Przepisy nie pozwalają sądom podwyższać wynagrodzenia kuratorów o podatek od towarów i usług. To niesprawiedliwe – twierdzi autor złożonej właśnie skargi konstytucyjnej.
Na problem ten zwracaliśmy już uwagę w artykule „VAT zniechęca prawników do bycia kuratorem” (DGP nr 103/2021). Wracamy do niego, bo właśnie do Trybunału Konstytucyjnego została złożona skarga na przepisy rozporządzenia z 9 marca 2018 r. w sprawie określenia wysokości wynagrodzenia i zwrotu wydatków poniesionych przez kuratorów ustanowionych dla strony w sprawie cywilnej (Dz.U. poz. 536).
Zasadą jest, że sąd podwyższa wynagrodzenie pełnomocnikom o kwotę VAT. Tak wynika z rozporządzeń ministra sprawiedliwości z 3 października 2016 r. w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez:
- radcę prawnego z urzędu (Dz.U. poz. 1715),
- adwokata z urzędu (Dz.U. poz. 1714).
Inaczej jest jednak, gdy prawnik pełni funkcję kuratora, np. kuratora spółki (ustanowionego na podstawie art. 42 par. 1 kodeksu cywilnego), kuratora spadku, kuratora ustanowionego, gdy nie jest znane miejsce pobytu strony pozwanej.
Rozporządzenie z 9 marca 2018 r. nie umożliwia doliczania podatku do tego wynagrodzenia. Wskutek tego w zasądzonym wynagrodzeniu kuratora procesowego jest już zawarta kwota VAT (obliczona metodą „w stu”), którą kurator musi następnie odprowadzić do urzędu skarbowego. Uiszcza ją więc z własnego wynagrodzenia.
To narusza konstytucyjne zasady: równości wobec prawa oraz ochrony wynagrodzenia – twierdzi radca prawny z Nowego Sącza Grzegorz Dąbrowski – autor skargi do TK.
Wskazał w niej, że innym uczestnikom postępowań (radcom prawnym z urzędu, adwokatom z urzędu, biegłym sądowym, tłumaczom przysięgłym, mediatorom, kuratorom ustanowionym dla osób prawnych) jest doliczany VAT do wynagrodzenia, a kuratorom procesowym – nie.
Co więcej – podkreślił – dochodzi do tego nie wskutek regulacji ustawowej, tylko na podstawie przepisów rozporządzenia.
Sprawę pogarsza to, że wynagrodzenie kuratora procesowego jest dużo niższe od wynagrodzenia adwokata czy radcy prawnego – zasadniczo wynosi 40 proc. stawki adwokackiej lub radcowskiej.
W ubiegłym roku pytanie w tym samym zakresie skierował do Sądu Najwyższego Sąd Okręgowy w Warszawie (postanowienie z 23 lipca 2020 r., sygn. III CZP 68/20), a w tym roku także SO w Poznaniu (postanowienie z 15 kwietnia br., sygn. III CZP 30/21). Nadal jednak nie ma rozstrzygnięcia.
– Nie wiadomo zresztą, czy Sąd Najwyższy zdecyduje się podjąć uchwałę w tej kwestii – mówi Grzegorz Dąbrowski.
Przypuszcza, że nawet jeśli SN wypowie się w tej sprawie, to opowie się za metodą „w stu”, z uwagi na brak przepisu nakazującego doliczanie VAT. Ekspert przypomina, że SN orzekł już tak w uchwale dotyczącej wynagrodzenia notariusza wyznaczonego do dokonania czynności notarialnej z urzędu (sygn. akt III CZP 27/14).
Dlatego uważa, że w sprawie powinien wypowiedzieć się Trybunał Konstytucyjny.
Problem nie dotyczy wszystkich kuratorów. Nie ma VAT, gdy prawnik na zlecenie sądu świadczy usługi pomocy społecznej, czyli np. reprezentuje jako kurator osoby ubezwłasnowolnione. Orzekł tak Trybunał Sprawiedliwości UE w wyroku z 15 kwietnia 2021 r. (sygn. akt C-846/19). Pisaliśmy o tym w artykule „Nie ma VAT, gdy adwokat działa jako kurator sądowy” (DGP nr 74/2020).
