Subskrybuj nas na Youtube
Naczelnik urzędu skarbowego może przekazać komornikowi nadpłatę z małżeńskiego PIT, nawet gdy z zapłatą wobec banku zalega tylko jeden z małżonków – orzekł Naczelny Sąd Administracyjny.
/>
Problem dotyczy sytuacji, gdy mąż i żona rozliczają się wspólnie, a ze złożonego zeznania wynika zwrot podatku. Zdaniem NSA, jeśli jeden z małżonków ma dług, np. wobec banku i ciąży na nim egzekucja komornicza, to urząd skarbowy może przekazać „wspólną” nadpłatę komornikowi, który ją zajął. Zasadniczo bowiem nie ma prawa kwestionować komorniczego zajęcia i powinien je wykonać.
Co innego NSA stwierdził w wyroku z 27 marca 2014 r. (sygn. akt II FSK 979/12). Uznał wówczas, że komornik nie może zająć zwrotu podatku przypadającego obojgu małżonkom, jeśli tylko jeden z nich jest dłużnikiem.
Urząd przekazał, więc nadpłaty nie ma
W najnowszym orzeczeniu chodziło o małżonków, którzy złożyli wspólny PIT za 2013 r. Naczelnik urzędu skarbowego odmówił im zwrotu nadpłaty, argumentując, że w maju 2014 r. została ona zajęta przez komornika, na podstawie bankowego tytułu egzekucyjnego z 2012 r. Skoro więc kwota do zwrotu została przekazana komornikowi, to u małżonków nie występuje już nadpłata w PIT – stwierdził naczelnik urzędu.
Problem polegał na tym, że nadpłata była „wspólna”, natomiast dłużnikiem banku był jedynie mąż i tylko na niego wystawiony był bankowy tytuł egzekucyjny.
Solidarna odpowiedzialność małżonków
Zgodnie z art. 92 par. 3 ordynacji podatkowej małżonkowie opodatkowani wspólnie, na podstawie odrębnych przepisów, ponoszą solidarną odpowiedzialność za zobowiązania podatkowe. Solidarna jest też ich wierzytelność o zwrot nadpłaty podatku. Do wierzytelności o zwrot nadpłaty stosuje się przepisy kodeksu cywilnego o wierzytelnościach cywilnoprawnych.
Organy podatkowe pierwszej i drugiej instancji stały jednak na stanowisku, że nie mają prawa kontrolować legalności postępowania egzekucyjnego prowadzonego przez komornika. Nie mogą kwestionować tytułu wykonawczego ani samego zajęcia. Wskazywały, że nadpłata w PIT nie jest wyłączona spod egzekucji. Co więcej – twierdziły – gdyby urząd skarbowy wypłacił zajętą wierzytelność, to odpowiadałby za szkodę wyrządzoną przez to wierzycielowi.
Fiskus podkreślał również, że jeśli małżonkowie chcieli kwestionować zajęcie, to mogli skorzystać z instrumentów przysługujących im w ramach postępowania egzekucyjnego, takich jak skarga na czynności komornika czy powództwo przeciw egzekucyjne.
To niedopuszczalne
Małżonkowie wygrali w sądzie I instancji. WSA w Lublinie uznał, że jeśli wierzytelność o zwrot nadpłaty PIT wchodzi do majątku wspólnego małżonków, to organ nie może wypłacić nadpłaty komornikowi, gdy dłużnikiem jest tylko jeden z małżonków.
– Gdy tytuł wykonawczy o odpowiedzialności za długi dotyczy tylko jednego z małżonków, nie jest dopuszczalne takie działanie organów podatkowych, by przypadającą solidarnie małżonkom nadpłatę przekazać na poczet długu, za który odpowiada tylko jeden z małżonków – podkreślił lubelski sąd.
Organ tylko wykonuje
Korzystny dla podatników wyrok uchylił jednak sąd kasacyjny. Zgodził się z fiskusem, że organ podatkowy jest dłużnikiem zajętej wierzytelności i jako taki nie może kwestionować czynności komornika bez narażania się na odpowiedzialność za szkodę, wobec wierzyciela, a więc w tym wypadku banku.
Odnosząc się do kwestii solidarności wierzytelności o nadpłatę sędzia Andrzej Jagiełło wyjaśnił, że skoro każdy z uprawnionych podatników (małżonków) może żądać jej zwrotu, to można było z nadpłaty egzekwować dług któregokolwiek z nich.
NSA zgodził się z organem, że w momencie wystąpienia przez podatników o zwrot nadpłaty, ta już nie istniała, bo została przekazana komornikowi. Sąd powtórzył również za fiskusem, że to podatnicy, a nie organ, powinni w odpowiednim czasie kwestionować zajęcie, składając np. skargę na czynności komornika. ©℗
OPINIE
Solidarność nadpłaty trzeba traktować ściśle
Grzegorz Maślanko radca prawny, partner w Grant Thornton
Należy zgodzić się zpoglądem NSA wyrażonym wwyroku z27 marca 2014 r. (sygn. akt II FSK 979/12), czy wcześniejszym z9 lutego 2011 r. (sygn. akt II FSK 1757/09), że solidarny charakter nadpłaty zmałżeńskiego PIT ma charakter szczególny i nie może być rozciągany na sytuację egzekwowania zprzysługującej małżonkom nadpłaty długów, ciążących na jednym znich.
Istotne jest to, czy organ podatkowy, jako dłużnik zajętej wierzytelności, ma obowiązek badania zasadności zajęcia komorniczego iczy może je kwestionować. Przepisy opostępowaniu egzekucyjnym nie regulują jasno tej kwestii. Niewątpliwie organ, reagując na wezwanie przez komornika do złożenia stosownego oświadczenia, powinien m.in. wskazać, czy ewentualnie odmawia zapłaty iz jakiej przyczyny. Zasadniczo więc przewiduje się możliwość odmowy zapłaty, aodpowiedzialność za brak wykonania zajęcia powstaje jedynie wprzypadku bezprawności takiego zachowania.
Prawdą jest natomiast, że to przede wszystkim małżonek podatnika, którego dług egzekwowano, powinien zadbać oswój interes, kwestionując wodpowiednim trybie zasadność zajęcia.
Nie jest jednak tak, że organ podatkowy powinien, jako dłużnik zajętej wierzytelności, bezrefleksyjnie traktować zajęcie komornicze.
Organ powinien badać zasadność zajęcia
Marek Kwietko-Bębnowski doradca podatkowy
To zaskakujący wyrok, zwłaszcza w kontekście trafnego orzeczenia NSA z27 marca 2014 r. (sygn. akt II FSK 979/12) oraz okoliczności, że sąd oceniał stan prawny sprzed 8 września 2016 r., kiedy to nowy art. 9022 kpc wprowadził możliwość zajęcia egzekucyjnego nadpłat izwrotów podatków.
Skoro od września 2016 r. do kodeksu postępowania cywilnego wprowadzono nową regulację, polegającą właśnie na możliwości zajęcia wierzytelności ztytułu nadpłaty lub zwrotu podatku, to należałoby sądzić, że przed tą datą takie zajęcie powinno być traktowane jako niedopuszczalne. Ciężko bowiem uznać, że art. 9022 kpc miał jedynie charakter „porządkujący”, anie kreujący nowe zasady.
Trudno jednak oceniać obecne stanowisko NSA bez pisemnego uzasadnienia wyroku.
Należy natomiast podkreślić, że nadpłaty podatku, wynikające ze wspólnego zeznania złożonego przez małżonków, są wordynacji podatkowej traktowane szczególnie. Organ podatkowy powinien zatem, jako dłużnik zajętej wierzytelności, badać, zgodnie zzasadą legalizmu, czy zajęta wierzytelność lub prawo majątkowe nie są wyłączone spod egzekucji sądowej na podstawie art. 831 par. 1 pkt 3 k.p.c., jako prawa niezbywalne, oraz jaki jest rzeczywisty zakres zajętej wierzytelności, zwłaszcza gdy dłużnikiem jest tylko jeden zmałżonków.
orzecznictwo
Wyrok NSA z 12 grudnia br., sygn. akt II FSK 430/18 www.serwisy.gazetaprawna.pl/orzeczenia
/>
