Utrudnienia i opóźnienia w zwrocie nadwyżki podatku naliczonego powodują, że podatnik zmuszony jest do ponoszenia kosztów finansowania tego podatku. Z jakimi problemami mogą spotkać się podatnicy, którzy będą chcieli odzyskać nadwyżkę podatku naliczonego?
Obecne przepisy o VAT, dotyczące zwrotów podatku, należy uznać za niezgodne z zasadą neutralności. Działanie systemu zwrotu VAT w dużej mierze powoduje, że podatnicy kredytują (i to bez odsetek) Skarb Państwa. W wyroku w sprawie Komisja Wspólnot Europejskich przeciwko Republice Włoskiej (C-78/00) ETS stwierdził, że warunki zwrotu nadwyżki VAT, jakie ustali państwo członkowskie, muszą umożliwiać podatnikowi, na odpowiednich warunkach, odzyskanie całości kredytu wynikającego z tej nadwyżki VAT. Oznacza to, że zwrot jest dokonywany w rozsądnym okresie poprzez wypłatę w środkach płynnych lub ich odpowiednikach. W każdym razie, przyjęta metoda zwrotu nie może wiązać się z jakimkolwiek ryzykiem finansowym dla podatnika.
Termin zwrotu nadwyżki podatku musi w sposób racjonalny godzić konieczność jak najszybszego zwrotu z możliwością weryfikacji zwrotów przez organy podatkowe w celu ograniczenia nadużyć. Jednak standardowy termin zwrotu nadwyżki podatku dla polskich podatników VAT, który wynosi 180 dni, zdecydowanie terminem racjonalnym nie jest. Termin taki narusza też jedną z ogólnych zasad prawa wspólnotowego, jaką jest zasada proporcjonalności. W świetle tej zasady środki podejmowane w celu zwalczania niepożądanych działań (nadużyć) muszą być proporcjonalne do zagadnienia oraz wprowadzone w taki sposób, aby możliwie w najmniejszym stopniu dotykały te podmioty, które nie podejmują takich działań. Tymczasem półroczny termin zwrotu uderza we wszystkich, którzy ubiegają się o zwrot, a możliwe jest przecież wydłużenie terminu zwrotu jedynie w przypadkach szczególnych, budzących wątpliwość organów podatkowych.
Istniejące w ustawie o VAT przepisy umożliwiające tzw. przyśpieszony zwrot podatku (np. w 25 dni) przez swój skrajny formalizm powodują, że w praktyce można z nich skorzystać w jedynie marginalnych przypadkach - są niemal przepisami martwymi. Karygodna jest też dyskryminacja, jeśli chodzi o terminy zwrotów podatników rozpoczynających działalność podlegającą opodatkowaniu. Zasady zwrotu dla takich podatników naruszają prawo wspólnotowe. Zwroty VAT dla podatników zagranicznych stanowią odrębną, aczkolwiek równie smutną historię. Półroczny termin zwrotu, określony w VIII Dyrektywie, jest nagminnie przekraczany. Niemal standardem jest odzyskiwanie podatku rok czy dwa lata po terminie.
Zasady dotyczące zwrotów (w szczególności terminy) powinny być zmienione, choć propozycje nowelizacji ustawy o VAT, która jest przedmiotem prac parlamentu, tej negatywnej sytuacji nie poprawią. Warto też pamiętać, że jeśli podatnik ponosi szkodę związaną z otrzymywaniem zwrotu podatku w sposób naruszający prawo wspólnotowe, przysługuje mu co do zasady roszczenie o odszkodowanie ze strony Skarbu Państwa.
Jerzy Martini, doradca podatkowy Baker & McKenzie
Not. EM
/>