NIK: Za dużo nieprawidłowości w systemie Tax Free

System zwrotu podatku od towarów i usług w ramach Tax Free na wschodniej granicy w latach 2017–2019 działał nieprawidłowo, bo oszuści wykorzystali go do wyłudzania dużych kwot – wynika z raportu po kontroli Najwyższej Izba Kontroli.

Problemem według NIK jest głównie brak skoordynowanych działań, które by temu zapobiegały. Izba wskazała więc, że system trzeba uszczelnić.

Co na to MF

Ministerstwo Finansów zaproponowało już zmiany w systemie Tax Free – w ramach pilotażowego programu Slim VAT (projekt nowelizacji jest w konsultacjach). Chodzi o wprowadzenie elektronicznego systemu obiegu dokumentów i ich rejestracji oraz elektronicznego potwierdzania wywozu towarów w procedurze zwrotu VAT dla podróżnych (realizowane na Platformie Usług Elektronicznych Skarbowo-Celnych (PUESC) – informuje resort w odpowiedzi na pytania DGP.

Dla budżetu państwa ma to oznaczać uszczelnienie poboru podatku. A dla przedsiębiorców – zmniejszenie liczby papierowych dokumentów, automatyzację procesów (przez wprowadzenie kas online do weryfikacji transakcji), przyspieszenie i uproszczenie zwrotu podatku podróżnym.

– Wszystko to wpłynie na ograniczenie procederu wywozu towarów z zastosowaniem dokumentów Tax Free przez karuzele podatkowe – zapewnia MF. Dodaje, że sprawniejsze będą nie tylko kontrole podatkowe, ale i proces obsługi przedsiębiorców i podróżnych przez służby podatkowe i celne.

Hurt zamiast detalu

Przypomnijmy, że procedura Tax Free pozwala cudzoziemcom mieszkającym poza Unią Europejską odzyskać VAT od towaru kupionego w Polsce o wartości co najmniej 200 zł i wywiezionego w bagażu osobistym.

Sprzedawca wystawia w tym celu paragon z naliczonym VAT i przekazuje kupującemu imienny dokument Tax Free, określający kwotę zapłaconego podatku. Ten przedstawia go celnikowi na granicy, który potwierdza wywóz produktu, przystawiając pieczęć.

Na takiej procedurze korzysta zarówno nabywca (może odzyskać podatek), jak i sprzedawca, który po otrzymaniu potwierdzenia wywozu może zmniejszyć krajową stawkę VAT do proc.

Jednak – jak twierdzi NIK – w kontrolowanym okresie (tj. latach 2017–2019) system nie działał dobrze, bo oszuści wyłudzali za jego pośrednictwem VAT. W praktyce bowiem nie były to okazjonalne zakupy w celach osobistych, tylko również zorganizowany, hurtowy (mimo że rozdrobniony) wywóz towarów w celach handlowych.

Dowiodła tego przeprowadzona przez NIK analiza dokumentów dotyczących 90 podróżnych, którzy w badanym okresie w największej skali korzystali z procedury Tax Free. Przekraczali oni granicę nawet kilka razy dziennie i dzięki temu wywieźli z Polski w bagażu osobistym towary warte w sumie ponad 173,5 mln zł.

Co więcej, okazało się, że dane przynajmniej 23 osób występowały już wcześniej w analizach lub decyzjach organów KAS w kontekście nadużyć podatkowych.

Według NIK takie skrajne przypadki „eksportu” nie były eliminowane systematycznie i w skoordynowany sposób, a odmowy potwierdzania wywozu towarów ze względu na ich prawdopodobny charakter handlowy były znikome. Na ponad 60,4 tys. zbadanych przez izbę dokumentów Tax Free odmówiono zwrotu tylko w ośmiu przypadkach. Co więcej, dotyczyły one jedynie pojedynczych wywozów towarów.

Kierunek: wschód

Z danych zabranych przez NIK wynika, że system Tax Free najbardziej popularny jest wśród obywateli Ukrainy i Białorusi, mimo że wartość towarów wywiezionych przez nich z Polski w ramach tego systemu do wartości całego eksportu systematycznie spada. Najbardziej jest to widoczne w przypadku obywateli Ukrainy – w 2017 r. wartość ta wynosiła 21,5 proc., a w 2019 r. już tylko nieco ponad 15 proc.

Na polsko-ukraińskim odcinku granicy odnotowano też największą liczbę dokumentów Tax Free: w 2017 r. – prawie 2,8 mln, w 2018 r. – ok. 1,8 mln, a w 2019 r. – blisko 2 mln. Wartość wywiezionych dzięki nim towarów wyniosła odpowiednio – ok. 4 mld zł, ponad 2,5 mld zł i niemal 2,8 mld zł. ©℗

Wywóz towarów z ramach Tax Free

Udział wywozu w systemie Tax Free w całkowitym wywozie towarów na Białoruś, Ukrainę i do Rosji (w mln zł)

		2017		2018		2019
Rosja		26 381		28 830,8		26 405,2

	199,5		160,7		157,3
19%		16%		14%
Białoruś		5641		6138,9		6124,5

	1069,7		970		844,1
0,8%		0,6%		0,6%
Ukraina		18 203		18 969,3		17 641,8

	3906		2463,2		2684,2
22%		13%		15%