Uchwalona 21 listopada przez Sejm (i skierowana do Senatu) nowelizacja ustawy o swobodzie działalności gospodarczej przynosi istotne zmiany dotyczące czasu przeprowadzania kontroli podatkowych. Jakie to zmiany?
MARCIN BARAN
dyrektor w dziale doradztwa podatkowego Ernst & Young
Zamiast obecnego limitu czterech tygodni dla zwykłych oraz ośmiu tygodni dla dużych podatników wprowadzono czterostopniowe zróżnicowanie na podstawie rozmiarów działalności gospodarczej. Usatysfakcjonuje ono zapewne tzw. mikroprzedsiębiorców, gdyż w stosunku do nich limit czasowy kontroli zmniejszył się do 12 dni roboczych. Do małych i średnich przedsiębiorców zastosowanie znajdą limity odpowiednio 18 i 24 dni roboczych. Natomiast w stosunku do pozostałych podmiotów maksymalny czas kontroli określono na 48 dni roboczych w roku, co daje organom nieco więcej czasu na kontrolę w porównaniu ze stanem obecnym. Co istotne, na gruncie procedury podatkowej z omawianej ustawy wyeliminowano wyjątek od stosowania limitów czasowych dla sytuacji, gdy odrębne przepisy przewidują możliwość przeprowadzenia kontroli w toku postępowania prowadzonego przez organ. Ten wyjątek był dotąd stosowany w odniesieniu do kontroli przeprowadzanych przez organy kontroli skarbowej (UKS). Jest to istotna jakościowa zmiana, która powinna doprowadzić do zmiany podejścia organów do planowania i przeprowadzania postępowania kontrolnego i jego najważniejszej dotąd części, jaką jest kontrola skarbowa. Dotychczas etap postępowania kontrolnego, który kończył się protokołem kontroli, służył nie tylko wyjaśnieniu stanu faktycznego (zebraniu i ocenie dowodów), lecz także wypracowywaniu merytorycznego stanowiska, które później znajdowało wyraz w decyzji wydawanej przez dyrektora właściwego urzędu kontroli skarbowej. Skoro czas nie był tak istotny dla kontrolujących (w praktyce na ich wniosek kontrola była zazwyczaj przedłużana), to planowanie działań było kwestią drugorzędną. Można więc było np. zajmować się przez kilka miesięcy jednym zagadnieniem, a dopiero po wypracowaniu stanowiska merytorycznego w danym aspekcie zacząć się zastanawiać nad innymi problemami, które również powinny zostać zbadane.
Sytuacja ta może zmienić się po nowelizacji o tyle, że w ograniczonym czasie przeznaczonym na kontrolę będzie konieczne zintensyfikowanie działań o charakterze ściśle kontrolnym. Protokół kontroli może być w większym stopniu nakierowany na ujawnienie i wyjaśnienie faktów, a nie na ich definitywną ocenę prawną. Ciężar podjęcia decyzji merytorycznej może się natomiast przesunąć na czas po złożeniu przez podatnika wyjaśnień do protokołu, kiedy organ kontroli skarbowej będzie mógł przeanalizować sytuację i ewentualnie uzupełnić materiał dowodowy już bez przeprowadzania kontroli.