostaną spełnione, należy fakt ten zgłosić urzędowi skarbowemu w terminie 30 dni na formularzu NIP-3.
Resort finansów pracuje nad ujednoliceniem umów
Magdalena Kobos, Ministerstwo Finansów
Metoda proporcjonalnego odliczenia obecnie zawarta jest w umowach z Belgią, Danią, Finlandią (od 1 stycznia 2011 r. będzie obowiązywała nowa umowa, w której jako podstawowa metoda przewidziana jest metoda zwolnienia) oraz Holandią.
Ministerstwo Finansów od kilku lat podejmuje działania w celu zaproszenia administracji Holandii do renegocjowania umowy, jednak działania te nie przyniosły rezultatu. Umowa z Danią została renegocjowana w październiku, komplet dokumentacji został skierowany do prezydenta w celu ratyfikacji. Umowa z Belgią została renegocjowana, obecnie trwają ostatnie uzgodnienia tekstu protokołu do umowy.
Prace te mają na celu ujednolicenie metody unikania podwójnego opodatkowania w umowach z krajami UE.