Istnieje kilka rodzajów programów motywacyjnych, których wspólną cechą jest możliwość nabycia akcji po cenie preferencyjnej w stosunku do ich wartości rynkowej. Takie programy mają wiązać ich uczestników z daną organizacją i motywować do efektywnej pracy. Jakie skutki podatkowe wywołują tego typu programy?
PIOTR MAKSYMIUK
doradca podatkowy, Baker & McKenzie
Do najbardziej popularnych należą programy opcyjne, w których uczestnik otrzymuje bezpłatnie opcje uprawniające go do nabycia, po określonym czasie i pod warunkiem pozostawania w ramach danej organizacji, po z góry ustalonej cenie, akcji w spółce-pracodawcy lub innej spółce z grupy. Można wyróżnić cztery etapy takich programów: przyznanie opcji (grant), upływ okresu restrykcyjnego (vesting), wykonanie opcji i nabycie akcji (exercise) i zbycie akcji.
Nigdy nie budziło poważnych wątpliwości (także organów podatkowych) to, że w momencie otrzymania opcji, ani w momencie upływu okresu restrykcyjnego (kiedy uczestnik może już podjąć decyzję o wykonaniu opcji) nie uzyskuje się przychodu.
Natomiast sporych kłopotów przysparzała ocena skutków podatkowych etapu nabycia akcji w wykonaniu opcji. Jeszcze w 2006 roku organy podatkowe zajmowały korzystne dla podatników stanowisko, uznając, że różnica pomiędzy ceną płaconą za akcje w momencie wykonania opcji a wartością rynkową akcji w ogóle nie jest przychodem. Taka różnica była opodatkowana dopiero przy sprzedaży akcji.
W 2007 roku urzędy zmieniły stanowisko i zaczęły twierdzić, że opcje są pochodnymi instrumentami finansowymi, a w momencie nabycia akcji podatnik uzyskuje dochód z realizacji takich instrumentów opodatkowany 19-proc. podatkiem (niestety, organy podatkowe nie wyjaśniały, jak obliczyć taki dochód). W 2008 roku przyjęła się natomiast kolejna interpretacja, zgodnie z którą różnica pomiędzy ceną akcji a ich wartością rynkową stanowi przychód w postaci częściowo (nie)odpłatnego świadczenia. Taki przychód jest opodatkowany według stawek progresywnych jako przychód ze stosunku pracy, działalności osobistej albo z innych źródeł.
Na szczęście nie zawsze nabycie akcji poniżej ich wartości rynkowej powoduje opodatkowanie już w chwili nabycia akcji. Wyłączony z opodatkowania w momencie objęcia akcji jest dochód stanowiący nadwyżkę pomiędzy wartością rynkową akcji objętych przez osoby uprawnione na podstawie uchwały walnego zgromadzenia a wydatkami poniesionymi na ich objęcie. Niestety, przepisu tego nie da się zastosować w przypadku każdego programu. Późniejsze zbycie akcji z zyskiem powoduje opodatkowanie 19-proc. podatkiem od dochodów z kapitałów pieniężnych.