Trybunał Sprawiedliwości UE rozstrzygnie, czy opodatkowane jest dofinansowanie uzyskiwane przez gminy na montaż systemów odnawialnych źródeł energii w budynkach należących do mieszkańców oraz na usuwanie azbestu z nieruchomości.

Oba pytania prejudycjalne zadał 16 kwietnia br. Naczelny Sąd Administracyjny.
Odnawialne źródła energii
Pytanie podobne do pierwszego trafiło wcześniej do poszerzonego składu NSA. Pisaliśmy o tym szerzej w artykule „Będzie uchwała NSA w sprawie VAT od dotacji” (DGP nr 238/2020).
Fotowoltaika dla rolników. Jakie dofinansowania w 2021?
Fotowoltaika dla rolników. Jakie dofinansowania w 2021?

Zobacz również
Inny skład orzekający uznał jednak, że potrzebna jest wykładnia TSUE. Problem istnieje już od prawie dekady. Chodzi o dotacje z unijnych środków na proekologiczne inwestycje (montowanie paneli słonecznych na budynkach itp.). Dotacja jest przeznaczana na pokrycie ogólnych kosztów projektu (najczęściej od 75 proc. do 85 proc. kosztów kwalifikowanych). Resztę pieniędzy wykładają z własnej kieszeni mieszkańcy. Potem gmina, na podstawie zawartej z nimi umowy, odpłatnie montuje na domach instalacje solarne, fotowoltaiczne bądź cieplne. Ostatecznie prawo własności do inwestycji przenoszone jest na mieszkańca.
Z art. 29a ust. 1 ustawy o VAT wynika, że podstawą opodatkowania są m.in. dotacje mające bezpośredni wpływ na cenę dostarczanych towarów bądź usług. Przez długi czas fiskus sam nie mógł się zdecydować, czy proekologiczne dotacje pozyskiwane przez gminy mają charakter cenotwórczy. Ostatecznie uznał, że tak jest, co początkowo potwierdzały również sądy, np. WSA w Warszawie w prawomocnym wyroku z 29 listopada 2019 r. (sygn. akt III SA/Wa 1200/19) oraz NSA w wyroku z 7 września 2018 r. (sygn. akt I FSK 909/18).
Potem jednak pojawiły się odmienne wyroki – że dotacja nie wpływa bezpośrednio na cenę usługi świadczonej przez gminę. Tak orzekł NSA m.in. 24 czerwca 2020 r. (sygn. akt I FSK 74/18) i 11 sierpnia br. (sygn. akt I FSK 412/18).
Jeden ze składów orzekających NSA dostrzegł problem rozbieżnego orzecznictwa i postanowił skierować pytanie do poszerzonego składu sędziów (postanowienie z 26 listopada 2020 r., sygn. akt I FSK 1454/18).
Uchwała jeszcze nie zapadła, a kolejny skład orzekający uznał, że potrzebna będzie jednak wykładnia TSUE. Spytał więc trybunał, czy gmina działa jako podatnik VAT, realizując projekt, w ramach którego zobowiązuje się na mocy umowy z właścicielami nieruchomości do wykonania i montażu systemów odnawialnych źródeł energii oraz – po upływie określonego czasu – do przekazania własności tych systemów na rzecz właścicieli nieruchomości. Jeśli tak, to czy do podstawy opodatkowania należy wliczyć otrzymane przez gminę dofinansowanie ze środków unijnych.
Usuwanie azbestu
Drugie pytanie dotyczy sytuacji, w której gmina przy pomocy wyspecjalizowanej firmy usuwa azbest z budynków należących do mieszkańców. Część pieniędzy na ten cel pochodzi z Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej. Dotacja z funduszu pokrywa zazwyczaj około 85 proc. kosztów, a resztę samorząd wykłada z własnego budżetu. Mieszkaniec nie wydaje ani złotówki.
Gminy twierdzą, że działają w tym zakresie jako organ władzy publicznej, więc dotacja z WFOŚiGW nie ma charakteru cenotwórczego. Przywołują art. 7 ust. 1 pkt 1 ustawy o samorządzie gminnym (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 713 ze zm.), zgodnie z którym jednym z ich zdań własnych jest m.in. dbałość o ochronę środowiska.
Fiskus uważa natomiast, że gminy, usuwając azbest, działają jako podatnicy VAT. W konsekwencji dotacja, którą pozyskują, powinna być opodatkowana.
Sądy pierwszej instancji stają najczęściej po stronie samorządowców, czego przykładem wyroki: WSA w Lublinie z 3 kwietnia 2019 r. (sygn. akt I SA/Lu 930/18) i z 21 lipca 2020 r. (sygn. akt I SA/Lu 303/20), WSA we Wrocławiu z 4 czerwca 2020 r. (sygn. akt I SA/Wr 208/20), WSA w Opolu z 19 lutego 2020 r. (sygn. akt I SA/Op 496/19), WSA w Rzeszowie z 5 marca 2020 r. (sygn. akt I SA/Rz 900/19), WSA w Krakowie z 28 stycznia 2020 r. (sygn. akt I SA/Kr 1230/19), WSA w Łodzi z 5 listopada 2019 r. (sygn. akt I SA/Łd 515/19), WSA w Gorzowie Wlkp. z 17 października 2019 r. (sygn. akt I SA/Go 502/19) i WSA w Gdańsku z 6 października 2020 r. (sygn. akt I SA/Gd 460/20). Wszystkie te orzeczenia są ciągle nieprawomocne.
Gdy jedna z takich spraw trafiła na wokandę NSA, ten zawiesił postępowanie i spytał TSUE, kto ma rację w tym sporze.

orzecznictwo

Postanowienia NSA z 16 kwietnia 2021 r., sygn. akt I FSK 1645/20 oraz I FSK 1490/20.www.serwisy.gazetaprawna.pl/orzeczenia