Obecne problemy spowodowane nieodpowiedzialnością banków nasilają nacisk na regulację coraz szerszych sfer działalności gospodarczej, a także na dokładniejsze rozeznanie ryzyka gospodarczego i wprowadzenie ostrych sankcji osób odpowiedzialnych. Zmusza to ustawodawców do zapewnienia bezpieczeństwa inwestorom, od którego zależy napływ kapitału zapewniający możliwości inwestycyjne, a więc i konkurencyjność gospodarki. Jakie zmiany nastąpiły w odpowiedzialności zarządu i rad nadzorczych spółek?
dr ANDRÉ HELIN
prezes firmy konsultingowej BDO Numerica, biegły rewident
Od lat członkowie zarządu i biegli rewidenci zagrożeni są karami w przypadku nieprzestrzegania obowiązujących przepisów. Obie te grupy są odpowiedzialne ustawowo, ale mogą być pod naciskiem, mniejszym lub większym, rad nadzorczych. Członkowie rady, władni zwolnić członków zarządu, mogą próbować wymuszać na nich działalność niezgodną z interesem spółki. W znacznie mniejszym zakresie poprzez wynagrodzenie za zwiększony zakres wykonywanych prac, dodatkowe zlecenia, obietnicę kolejnych lukratywnych kontraktów mają wpływ na biegłych. W przypadku dużego, mocnego, o ustabilizowanej pozycji na rynku podmiotu uprawnionego do badania sprawozdań zagrożenie takie jest minimalne, bo nawet największe zlecenia stanowią niewielki ułamek łącznych przychodów. Zagrożenie nieetycznymi działaniami jest znacznie większe w przypadku małych, jedno-, lub kilkuosobowych firm, gdy może to być kilkadziesiąt procent rocznych przychodów od jednego kontrahenta. Znowelizowana ustawa o rachunkowości nakłada na kierownika jednostki rozumianego jako członka organów jednostki, tj. po nowelizacji także członków rady nadzorczej lub innych organów zarządzających, obowiązek zapewnienia, że sprawozdanie finansowe oraz sprawozdanie z działalności spełniają wymagania przewidziane w ustawie o rachunkowości. Ten przepis rozszerza dotychczasową odpowiedzialność karną również na członków rady nadzorczej. Obowiązek ten dotyczy już sprawozdań finansowych za 2008 rok. Dotychczas świadomość odpowiedzialności za rzetelną prezentację danych w sprawozdaniu finansowym nawet wśród części członków zarządu była niedostateczna. Tymczasem na podstawie danych ze sprawozdania finansowego nie tylko akcjonariusze podejmują decyzje o zakupie akcji, ale banki udzielają kredytów, często kontrahenci podejmują decyzje o istotnych kontraktach. Tak więc rzetelna sprawozdawczość jest jednym z podstawowych obowiązków jednostek, gwarantującym zaufanie w gospodarce. Natomiast podstawowym obowiązkiem osób odpowiedzialnych za nadzór i zarządzanie jest zagwarantowanie, że zasady rachunkowości stosowane w księgowości, a przede wszystkim sprawozdania finansowe, są zgodne z ustawą.