Obowiązujące do końca 2008 roku w ustawie o rachunkowości zasady konsolidacji dla spółek współzależnych uzależnione są od ich formy prawnej. Jak wygląda konsolidacja proporcjonalna?



Metodą konsolidacji proporcjonalnej należy objąć jednostki współzależne niebędące spółkami handlowymi. Nowelizacja ustawy o rachunkowości wchodząca w życie od 1 stycznia 2009 r. zmienia te zasady, uniezależniając definicję jednostki współzależnej od jej formy prawnej.
Takie podmioty występują w Polsce rzadko.
W praktyce międzynarodowej spółki współzależne są zazwyczaj określane wspólnymi przedsięwzięciami (joint-venture). Takiego nazewnictwa nie stosuje się jednak ani IV Dyrektywie, ani w ustawie o rachunkowości. Zastosowane w ustawie o rachunkowości zasady konsolidacji proporcjonalnej są zbieżne z postanowieniami IV Dyrektywy oraz definicją MSR 31, według której konsolidacja proporcjonalna jest to metoda rachunkowości i sprawozdawczości, zgodnie z którą wszystkie aktywa, zobowiązania, przychody i koszty wspólnie kontrolowanego przedmiotu przypadające na wspólnika przedsięwzięcia są indywidualnie sumowane z podobnymi pozycjami w sprawozdaniach finansowych wspólnika przedsięwzięcia lub wykazywane jako oddzielne pozycje w sprawozdaniach wspólnika przedsięwzięcia.
Podstawową zasadą metody proporcjonalnej jest wykazywanie w skonsolidowanym bilansie aktywów, które grupa kontroluje, i zobowiązań, za które grupa jest odpowiedzialna w wartości proporcjonalnej, równej posiadanym udziałom kapitałowym. Mając to na uwadze wyłączeniom podlegają: wzajemne należności i zobowiązania jednostek objętych konsolidacją w kwocie proporcjonalnej do posiadanych udziałów; przychody i koszty dotyczące operacji dokonywanych między jednostkami konsolidowanymi; zyski lub straty powstałe na operacjach dokonanych między jednostkami, zawarte w wartościach podlegających konsolidacji aktywów i pasywów - w proporcji do posiadanych udziałów; udziały w podmiotach współzależnych oraz wartość firmy.
Wyłączeniu podlega wyrażona w cenie nabycia wartość udziałów posiadanych przez jednostkę dominującą i inne jednostki objęte konsolidacją w jednostkach współzależnych z tą częścią, wycenionych według wartości godziwej aktywów netto jednostek współzależnych, która odpowiada udziałowi jednostki dominującej i innych jednostek grupy kapitałowej, objętych konsolidacją w jednostkach współzależnych na dzień rozpoczęcia współkontroli. Jeżeli wartość posiadanych udziałów i odpowiadająca im część wycenionych, według wartości godziwych, aktywów netto jednostek współzależnych różni się, to różnica stanowi wartość firmy.