Mariusz Kułagowski, radca prawny, doradca podatkowy, starszy menedżer w zespole ds. podatków międzynarodowych w KPMG w Polsce

Krzysztof Holke, doradca podatkowy, ekspert w zespole ds. podatków międzynarodowych w KPMG w Polsce

Przypomnijmy, że z początkiem 2019 r. w Polsce wszedł w życie mechanizm mający ograniczyć dysproporcje między korzyściami podatkowymi finansowania dłużnego a korzyściami z tytułu finansowania własnego (art. 15cb ustawy o CIT). Mechanizm ten, zwany Notional Interest Deduction (dalej: NID), miał zachęcić podatników do częstszego korzystania z finansowania kapitałowego.
Projektowana dyrektywa Rady w sprawie ustanowienia przepisów dotyczących ulgi służącej przeciwdziałaniu zjawisku uprzywilejowania finansowania dłużnego w stosunku do kapitałowego oraz w sprawie ograniczenia możliwości odliczania odsetek do celów związanych z podatkiem dochodowym od osób prawnych z 11 maja 2022 r. (The Debt Equity Bias Reduction Allowance - DEBRA) zakłada, że ulga kapitałowa będzie dostępna dla podatników CIT z wyjątkiem instytucji finansowych. Mechanizm kalkulacji ulgi dla danego roku będzie dwustopniowy:
1. W pierwszej kolejności konieczne będzie obliczenie podstawy ulgi (tj. wzrostu kapitału własnego netto podatnika liczonego rok do roku). Aby obliczyć kwotę kapitału własnego netto, konieczne jest odjęcie od kapitału własnego podatnika sumy udziałów w kapitale powiązanych przedsiębiorstw oraz udziałów własnych (w wartości przyjętej dla celów podatkowych).
2. Następnie podstawę ulgi należy pomnożyć przez sumę dwóch wartości: 10-letniej stopy procentowej wolnej od ryzyka ustalonej dla waluty podatnika oraz premii z tytułu ryzyka (1,5 proc. dla małych i średnich przedsiębiorstw, dla pozostałych 1 proc.).
Ulgę kapitałową podatnik będzie mógł odejmować co roku od podstawy opodatkowania przez 10 lat, począwszy od roku, w którym nastąpił wzrost kapitału własnego. Jeśli podstawa opodatkowania w danym roku będzie niższa niż kwota ulgi kapitałowej, podatnik będzie mógł przenieść niewykorzystaną część ulgi na następne okresy bez ograniczeń czasowych.
W projekcie proponuje się też przepisy, które istotnie ograniczą korzyści z ulgi kapitałowej. Kwota odliczenia w jednym roku nie będzie mogła przekroczyć 30 proc. EBIDTA podatnika. Część ulgi kapitałowej niewykorzystaną z powodu limitu EBIDTA podatnik będzie mógł odliczyć przez pięć lat.
Projektodawca wskazuje również na konsekwencje obniżenia kapitału własnego po zastosowaniu ulgi kapitałowej. W takim przypadku podatnik będzie zobowiązany rozpoznawać przez 10 lat (aż do osiągnięcia wzrostu całkowitego kapitału własnego netto) dochód podlegający opodatkowaniu w kwocie hipotetycznej ulgi kapitałowej obliczonej od ujemnej podstawy (od reguły tej projektodawca przewiduje jednak określone wyjątki).
Dyrektywa DEBRA zawiera również regulacje o charakterze antyabuzywnym, mające na celu zapobieganie nadużyciom w stosowaniu nowej ulgi (zob. tabela). Projektodawca, niezależnie od ulgi kapitałowej, proponuje także wprowadzenie nowego limitu kosztów finansowania dłużnego.
Choć przepisy dyrektywy DEBRA z art. 15cb ustawy o CIT łączy niewątpliwie cel, to sposób jego realizacji pozostaje znacząco odmienny. Poniższa tabela wskazuje najważniejsze różnice pomiędzy mechanizmem NID a proponowaną przez KE ulgą kapitałową.
Komisja Europejska przekracza czerwoną linię. W zamian za KPO mamy łamać konstytucję? [WYWIAD]
Komisja Europejska przekracza czerwoną linię. W zamian za KPO mamy łamać konstytucję? [WYWIAD]

Zobacz również
Prezentujemy kilka przykładów pokazujących mechanizm działania ulgi kapitałowej, a w tabeli porównujemy wynikające z niego korzyści z tymi, które można osiągnąć na podstawie aktualnych przepisów o NID. Na potrzeby poniższych przykładów przyjmujemy następujące założenia:
  • 10-letnia stopa procentowa wolna od ryzyka dla złotego na 31 grudnia 2023 r. i każdego kolejnego roku wyniesie 3,5 proc.,
  • stopa referencyjna na ostatni dzień roboczy 2023 r. i 2024 r. wyniesie 3,5 proc.,
  • nie będą miały zastosowania żadne ograniczenia inne niż niżej wskazane,
  • NID będzie obowiązywał również po wejściu w życie ulgi kapitałowej.
Przykład 1
W 2024 r. do Alfa SA (duży przedsiębiorca) udziałowiec wniesie wkład gotówkowy w wysokości 10 mln zł. Alfa będzie miała prawo co roku odliczyć od podstawy opodatkowania ulgę kapitałową w wysokości 450 tys. zł, (począwszy od 2024 r. aż do 2033 r. włącznie). Łączna kwota odliczenia wyniesie zatem 4,5 mln zł.
W ramach NID spółka nie miałaby prawa do odliczenia dodatkowych kosztów uzyskania przychodów (podwyższenie kapitału zakładowego nie daje bowiem prawa do skorzystania z NID).
Przykład 2
W 2024 r. Beta sp. z o.o. (średni przedsiębiorca) ma zamiar przekazać 3 mln zł zysku za rok poprzedni na kapitał zapasowy. Beta będzie miała prawo co roku odliczyć od podstawy opodatkowania ulgę kapitałową w wysokości 150 tys. zł (począwszy od 2024 r. aż do 2033 r. włącznie).
W ramach NID spółka mogłaby rozpoznać dodatkowe koszty uzyskania przychodów w 2024 r. w kwocie 150 tys. zł, a w 2025 r. w kwocie 100 tys. zł (z uwagi na ograniczenie do 250 tys. zł).
Przykład 3A
W 2024 r. Gamma sp. z o.o. (duży przedsiębiorca) zamierza przekazać 4 mln zł zysku za rok poprzedni na kapitał rezerwowy. W 2024 r. EBIDTA Gammy wyniesie 500 tys. zł, a w kolejnych latach co najmniej 2 mln zł. W powyższej sytuacji w 2024 r. Gamma będzie miała prawo odliczyć ulgę kapitałową w wysokości 150 tys. zł. W 2025 r. - w naszej ocenie - Gamma będzie miała prawo odliczyć ulgę kapitałową w kwocie 210 tys. zł (180 tys. zł ulgi z 2025 r. i 30 tys. zł nieodliczonej ulgi z 2024 r.). W każdym kolejnym roku, do 2033 r. włącznie, Gamma będzie mogła odliczyć ulgę kapitałową w kwocie 180 tys. zł.
W ramach NID spółka mogłaby rozpoznać dodatkowe koszty uzyskania przychodów w 2024 r. w kwocie 180 tys. zł, a w 2025 r. w kwocie 70 tys. zł.
Przykład 3B
W 2027 r. do Gamma Sp. z o.o. zostanie wniesiony przez udziałowca wkład niepieniężny w postaci nieruchomości, której wartość rynkowa wynosi 2 mln zł. Pozostałe elementy stanu faktycznego opisane w przykładzie 3A pozostają aktualne. W powyższej sytuacji Gamma będzie mogła w latach 2027-2033 odliczyć co roku ulgę kapitałową w kwocie 270 tys. zł (90 tys. zł ulgi z tytułu aportu, 180 tys. zł z tytułu zatrzymanego zysku), a w latach 2034-2036 r. w kwocie 90 tys. zł.
W ramach NID Gamma nie mogłaby rozpoznać dodatkowych kosztów uzyskania przychodów z tytułu wniesienia aportu.
Proponowane przez Komisję Europejską przepisy nie są jednak wolne od wątpliwości. Przede wszystkim dyrektywa DEBRA posługuje się nieostrymi sformułowaniami. Rozliczanie ulgi kapitałowej w czasie rodzi też pytanie, czy niewykorzystana z powodu zbyt niskiej podstawy opodatkowania ulga kapitałowa jest rozliczana w kolejnych latach w ramach limitu EBIDTA, czy niezależnie od niego.
Propozycję ulgi kapitałowej, zawartą w projekcie dyrektywy DEBRA, należy jednak ocenić jako krok w dobrym kierunku. Analizując jej zasady, możemy mieć nadzieję, że wśród podmiotów gospodarczych znajdzie ona szersze zainteresowanie niż wprowadzony ponad trzy lata temu przez polskiego ustawodawcę NID. Dlatego warto śledzić proces legislacyjny na szczeblu unijnym, a po uchwaleniu dyrektywy przyglądać się pracom polskiego ustawodawcy nad jej implementacją.