SENTENCJA
Przy ocenie, czy odszkodowanie określone w ugodzie sądowej korzysta ze zwolnienia od podatku dochodowego od osób fizycznych, sam fakt nieprzytoczenia w treści ugody przepisów kodeksu pracy nie może prowadzić do wniosku, że kodeks ten nie był podstawą prawną przyznania odszkodowania.
Wyrok WSA w Białymstoku z 8 marca 2006 r.
SYGN. AKT
I SA/Bk 32/06 opublikowany w ZNSA 2006/4-5/144
Podatniczka w maju 2005 r. wystąpiła o stwierdzenie nadpłaty w podatku dochodowym od osób fizycznych za 2002 rok. Umotywowała go tym, że spółdzielnia mleczarska niesłusznie pobrała podatek od przychodów wypłaconych podatnikowi na podstawie ugody sądowej. Organy podatkowe odmówiły stwierdzenia nadpłaty, wskazując, że brak jest podstaw prawnych do uwzględnienia żądania strony. Stwierdził, że podatniczka otrzymała w 2002 roku odszkodowanie w związku z zawartą ugodą sądową, w wysokości dwumiesięcznych poborów liczonych jak za urlop wypoczynkowy. Jednakże ustawa Kodeks pracy nie wymienia tego rodzaju odszkodowania, w kwestii wysokości odszkodowania odsyła wprost do wynagrodzenia za pracę. Jednocześnie zaznaczył, że w protokole sporządzonym na okoliczność zawartej ugody sądowej brak jest odniesienia do konkretnych przepisów, na podstawie których została określona wysokość przyznanego podatnikowi odszkodowania. Dlatego odszkodowanie wypłacone w 2002 roku w wysokości dwumiesięcznego wynagrodzenia liczonego jak za urlop wypoczynkowy nie zostało przyznane na podstawie kodeksu pracy, a zatem nie podlega zwolnieniu od podatku dochodowego od osób fizycznych. Odszkodowanie to bowiem należy traktować jako przychód z wynagrodzenia ze stosunku pracy, gdyż jego wypłata związana była ze stosunkiem pracy.
Wojewódzki Sąd Administracyjny w Białymstoku uwzględnił skargę podatniczki. Przypomniał, że zgodnie z art. 21 ust. 1 pkt 3 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych, w brzmieniu obowiązującym w 2002 roku wolne od podatku dochodowego były odszkodowania otrzymane na podstawie przepisów prawa administracyjnego, prawa cywilnego i na podstawie innych ustaw, z wyjątkiem między innymi: a) przewidzianych w prawie pracy odszkodowań z tytułu skrócenia okresu wypowiedzenia umowy o pracę, b) odpraw wypłacanych na podstawie przepisów o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn dotyczących zakładu pracy, oraz d) odszkodowań przyznanych na podstawie przepisów o zakazie konkurencji. W ocenie sądu do prawidłowego opodatkowania odszkodowania w 2002 roku kluczowe znaczenie miało ustalenie, czy zostało ono otrzymane na podstawie przepisów rangi ustawowej, a nie forma przyznanego odszkodowania czy też sposób określenia jego wysokości.
Kwestią do wyjaśnienia w rozpoznawanej sprawie było to, czy do kategorii odszkodowań, o których jest mowa w art. 21 ust. 1 pkt 3 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, można zaliczyć odszkodowanie wypłacone na podstawie ugody sądowej zawartej z byłym pracodawcą.
Jak podkreślił sąd sam fakt nieprzytoczenia w treści ugody sądowej żadnego z przepisów kodeksu pracy nie może automatycznie oznaczać, iż kodeks ten nie był podstawą prawną przyznania odszkodowania. Przedmiotowe odszkodowanie otrzymane przez skarżącą związane jest z niezgodnym z prawem rozwiązaniem stosunku pracy przez spółdzielnię mleczarską, zasady zaś ustalania odszkodowań w tego rodzaju sytuacjach reguluje kodeks pracy. Powyższe może więc świadczyć, że przedmiotowe odszkodowanie rzeczywiście, jak twierdzi to skarżąca, zostało otrzymane na podstawie przepisów rangi ustawowej - kodeksu pracy.
Bez znaczenia jest przy tym powoływany przez organ podatkowy fakt, że wysokość tego odszkodowania nie jest znana kodeksowi pracy. Przepis art. 21 ust. 1 pkt 3 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, w brzmieniu obowiązującym w 2002 roku, nie uzależniał uznania określonego odszkodowania jako zwolnionego od podatku od ustalania, czy jego wysokość lub zasady ustalania wynikają z innych ustaw, jak to jest w chwili obecnej. Wystarczającym i jedynym warunkiem do uznania odszkodowania za zwolnione z opodatkowania było otrzymanie go na podstawie przepisów rangi ustawowej.
Sąd nie podzielił też stanowiska, że przepis art. 21 ust. 1 pkt 3 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych w brzmieniu obowiązującym w 2002 roku dotyczył jedynie odszkodowań przyznanych przez sąd w formie wyroku, a nie ugody sądowej. Fakt przyznania odszkodowania na podstawie wyroku bądź ugody sądowej nie zmienia jego charakteru, w dalszym ciągu jego celem jest naprawienie szkody za nieuzasadnione lub niezgodne z prawem wypowiedzenie stosunku pracy. Na gruncie prawa cywilnego ugoda sądowa została praktycznie zrównana z wyrokiem sądowym.
Oba sposoby zakończenia sprawy podlegają kontroli sądowej, aby zapadłe rozstrzygnięcie nie tylko było zgodne z prawem, ale również z zasadami współżycia społecznego, a w sprawach pracowniczych także by nie naruszało słusznego interesu pracownika. Zatem strony ugody sądowej nie mają nieograniczonej swobody w kształtowaniu jej treści, zarówno podstawa prawna jej zawarcia, jak i wysokość ugodzonego odszkodowania są kontrolowane przez sąd i w uzasadnionych sytuacjach mogą być uznane za niedopuszczalne. Z uwagi na powyższe niezrozumiałe jest różnicowanie powyższych rozstrzygnięć na gruncie prawa podatkowego, w szczególności, jak przyjmuje to organ podatkowy, by odszkodowanie ustalone na podstawie wyroku mogło być zwolnione z opodatkowania, to samo zaś odszkodowanie ustalone w ugodzie sądowej było opodatkowane.
ALEKSANDRA TARKA
OPINIA
Radosław Boćkowski
ekspert podatkowy, Kancelaria Rachelski i Wspólnicy
Analizując treść wyroku WSA w Białymstoku, należy pierwszej kolejności podnieść, że teza tego orzeczenia utraciła już w pewnym stopniu aktualność w związku z wyrokiem Trybunału Konstytucyjnego z 29 listopada 2006 r., sygn. akt SK 51/06, w którym to Trybunał Konstytucyjny stwierdził, że art. 21 ust. 1 pkt 3 lit. g) ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych w zakresie, w jakim różnicuje sytuację prawną obywatela (na gruncie prawa podatkowego) w zależności od tego, czy źródłem dochodu jest orzeczenie sądowe czy ugoda, jest niezgodny z art. 2 i art. 32 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej. Z orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego wynika, iż każde odszkodowanie uzyskane przez podatnika na podstawie zawartej przed sądem ugody (ugody sądowej) korzysta ze zwolnienia podatkowego i nie podlega opodatkowaniu podatkiem dochodowym. Zwolnienie podatkowe obejmuje jednak tylko odszkodowania otrzymane na podstawie ugody sądowej i nie dotyczy ono odszkodowań uzyskanych na podstawie ugody pozasądowej. Kwestia przytoczenia bądź nieprzytoczenia w treści ugody sądowej przepisów prawa, które stanowią podstawę wypłaty odszkodowania nie ma znaczenia dla istnienia zwolnienia podatkowego, w treści ugody sądowej nie muszą znaleźć się przepisy prawa, które stanowią podstawę wypłaty odszkodowania.
Radosław Boćkowski, ekspert podatkowy, Kancelaria Rachelski i Wspólnicy / DGP