Przedsiębiorcy rozpoczynający działalność gospodarczą mają trzy możliwe rozwiązania, które wpływają na ich obowiązki względem VAT. W zależności, które wybiorą, różnie będą się kształtowały ich obowiązki podatkowe w podatku od towarów i usług.
Trzy rozwiązania
Po pierwsze, przedsiębiorcy mogą nie składać zgłoszenia rejestracyjnego w zakresie VAT, czyli nie składają VAT-R. W tym przypadku będą zwolnieni podmiotowo z VAT do przekroczenia limitu 10 tys. euro (odpowiednio limit będzie mniejszy, gdy rozpoczną działalność w trakcie roku). Nie będą też zmuszeni prowadzić rejestru zakupu i sprzedaży VAT, ale powinni prowadzić ewidencję sprzedaży, która będzie pomocna przy ustaleniu przekroczenia wspomnianego limitu. Podobna sytuacja będzie w przypadku wybrania drugiego rozwiązania, czyli złożenia zgłoszenia rejestracyjnego VAT-R, ale z zaznaczeniem, że podatnik będzie korzystał ze zwolnienia. Takie zgłoszenie może złożyć podatnik zwolniony podmiotowo (który nie przekroczył limitu), jak podatnik zwolniony przedmiotowo (który wykonuje czynności zwolnione z VAT). Naczelnik urzędu skarbowego rejestruje podatnika i potwierdza jego zarejestrowanie jako podatnika VAT zwolnionego. Jeżeli podmioty rozpoczną dokonywanie sprzedaży opodatkowanej, utracą zwolnienie od podatku lub zrezygnują z tego zwolnienia, obowiązane są do złożenia zgłoszenia rejestracyjnego, a w przypadku podatników zarejestrowanych jako podatnicy VAT zwolnieni - do aktualizacji tego zgłoszenia.
Trzecia możliwość polega na dokonaniu zgłoszenia rejestracyjnego VAT-R przed dniem wykonania pierwszej czynności opodatkowanej i rejestracji jako podatnika VAT czynnego od samego początku prowadzenia działalności gospodarczej. Podatnicy zarejestrowani jako podatnicy VAT czynni, którzy następnie zostali zwolnieni od podatku (zwolnienie podmiotowe) lub zgłosili, że będą wykonywać wyłącznie czynności zwolnione od podatku (zwolnienie przedmiotowe), pozostają w rejestrze jako podatnicy VAT zwolnieni.
Podatnik zarejestrowany jako podatnik VAT czynny jest obowiązany umieszczać numer identyfikacji podatkowej na fakturach oraz w ofertach.
KIEDY ZGŁOSIĆ ZMIANĘ DANYCH
Jeżeli dane zawarte w zgłoszeniu rejestracyjnym VAT-R ulegną zmianie, podatnik jest obowiązany zgłosić zmianę do naczelnika urzędu skarbowego w terminie siedmiu dni, licząc od dnia, w którym nastąpiła zmiana.
KIEDY ZAMAWIAJĄCY NALICZA VAT
Przy zamówieniach publicznych, gdy złożono ofertę, której wybór prowadziłby do powstania obowiązku podatkowego zamawiającego zgodnie z przepisami o podatku od towarów i usług w zakresie dotyczącym wewnątrzwspólnotowego nabycia towarów, zamawiający w celu oceny takiej oferty dolicza do przedstawionej w niej ceny podatek od towarów i usług, który miałby obowiązek wpłacić zgodnie z obowiązującymi przepisami.
Wielkość obrotu
Wybór trzeciego rozwiązania, czyli złożenie zgłoszenie rejestracyjnego, jako podatnika VAT czynnego jest przede wszystkim korzystne dla podmiotów, które osiągają lub spodziewają się osiągnąć duży obrót ze swojej działalności. Wynika to z tego, że wcześniej czy później i tak będą się musiały zarejestrować jako podatnicy VAT czynni. Lepiej więc to zrobić wcześniej. Jest to też korzystne z innego powodu. Podatnicy VAT mają prawo do obniżenia podatku należnego o podatek naliczony z faktur VAT otrzymywanych od kontrahentów. Podatnicy zwolnieni z VAT natomiast takiego prawa nie mają, przy czym istnieje możliwość odliczenia VAT z faktur otrzymanych w czasie zwolnienia, w momencie gdy podatnik traci zwolnienie lub z niego rezygnuje. Jest to jednak uzależnione w pewnym stopniu od naczelnika urzędu skarbowego, który może na to zezwolić lub też nie, np. gdy podatnik nie dopełni określonych warunków formalnych lub omyłkowo nie spełni wszystkich wymogów.
Za zgodą naczelnika urzędu skarbowego podatnik może pomniejszyć kwotę podatku należnego o kwotę podatku naliczonego wynikającą z dokumentów celnych oraz o kwotę podatku zapłaconą od wewnątrzwspólnotowego nabycia towarów, a także o kwoty podatku naliczonego wynikające z faktur dokumentujących zakupy dokonane przed dniem utraty zwolnienia, pod warunkiem:
  •  sporządzenia spisu z natury zapasów tych towarów posiadanych w dniu, w którym nastąpiło przekroczenie kwoty limitu, oraz
  •  przedłożenia w urzędzie skarbowym spisu w terminie 14 dni, licząc od dnia utraty zwolnienia.
Kwotę podatku naliczonego stanowi iloczyn ilości towarów objętych spisem z natury i kwoty podatku naliczonego przypadającej na jednostkę towaru, z podziałem na poszczególne stawki podatkowe. Odliczenie stosuje się również do podatników, którzy rezygnują z przysługującego im zwolnienia, pod warunkiem pisemnego zawiadomienia naczelnika urzędu skarbowego o rezygnacji ze zwolnienia przed początkiem miesiąca, w którym rezygnują ze zwolnienia.
W JAKIM TERMINIE ZŁOŻYĆ ZGŁOSZENIE
Jeżeli podmioty rozpoczną dokonywanie sprzedaży opodatkowanej, utracą zwolnienie od podatku lub zrezygnują z tego zwolnienia, obowiązane są do złożenia zgłoszenia rejestracyjnego lub aktualizacji tego zgłoszenia (w przypadku podatników zarejestrowanych jako podatnicy VAT zwolnieni), w terminach:
  •  przed dniem dokonania pierwszej sprzedaży towaru lub usługi, innych niż zwolnione od podatku przedmiotowo, w przypadku rozpoczęcia dokonywania tej sprzedaży
  •  przed dniem, w którym podatnik traci prawo do zwolnienia podmiotowego, w przypadku utraty tego prawa
  •  przed początkiem miesiąca, w którym podatnik rezygnuje ze zwolnienia przysługującego rolnikowi ryczałtowemu oraz podatnikowi zwolnionemu podmiotowo, w przypadku rezygnacji z tego zwolnienia
  •  przed dniem wykonania pierwszej czynności opodatkowanej, w przypadku rezygnacji ze zwolnienia przez podatnika zwolnionego podmiotowo (który rozpoczął działalność w trakcie roku).
Udział w przetargach
Inny aspekt sprawy, który nie jest co prawda bezpośrednią przyczyną korzyści, jakie wynikają ze złożenia zgłoszenia rejestracyjnego do VAT, to często stosowana praktyka przy przetargach. Zamawiający (organizator przetargu) wybiera ofertę najkorzystniejszą na podstawie kryteriów oceny ofert określonych w specyfikacji istotnych warunków zamówienia. Często jednym z kryteriów (ukrytych) wyboru jest posiadanie statusu podatnika VAT przez uczestnika przetargu. Nie powinno tak być, jednak praktyka rządzi się swoimi prawami. Przy zamówieniach publicznych kryteria oceny ofert nie mogą dotyczyć właściwości wykonawcy, a w szczególności jego wiarygodności ekonomicznej, technicznej lub finansowej. Kryteriami oceny ofert są cena albo cena i inne kryteria odnoszące się do przedmiotu zamówienia, w szczególności jakość, funkcjonalność, parametry techniczne, zastosowanie najlepszych dostępnych technologii w zakresie oddziaływania na środowisko, koszty eksploatacji, serwis oraz termin wykonania zamówienia.
BOGDAN ŚWIĄDER
bogdan.swiader@infor.pl
PODSTAWA PRAWNA
■ Art. 96 ust. 1-5 oraz art. 113 ust. 5-7 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (Dz.U. nr 54, poz. 535 z późn. zm.)