Jeżeli rekompensata ma wyrównać przewoźnikowi stratę ze świadczenia usług transportu zbiorowego po cenie ustalonej przez samorząd, to nie wchodzi do podstawy opodatkowania VAT – uznała Juliane Kokott, rzeczniczka generalna TSUE.

Jej opinia dotyczy pytania, które skierował do unijnego trybunału Naczelny Sąd Administracyjny, gdy rozpatrywał sprawę prywatnego przewoźnika świadczącego na rzecz samorządów (gmin, powiatów) usługi publicznego transportu zbiorowego.

Ten sam problem dotyczy spółek komunalnych, ze 100-proc. udziałem gminy, które wykonują jej zadanie własne polegające na „zaspokajaniu zbiorowych potrzeb wspólnoty w zakresie lokalnego transportu drogowego”.

Tanie bilety, wysokie koszty

O problemie pisaliśmy szerzej w artykule „Spór o dofinansowanie przewoźników trafił do TSUE” (DGP nr 116/2023). Wynika on z tego, że rady gmin (powiatów) ustalają w uchwałach niskie ceny biletów za przejazdy, przez co przychody przedsiębiorców nie pokrywają kosztów prowadzonej przez nich działalności przewozowej. Z tego powodu samorządy wypłacają im rekompensaty, o których mowa w art. 50 ust. 1 pkt 2 lit. c ustawy o publicznym transporcie zbiorowym (t.j. Dz.U. z 2023 r. poz. 2778 ze zm.).

Wątpliwości dotyczą tego, czy taka rekompensata ma bezpośredni wpływ na cenę usługi, a więc powinna wchodzić do podstawy opodatkowania w myśl art. 29a ustawy o VAT i art. 73 unijnej dyrektywy VAT. Przedsiębiorcy uważają, że nie ma o tym mowy, bo – jak argumentują – dofinansowanie jest do ogólnych kosztów działalności przewozowej, a nie do ceny biletu.

Innego zdania jest fiskus.

Jeden ze składów orzekających NSA postanowił 16 czerwca 2023 r. skierować pytanie prejudycjalne do unijnego trybunału (sygn. akt I FSK 535/20).

Co na to rzecznik TSUE

Na razie poznaliśmy opinię rzeczniczki TSUE. Jej zdaniem otrzymywana przez pośrednika rekompensata nie jest opodatkowana, ponieważ:

  • nie wpływa na cenę przejazdu, bo ceny biletów ustala organizator publicznego transportu zbiorowego (ze stanu faktycznego wynikało, że np. rady gmin, powiatów, sejmików wojewódzkich),
  • pokrywa straty przewoźnika, aby ten w ogóle był w stanie świadczyć usługi przewozowe, a więc nie jest bezpośrednio związana z ceną świadczonych przez niego usług,
  • nie ma bezpośredniego związku ze świadczoną przez przewoźnika usługą, bo co prawda świadczenie usług publicznego transportu zbiorowego leży również w interesie gminy, ale to nie gmina odnosi bezpośrednią korzyść, tylko pasażerowie. Rekompensata nie stanowi więc wynagrodzenia za usługę transportową.

„W przypadku dotacji przeznaczonych na pokrycie strat brak jest konkretnego odniesienia do określonych transakcji. Istnieje tylko ogólne powiązanie z (przynoszącą straty) działalnością” – podkreśliła Juliane Kokott.

Powołała się tu na wyrok z 15 lipca 2004 r. (C-144/02), w którym TSUE uznał za nieopodatkowaną dotację dla producentów suszu paszowego. Wprawdzie umożliwiała im ona inną kalkulację cen, to jednak – jak zauważył trybunał – była przyznawana w interesie ogólnym, a nie w interesie poszczególnych nabywców suszu. W szczególności nie odnosiła się każdorazowo do sprzedanej ilości suszu. Nie było to więc wynagrodzenie od osoby trzeciej.

Na zasadzie przeciwieństwa Juliane Kokott przywołała inny wyrok – z 27 marca 2014 r. (C-151/13), w którym unijny trybunał orzekł, że jest opodatkowana zryczałtowana dotacja wypłacana przez kasę ubezpieczenia zdrowotnego za leczenie każdego pacjenta. TSUE stwierdził, że jest to wynagrodzenie, bo zarówno usługa, beneficjent dotacji, jak i kwota dopłaty były „określone z góry i zgodnie z ustalonymi kryteriami”.

Niektóre polskie sądy czekają na TSUE

Część składów orzekających zawiesza w tej chwili rozpatrywanie skarg przewoźników (także skarg kasacyjnych) w oczekiwaniu na wyrok unijnego trybunału. Przykładem postanowienie NSA z 27 stycznia 2025 r. (I FSK 1648/21).

Natomiast niektóre składy sędziowskie wydają wyroki bez czekania na odpowiedź TSUE. W orzeczeniu z 29 listopada 2024 r. (I FSK 1141/22) NSA nie miał wątpliwości, że rekompensaty za świadczone usługi przewozowe nie są opodatkowane w myśl art. 29a ust. 1 ustawy o VAT. Nie wpływają bowiem bezpośrednio na ceny biletów. Ceny te – jak podkreślił NSA – ustala organ samorządu (w tej sprawie prezydent miasta). Natomiast rekompensata ma przede wszystkim pokryć straty związane z prowadzoną przez spółkę działalnością przewozową. ©℗

orzecznictwo

Podstawa prawna

Opinia rzeczniczki generalnej TSUE z 13 lutego 2025 r., sygn. C-615/23 www.serwisy.gazetaprawna.pl/orzeczenia