Nie można skorygować podstawy opodatkowania o kwotę należności nieuregulowanych przez dłużnika, jeżeli minęły już dwa lata, licząc od końca roku, w którym została wystawiona faktura. Nie ma znaczenia, że polskie przepisy były w tym czasie niezgodne z unijnymi.
Tak uważa Ministerstwo Finansów, informując o swoim stanowisku w odpowiedzi na pytanie DGP. Podobny wniosek płynie z interpretacji indywidualnych wydawanych przez dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej.
Wykładnia fiskusa oznacza zatem, że niektórzy wierzyciele nie skorzystają z ulgi na złe długi w VAT, jeśli ich dłużnikami były (nadal są) podmioty w likwidacji, upadłości bądź w trakcie restrukturyzacji. Co prawda Trybunał Sprawiedliwości UE uznał ten warunek za niezgodny z unijną dyrektywą, ale po dwóch latach od wystawienia faktury i tak – zdaniem ministerstwa oraz dyrektora KIS – klamka zapadła.
To absurd – twierdzą eksperci.
Chodzi o skutki wyroku TSUE z 15 października 2020 r. (sygn. C-335/19). Trybunał orzekł wtedy, że wyrejestrowanie, upadłość, restrukturyzacja bądź likwidacja dłużnika nie mogą być przeszkodą dla wierzyciela w odzyskaniu VAT, jeśli nie otrzymał on zapłaty w przewidzianym w ustawie o VAT terminie (obecnie jest to 90 dni).
Trybunał uznał, że warunki wynikające z polskiej ustawy (art. 89a ust. 2 pkt 1 i pkt 3) nie mają znaczenia ani na dzień dostawy towaru lub świadczenia usługi, ani na dzień poprzedzający dzień złożenia korekty deklaracji VAT przez wierzyciela.
Będzie zmiana
W odpowiedzi na to orzeczenie TSUE resort finansów przygotował projekt nowelizacji, tzw. pakiet SLIM VAT 2. Ustawa nowelizująca została już przyjęta przez Sejm i skierowana do Senatu (druk senacki nr 433).
Wykreślono w niej zakwestionowany przez TSUE warunek dotyczący statusu dłużnika (będzie więc on mógł być w likwidacji, upadłości czy też przechodzić restrukturyzację). Dodatkowo z ulgi będzie można skorzystać nawet wtedy, gdy dłużnik nie będzie czynnym podatnikiem VAT (a więc także wtedy, gdy będzie np. konsumentem). Wymóg ten będzie dotyczył wyłącznie wierzyciela (nowelizowany art. 89a ust. 2 pkt 3 ustawy o VAT).
Zmiany mają obowiązywać od 1 października br.
Odpowiedź MF na pytanie DGP
W orzeczeniu z 15 października 2020 r. (sygn. C-335/19), odnoszącym się do regulacji krajowych dotyczących stosowania ulgi na złe długi, Trybunał Sprawiedliwości UE zakwestionował m.in. przesłankę uzależniającą obniżenie podstawy opodatkowania VAT od warunku, by w dniu dostawy towaru lub świadczenia usług, a także w dniu poprzedzającym dzień złożenia korekty deklaracji podatkowej mającej na celu skorzystanie z tego obniżenia, dłużnik nie był w trakcie postępowania upadłościowego lub w trakcie likwidacji.
Powyższy wyrok nie zakwestionował natomiast warunku stosowania ulgi na złe długi, w myśl którego od daty wystawienia faktury dokumentującej wierzytelność nie mogą upłynąć dwa lata, licząc od końca roku, w którym została ona wystawiona.
Z uwagi na powyższe wyrok TSUE nie daje podstaw do stosowania ulgi na złe długi po upływie dwóch lat od końca roku, w którym została wystawiona faktura. Obowiązujący w powyższym zakresie warunek musi zatem być spełniony, by podatnik mógł skorzystać z opisywanego mechanizmu.
Ulga przepadła
Problem polega na tym, że w ustawie o VAT jest też inny warunek skorzystania z ulgi na złe długi, do którego TSUE w ogóle się nie odniósł. Otóż art. 89a ust. 2 pkt 5 wyznacza wierzycielowi dwa lata na skorzystanie z ulgi na złe długi.
Co prawda pakiet SLIM VAT 2 zakłada wydłużenie tego terminu do trzech lat, ale to nie rozwiąże zasadniczej kwestii – co z wierzycielami, którym minęły już dwa lata od wystawienia nieopłaconej faktury? Czy skoro polskie przepisy były w tym czasie niezgodne z unijną dyrektywą (co potwierdził dopiero TSUE), to wierzycielom nie przepadło prawo do ulgi na złe długi?
Zdaniem fiskusa przepadło, nie mogą już oni skorzystać z ulgi, właśnie ze względu na upływ tych dwóch lat.
Tak stwierdził dyrektor KIS m.in. w interpretacji z 25 maja br. (sygn. akt 0111-KDIB3-1.4012. 25.2021.1.ICZ). Wyjaśnił, że skoro TSUE zakwestionował tylko część przepisów ustawy o VAT, to należy przyjąć prawo podatnika do zastosowania ulgi na złe długi z pominięciem tylko i wyłącznie regulacji zakwestionowanych przez unijny trybunał. Natomiast niebędący przedmiotem orzeczenia TSUE art. 89a ust. 2 pkt 5 ustawy o VAT pozostaje ważny i należy go stosować.
Podobną wykładnię dyrektor KIS zaprezentował w interpretacjach z 18 maja br. (sygn. 0114-KDIP4-2.4012. 166.2021.1.MB) i z 30 kwietnia br. (sygn. 0114-KDIP1-3.4012. 35.2021.1.KP).
Takie stanowisko potwierdza również Ministerstwo Finansów (patrz ramka).
Niekorzystne wyroki
Dotychczas w sprawie prawa do ulgi po upływie dwóch lat podatnicy nie mogli liczyć na pomoc sądów. Potwierdzeniem tego są wyroki Naczelnego Sądu Administracyjnego: z 14 lutego 2018 r. (sygn. akt I FSK 224-227/16), z 7 czerwca 2017 r. (sygn. akt I FSK 1962/15), z 17 lutego 2017 r. (sygn. akt I FSK 1338/15) i z 19 listopada 2015 r. (sygn. akt I FSK 1298/14). Potwierdził to niedawno również WSA w Gdańsku 18 maja 2021 r. (sygn. akt I SA/Gd 185/21, nieprawomocny).
Ale orzeczenia te nie odnosiły się do specyficznej sytuacji, jak powstała na skutek wyroku TSUE – gdy unijny trybunał orzekł, że polskie przepisy warunkujące prawo do ulgi były niezgodne z dyrektywą.
– Ani dyrektywa VAT, ani wydane do tej pory orzeczenia TSUE nie wskazują, by tego rodzaju ograniczenie było zgodne z prawem unijnym – komentuje Daniel Więckowski, doradca podatkowy i partner w LTCA. Podkreśla, że przesłanką uprawdopodabniającą nieściągalność wierzytelności powinien być upływ określonego czasu (np. jak w polskiej ustawie o VAT – 90 dni).
Natomiast wprowadzenie dodatkowych terminów wykluczających możliwość skorzystania z ulgi łamie – zdaniem eksperta – podstawową zasadę systemu VAT, tj. zasadę neutralności.
– Prawo do ulgi mogłoby w tym kontekście zostać ograniczone wyłącznie przez termin przedawnienia zobowiązania podatkowego – uważa Daniel Więckowski.
Tego samego zdania jest Marta Szafarowska z Gekko Taxens. – Skarb Państwa nie może czerpać korzyści z sytuacji, w której ustawodawca wprowadził podatnika w błąd co do jego uprawnień, i wyłącznie z tych względów podatnik z tych uprawnień nie skorzystał – mówi ekspertka (patrz rozmowa poniżej). ©℗
Warunki ulgi na złe długi, które zakwestionował TSUE