Zgłoszona przez Prezydenta RP nowelizacja ustaw dotyczących ustroju oraz postępowania przed sądami administracyjnymi przewiduje m.in. wprowadzenie instytucji skargi o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia. Kiedy będzie można zaskarżyć prawomocne orzeczenie sądu?
MARCIN BARAN
dyrektor w dziale doradztwa podatkowego Ernst & Young
Instytucja skargi o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia to nowość na gruncie sądownictwa administracyjnego, wzorowana na podobnej instytucji funkcjonującej wobec orzeczeń sądów powszechnych. Zgodnie z projektowanym art. 2851 par. 1 prawa o postępowaniu przed sądami administracyjnymi skarga taka ma przysługiwać od prawomocnego orzeczenia sądu administracyjnego, gdy przez jego wydanie stronie wyrządzono szkodę, a niezgodność z prawem wynika z rażącego naruszenia norm prawa UE. Natomiast par. 2 tego artykułu daje – w wyjątkowych przypadkach – prawo do złożenia skargi o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia wojewódzkiego sądu administracyjnego, gdy niezgodność ta wynika z naruszenia podstawowych zasad porządku prawnego lub konstytucyjnych wolności albo praw człowieka i obywatela, chyba że jest możliwa zmiana lub uchylenie takiego orzeczenia w drodze innych środków prawnych. Również i w tym przypadku konieczne jest wykazanie przez skarżącego szkody, jaką poniósł w wyniku orzeczenia. Proponowane rozwiązania nie zastępują ani nie są konkurencyjne wobec skargi kasacyjnej jako podstawowego środka zaskarżenia nieprawomocnych orzeczeń. Mają charakter wyjątkowy, gdyż dotyczą zaskarżania orzeczeń prawomocnych i zawierają inne (węższe) przesłanki zaskarżenia. Należy zauważyć, że skarga o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia z uwagi na rażące naruszenie norm prawa unijnego może dotyczyć także orzeczeń NSA, od których żaden środek zaskarżenia obecnie nie przysługuje.
Ostateczny kształt tej instytucji prawnej będzie przedmiotem rozważań. W opiniach przedstawionych w ramach procesu legislacyjnego pojawiły się uwagi – zarówno o charakterze systemowym, jak i pragmatycznym. Przykładowo, zwraca się uwagę na fakt, że projekt istotnie ogranicza dopuszczalność skargi od prawomocnego orzeczenia sądu administracyjnego (skarga dopuszczalna wyłącznie wtedy, gdy niezgodność orzeczenia z prawem wynika z wymienionych przesłanek), co niejako faworyzuje pewne grupy przepisów (normy prawa UE) wobec przepisów krajowych i stawia pytanie o zgodność takiego rozwiązania z art. 77 ust. 1 Konstytucji RP. Mimo to warto mieć świadomość praktycznego znaczenia nowelizacji i uważnie śledzić jej losy.