Ponieważ VAT jest podatkiem konsumpcyjnym, zasada neutralności nakazuje, aby generalnie jego koszt nie obciążał podmiotów prowadzących działalność gospodarczą. Jedną z zasad funkcjonowania wspólnotowego systemu VAT jest udzielanie zwrotów podatku naliczonego dla podatników nieposiadających siedziby na terenie kraju, w którym dokonywane są zakupy. Jakie zasady obowiązują przy zwrocie VAT podatnikom nieposiadającym siedziby na terenie kraju?
JERZY MARTINI
doradca podatkowy Baker & McKenzie
Podmioty prowadzące działalność gospodarczą za granicą, w rozumieniu przepisów o podatku od towarów i usług, traktowani są jak podatnicy (definiując podatnika w art. 15 ustawy o VAT nie wprowadzono kryterium geograficznego). Oznacza to, że każdy podmiot prowadzący działalność w którymkolwiek państwie jest podatnikiem w rozumieniu art. 15 ustawy. Oczywiście w przypadku braku wystąpienia sprzedaży podlegającej (zgodnie z zasadami miejsca świadczenia) opodatkowaniu w Polsce, na podmiocie takim nie ciążą żadne obowiązki administracyjne. Jest natomiast generalnie uprawniony do odliczenia podatku naliczonego w formie zwrotu podatku zapłaconego na terytorium kraju.
Dyrektywa umożliwia państwom członkowskim wprowadzenie ograniczeń przy dokonywaniu zwrotów dla podmiotów nieprowadzących działalności gospodarczej na terenie Unii czy niektórych innych państw powiązanych umowami z Unią Europejską. Ograniczenia te mogą mieć formę wymogu istnienia wzajemności, jeśli chodzi o zwrot analogicznego podatku w państwie trzecim.
Niestety, funkcjonowanie instytucji zwrotu podatku dla podmiotów zagranicznych trudno ocenić pozytywnie. Przede wszystkim w sposób drastyczny przekraczane są terminy dokonywania zwrotów (sześciomiesięczny termin wynikający z VIII Dyrektywy). Działanie takie w sposób ewidentny narusza zobowiązanie naszego państwa do przestrzegania przepisów wspólnotowych. Jest więc działaniem niezgodnym z prawem.
Również problematyczne jest dokonywanie zwrotu podmiotom posiadającym stałe miejsce prowadzenia działalności na terenie UE, lecz posiadających siedzibę główną na terytorium państwa trzeciego. W stosunku do takiego podmiotu nie mogą znaleźć ograniczenia uzasadnione w przypadku podmiotów nieprowadzących działalności gospodarczej na terytorium UE. Jeśli zakupy dokonywane na terenie kraju związane są ze stałym miejscem prowadzenia działalności na terenie UE, podatnikowi takiemu przysługuje pełne prawo do otrzymania zwrotu, tak jak każdemu innemu podmiotowi prowadzącemu działalność gospodarczą na terytorium UE.