W protokołach z kontroli podatkowych często zdarzają się błędy. Podatnicy powinni je kwestionować, bo wady protokołu kontroli mogą stanowić naruszenie przepisów postępowania i w niektórych sytuacjach mogą być podstawą do uchylenia decyzji podatkowej.
Od 1 stycznia 2009 r. zmieni się zakres informacji, jakie powinny znaleźć się w protokole z kontroli fiskusa. Jak podaje nam Wojciech Pietrasiewicz, doradca podatkowy współpracujący z Allen & Overy A. Pędzich, od przyszłego roku każdy protokół powinien zawierać pouczenie o obowiązku zawiadomienia organu podatkowego przez kontrolowanego o każdej zmianie swojego adresu dokonanej w ciągu sześciu miesięcy od dnia zakończenia kontroli podatkowej, jeżeli w toku kontroli podatkowej ujawniono nieprawidłowości, oraz skutkach niedopełnienia tego obowiązku.
- Protokół kontroli jest dokumentem odzwierciedlającym przebieg kontroli podatkowej. Doręczenie podatnikowi protokołu określa moment, w którym dochodzi do jej zakończenia, co w wielu sytuacjach jest momentem otwierającym podatnikowi możliwość dokonania korekty deklaracji podatkowej. Co istotne, niezłożenie ewentualnych zastrzeżeń do protokołu oznacza pojawienie się domniemania, że podatnik zgadza się z ustaleniami faktycznymi dokonanymi w trakcie kontroli podatkowej - wyjaśnia Wojciech Pietrasiewicz.
Dodaje, że ewentualne podważenie okoliczności faktycznych przyjętych w protokole w fazie postępowania podatkowego jest oczywiście możliwe, ale w takiej sytuacji ciężar udowodnienia istnienia odmiennych okoliczności spoczywa na podatniku. Z tych przyczyn rzetelna weryfikacja treści protokołu kontroli, a w szczególności jego ustaleń faktycznych jest niezwykle istotna.
- Najczęstsze wady protokołów kontroli dotyczą trzech aspektów: ustaleń faktycznych, oceny prawnej sprawy będącej przedmiotem kontroli oraz ustaleń dotyczących badania ksiąg. W zakresie ustaleń błędy, jakie pojawiają się w protokołach kontroli, dotyczą oczywiście nieprawidłowo ustalonego stanu faktycznego wskutek błędnych ustaleń lub niedokonania pewnych czynności związanych z precyzyjnym ustaleniem stanu faktycznego - wymienia ekspert Allen & Overy A. Pędzich.
Wskazuje też, że wady protokołu związane z oceną prawną sprawy będącej przedmiotem kontroli najczęściej wiążą się z niedostatecznym przedstawieniem oceny prawnej przez organ podatkowy. Za wadliwy z punktu widzenia przepisów Ordynacji podatkowej należy uznać protokół, który wskazuje jedynie okoliczności faktyczne oraz powołuje przepisy, które mają zastosowanie w sprawie. Ustalenia protokołu muszą zawierać ocenę, czy dana okoliczność wskazana w protokole jest zgodna z przepisami prawa.
- Jeśli chodzi o wady związane z ustaleniami w zakresie badania ksiąg, kontrolujący często mylą nierzetelność ksiąg z ich wadliwością. Niejednokrotnie organ uznaje za nierzetelne takie księgi, w których jedynie pewne zapisy zostały dokonane nieprawidłowo, ale odzwierciedlają rzeczywiste zdarzenia gospodarcze - zauważa Wojciech Pietrasiewicz.
O nierzetelności można jednak mówić tylko wtedy, gdy dokonywane w nich zapisy nie odzwierciedlają stanu rzeczywistego, a nie wtedy, gdy występują nieprawidłowości w dokonanych zapisach (ewentualna wadliwość ksiąg). Biorąc pod uwagę konsekwencje związane mocą dowodową ksiąg oraz sankcje karne skarbowe, jakie wiążą się z prowadzeniem ksiąg w sposób nierzetelny, warto tę wadę protokołu wyeliminować już na etapie zastrzeżeń do protokołu kontroli.
- W sytuacji gdy zastrzeżenia do protokołu kontroli nie zostały złożone lub organ podatkowy nie zgadza się z zastrzeżeniami podatnika wniesionymi do protokołu kontroli, podatnik może w toku postępowania podatkowego przedstawić dowody podważające ustalenia przyjęte w protokole kontroli. Ewentualne nieprawidłowości w protokole kontroli, w szczególności dotyczące ustalonego stanu faktycznego, mogą stanowić podstawę zarzutów przeciw decyzji wydanej przez organ podatkowy I instancji - podpowiada Wojciech Pietrasiewicz.
ZAWARTOŚĆ PROTOKOŁU Z KONTROLI
Protokół kontroli powinien zawierać: wskazanie kontrolowanego; wskazanie osób kontrolujących; określenie przedmiotu i zakresu kontroli; określenie miejsca i czasu przeprowadzenia kontroli; opis dokonanych ustaleń faktycznych; dokumentację dotyczącą przeprowadzonych dowodów; ocenę prawną sprawy będącej przedmiotem kontroli; pouczenie o prawie złożenia zastrzeżeń lub wyjaśnień oraz prawie złożenia korekty deklaracji, a od 1 stycznia 2009 r. pouczenie o obowiązku zawiadomienia organu podatkowego przez kontrolowanego o każdej zmianie swojego adresu dokonanej w ciągu sześciu miesięcy od dnia zakończenia kontroli podatkowej, jeżeli w toku kontroli podatkowej ujawniono nieprawidłowości, oraz skutkach niedopełnienia tego obowiązku.