W działalności gospodarczej podatnika mogą zdarzać się sytuacje, kiedy otrzymuje on świadczenia nieodpłatnie. Sytuacje, kiedy od takich świadczeń nie trzeba płacić podatku, regulują przepisy art. 21 ustawy o PIT. W pozostałych przypadkach należy rozliczyć się z fiskusem.
Przychód z działalności
Przychodem z działalności gospodarczej są między innymi dotacje, subwencje, dopłaty i inne nieodpłatne świadczenia otrzymane na pokrycie kosztów albo jako zwrot wydatków. Wyjątek stanowią tu jedynie przychody związane z otrzymaniem, zakupem albo wytworzeniem we własnym zakresie środków trwałych lub wartości niematerialnych i prawnych, od których dokonuje się odpisów amortyzacyjnych.
Podobnie należy traktować umorzone lub przedawnione zobowiązania związane z działalnością gospodarczą. Tego rodzaju przychód również podlega opodatkowaniu. Takim przychodem nie będzie jednak równowartość umorzonych zobowiązań, jeśli umorzenie jest związane z postępowaniem upadłościowym z możliwością zawarcia układu.
Przychód podatnika podlegający opodatkowaniu stanowi też wartość otrzymanych świadczeń w naturze (rzeczy) i innych nieodpłatnych świadczeń. W związku z tym świadczenie o nieodpłatnym charakterze czy zwrot wydatków będzie podlegać opodatkowaniu. Warunkiem jest jednak, że podatnik, który otrzyma takie świadczenie, będzie działał jako przedsiębiorca, a samo świadczenie będzie dotyczyło prowadzonej przez niego działalności.
Wartość pieniężna
Zasadniczo za datę powstania przychodu z pozarolniczej działalności gospodarczej uważa się dzień wydania rzeczy, zbycia prawa majątkowego lub wykonania usługi, lub częściowego wykonania usługi, nie później niż dzień wystawienia faktury lub uregulowania należności. Jednak tę regułę trudno będzie zastosować do świadczeń otrzymywanych nieodpłatnie. Uznaje się, że świadczenia w naturze i inne nieodpłatne świadczenia stanowią przychód podatkowy w chwili ich otrzymania. Jeśli chodzi o umorzone zobowiązania, to stają się one przychodem w chwili ich umorzenia, natomiast zobowiązania przedawnione - w momencie podniesienia zarzutu przedawnienia. Podstawę opodatkowania stanowi wartość świadczeń otrzymanych w pieniądzu. Pieniądze w walucie obcej należy przeliczyć na złote.
Wartość pieniężna świadczeń w naturze określana jest na podstawie cen rynkowych, stosowanych w obrocie rzeczami lub prawami tego samego rodzaju i gatunku, z uwzględnieniem w szczególności ich stanu i stopnia zużycia oraz czasu i miejsca ich uzyskania. Z kolei wartość pieniężną innych nieodpłatnych świadczeń ustala się:
  •  według cen stosowanych wobec innych odbiorców - jeżeli przedmiotem świadczenia są usługi wchodzące w zakres działalności gospodarczej dokonującego świadczenia,
  •  według cen zakupu - jeżeli przedmiotem świadczeń są usługi zakupione,
  •  według równowartości czynszu, jaki przysługiwałby w razie zawarcia umowy najmu lokalu lub budynku - jeżeli przedmiotem świadczeń jest udostępnienie lokalu lub budynku,
  •  na podstawie cen rynkowych stosowanych przy świadczeniu usług lub udostępnianiu rzeczy lub praw tego samego rodzaju i gatunku, z uwzględnieniem w szczególności ich stanu i stopnia zużycia oraz czasu i miejsca udostępnienia - w pozostałych przypadkach.
Przepisy regulują też sposób określenia wartości otrzymanego świadczenia w sytuacji, gdy przychody są częściowo odpłatne. Wówczas jako przychód traktuje się różnicę pomiędzy wartością tych świadczeń, ustaloną według zasad ogólnych, wskazanych wcześniej, a odpłatnością ponoszoną przez podatnika.
Zwolnienia podatkowe
Ustawodawca przewidział też pewne wyjątki, kiedy świadczenia nieodpłatne nie podlegają opodatkowaniu. I tak zwolnione są między innymi świadczenia, które stanowią dla przedsiębiorcy:
  •  dochody uzyskane z instytucji Unii Europejskiej i Europejskiego Banku Inwestycyjnego, do których mają zastosowanie przepisy rozporządzenia nr 260/68 z dnia 29 lutego 1968 r. ustanawiającego warunki i procedurę stosowania podatku na rzecz Wspólnot Europejskich (Dz.Urz. WE L 056 z 4 marca 1968 r. z późn. zm.),
  •  dotacje z budżetu państwa otrzymane na dofinansowanie przedsięwzięć realizowanych w ramach Specjalnego Przedakcesyjnego Programu na Rzecz Rolnictwa i Rozwoju Obszarów Wiejskich (SAPARD),
  •  kwoty otrzymane od agencji rządowych, jeżeli agencje te otrzymały środki na ten cel z budżetu państwa,
  •  dotacje, subwencje, dopłaty i inne nieodpłatne świadczenia lub świadczenia częściowo odpłatne, otrzymane na cele związane z działalnością rolniczą z budżetu państwa, budżetów jednostek samorządu terytorialnego, od agencji rządowych lub ze środków pochodzących od rządów państw obcych, organizacji międzynarodowych lub międzynarodowych instytucji finansowych.
ZWOLNIENIE DLA ŚWIADCZEŃ OD RODZINY
Podatnik skorzysta ze zwolnienia od podatku dochodowego z tytułu świadczeń w naturze i innych nieodpłatnych świadczeń otrzymanych od osób zaliczonych do I i II grupy podatkowej, czyli gdy świadczenie otrzyma od małżonka, zstępnych, wstępnych, pasierba, zięcia, synowej, rodzeństwa, ojczyma, macochy i teściów, zstępnych rodzeństwa, rodzeństwa rodziców, zstępnych i małżonków pasierbów, małżonków rodzeństwa i rodzeństwa małżonków, małżonków rodzeństwa małżonków, małżonków innych zstępnych.
AK USTALIĆ ŚWIADCZENIA W NATURZE
Wartość pieniężna świadczeń w naturze określana jest na podstawie cen rynkowych stosowanych w obrocie rzeczami lub prawami tego samego rodzaju i gatunku, z uwzględnieniem w szczególności ich stanu i stopniazużycia oraz czasu i miejsca ich uzyskania.
CZY ZWROT WYDATKÓW JEST OPODATKOWANY
Przychód podatnika podlegający opodatkowaniu stanowi też wartośćotrzymanych świadczeń w naturze i innych nieodpłatnych świadczeń,dlatego każde świadczenie o nieodpłatnym charakterze niebędące dotacjąna pokrycie kosztów czy zwrot wydatków będzie podlegałoopodatkowaniu.
EDYTA WERESZCZYŃSKA
edyta.wereszczynska@infor.pl
PODSTAWA PRAWNA
■ Art. 11 ust. 2-2b, art. 14 ust. 2 pkt 2, pkt 6 i pkt 8 oraz art. 21 ust. 1 pkt 46a-47d, pkt 125 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (t.j. Dz.U. z 2000 r. nr 14, poz. 176 z późn. zm.).