Wielu przedsiębiorców ma w praktyce problemy z prawidłowym dokumentowaniem kosztów usług niematerialnych. Otóż należy przypomnieć uregulowania zawarte w art. 22 ust. 1 ustawy z 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (t.j. Dz.U. z 2000 r. nr 14, poz. 176 z późn. zm.; nazywana dalej ustawą o PIT). Zgodnie z tym przepisem, kosztami uzyskania przychodów są koszty poniesione w celu osiągnięcia przychodów lub zachowania albo zabezpieczenia źródła przychodów, z wyjątkiem kosztów wymienionych w art. 23 ustawy o PIT.
Generalnie więc z przepisu tego wynika, że zaliczenie poniesionego wydatku do kosztów podatkowych jest uwarunkowane jego celowością. Między kosztem a przychodem musi istnieć związek przyczynowo-skutkowy polegający na tym, że poniesiony wydatek ma wpływ na powstanie lub zwiększenie przychodu.
Prawidłowe dokumenty
Należy też pamiętać o kolejnej bardzo istotnej kwestii. Otóż żeby wydatek mógł jednak zmniejszać podstawę opodatkowania podatkiem dochodowym, musi być również prawidłowo udokumentowany. Ustawa o PIT nie określa sposobu dokumentowania poniesionych wydatków, odsyłając w tym zakresie do odrębnych przepisów.
Zgodnie bowiem z art. 24a ust. 1 tej ustawy o PIT, osoby fizyczne, spółki cywilne osób fizycznych, spółki jawne osób fizycznych oraz spółki partnerskie wykonujące działalność gospodarczą są zobowiązane prowadzić podatkową księgę przychodów i rozchodów albo księgi rachunkowe, zgodnie z odrębnymi przepisami w sposób zapewniający ustalenie dochodu (straty), podstawy opodatkowania i wysokości należnego podatku za rok podatkowy.
Księga podatkowa
W przypadku prowadzenia przez podatnika podatkowej księgi przychodów i rozchodów, sposób prowadzenia księgi oraz dokumentowanie znajdujących się w niej zapisów określa rozporządzenie ministra finansów z 26 sierpnia 2003 r. w sprawie prowadzenia podatkowej księgi przychodów i rozchodów (Dz.U. nr 152, poz. 1475 z późn. zm.).
Według par. 12 ust. 3 pkt 1 tego rozporządzenia, podstawą zapisów w księdze są dowody księgowe, którymi są faktury VAT, w szczególności faktury VAT marża, faktury VAT RR, faktury VAT MP, dokumenty celne, rachunki oraz faktury korygujące i noty korygujące (nazywane dalej fakturami), odpowiadające warunkom określonym w odrębnych przepisach.
Z kolei według par. 12 ust. 3 pkt 1 rozporządzenia, podstawą zapisów w księdze są również inne dowody, wymienione w par. 13 i 14, stwierdzające fakt dokonania operacji gospodarczej zgodnie z jej rzeczywistym przebiegiem i zawierające co najmniej:
  • wiarygodne określenie wystawcy lub wskazanie stron (nazwę i adresy) uczestniczących w operacji gospodarczej, której dowód dotyczy,
  • datę wystawienia dowodu oraz datę lub okres dokonania operacji gospodarczej, której dowód dotyczy, z tym że jeżeli data dokonania operacji gospodarczej odpowiada dacie wystawienia dowodu, wystarcza podanie jednej daty,
  • przedmiot operacji gospodarczej i jego wartość oraz ilościowe określenie, jeżeli przedmiot operacji jest wymierny w jednostkach naturalnych,
  • podpisy osób uprawnionych do prawidłowego udokumentowania operacji gospodarczych.
Chodzi o dowody oznaczone numerem lub w inny sposób umożliwiający powiązanie dowodu z zapisami księgowymi dokonanymi na jego podstawie.
Dowody księgowe
Zgodnie natomiast ze wspomnianym już par. 13 rozporządzenia ministra finansów w sprawie prowadzenia podatkowej księgi przychodów i rozchodów, za dowody księgowe uważa się również:
  • dzienne zestawienia dowodów (faktur dotyczących sprzedaży) sporządzone do zaksięgowania ich zbiorczym zapisem;
  • noty księgowe, sporządzone w celu skorygowania zapisu dotyczącego operacji gospodarczej, wynikającej z dowodu obcego lub własnego, otrzymane od kontrahenta podatnika lub przekazane kontrahentowi;
  • dowody przesunięć;
  • dowody opłat pocztowych i bankowych.
Zgodnie z tym przepisem, za dowody księgowe uważa się także inne dowody opłat, w tym dokonywanych na podstawie książeczek opłat, oraz dokumenty zawierające dane, o których mowa we wspomnianym 12 ust. 3 pkt 2 rozporządzenia.
DOKUMENTY ZAOPATRZONE W DATĘ I PODPISY
Par. 14 ust. 1 rozporządzenia ministra finansów stanowi, że na udokumentowanie zapisów w księdze, dotyczących niektórych kosztów (wydatków), mogą być sporządzone dokumenty zaopatrzone w datę i podpisy osób, które bezpośrednio dokonały wydatków (dowody wewnętrzne), określające: przy zakupie - nazwę towaru oraz ilość, cenę jednostkową i wartość, a w innych przypadkach - przedmiot operacji gospodarczych i wysokość kosztu (wydatku). Według par. 14 ust. 2 rozporządzenia, dowody, o których mowa w ust. 1, mogą dotyczyć wyłącznie określonych przypadków, np.:
  • kosztów diet i innych należności za czas podróży służbowej pracowników oraz wartości diet z tytułu podróży służbowych osób prowadzących działalność gospodarczą i osób z nimi współpracujących;
  • wydatków związanych z opłatami za czynsz, energię elektryczną, telefon, wodę, gaz i centralne ogrzewanie, w części przypadającej na działalność gospodarczą; podstawą do sporządzenia tego dowodu jest dokument obejmujący całość opłat na te cele;
  • opłat sądowych i notarialnych;
  • opłaty skarbowej uiszczanej znakami tej opłaty do 31 grudnia 2008 r.;
  • wydatków związanych z parkowaniem samochodu w sytuacji, gdy są one poparte dokumentami niezawierającymi danych (o których mowa we wspomnianym już 12 ust. 3 pkt 2); podstawą wystawienia dowodu wewnętrznego jest bilet z parkometru, kupon, bilet jednorazowy załączony do sporządzonego dowodu.
DOWODY WEWNĘTRZNE NIE ZAWSZE SĄ WYSTARCZAJĄCE
Podatnik prowadzi działalność gospodarczą w zakresie usług detektywistycznych. Charakter tej działalności wymaga pozyskiwania informacji od informatorów, którzy działają odpłatnie.
Brak odpowiedniego dowodu księgowego wymaganego przepisami prawa, który w sposób rzetelny odzwierciedla rzeczywisty przebieg transakcji gospodarczej, uniemożliwia uznanie poniesionego wydatku za koszt uzyskania przychodu prowadzonej działalności gospodarczej. Sposób udokumentowania, jaki wskazuje strona, w postaci dowodu wewnętrznego, nie potwierdza również poniesienia wydatku (kosztu) w sensie ekonomicznym. W związku z powyższym ponoszone przez wnioskującego nakłady na pozyskiwanie informacji od anonimowych informatorów dokumentowane dowodami wewnętrznymi nie mogą stanowić kosztów uzyskania przychodów.
Wyjaśnienia naczelnika Urzędu Skarbowego Poznań-Jeżyce, SD/415-50/06, z 26 października 2006 r.
KRZYSZTOF TOMASZEWSKI
krzysztof.tomaszewski@infor.pl
PODSTAWA PRAWNA
■ Art. 22 i 24a ustawy z 26 lipca 1991r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (t.j. Dz.U. z 2000 r. nr 14, poz. 176 z późn. zm.).
■ Art. 12, 13, 14 rozporządzenia ministra finansów z 26 sierpnia 2003 r. w sprawie prowadzenia podatkowej księgi przychodów i rozchodów (Dz.U. nr 152, poz. 1475 z późn. zm.).