Niektóre gminy doliczały VAT do opłat za użytkowanie wieczyste nieruchomości ustanowione przed 1 maja 2004 r. Użytkownicy tych nieruchomości musieli więc wnosić wyższe opłaty. NSA jednak uznał, że w przypadku takiego użytkowania nie trzeba uiszczać VAT. Czytelnicy, którzy zapłacili za dużo, pytają, czy obecnie mogą odzyskać VAT?

TOMASZ MICHALIK

doradca podatkowy, partner MDDP

Przypomnijmy, że NSA orzekł, że od ustanowienia przed 1 maja 2004 r. użytkowania wieczystego nieruchomości nie trzeba płacić VAT. Uchwała NSA faktycznie wskazuje, jak właściwie należy traktować użytkowanie wieczyste na gruncie ustawy o VAT – jako dostawę towarów, a nie, jak chciały organy podatkowe, jako świadczenie usług. Oznacza to, że jeżeli uzytkowanie wieczyste zostało ustanowione przed 1 maja 2004 r. – a przepisy ówcześnie obowiązujące nie uznawały ustanowienia użytkowania wieczystego za czynność opodatkowaną – to nie może on podlegać opodatkowaniu na podstawie przepisów, które zaczęły obowiązywać po tej dacie. Nie ma przy tym znaczenia, że opłaty za użytkowanie płacone są po 1 maja 2004 r., skoro to nie płatności, ale samo ustanowienie zbytkowania jest zdarzeniem opodatkowanym. Zatem oznacza to, że jeżeli gmina doliczyła VAT do opłaty, to podatek ten był nienależny. Wynika z tego, że użytkownik zapłacił zbyt dużo i teraz przysługuje mu prawo wystąpienia do gminy o zwrot takiej nadpłaty. Warto również wyjaśnić, że o odzyskanie nienależnie zapłaconego podatku mogą wystąpić zarówno indywidualni właściciele np. mieszkań, jak i firmy będące podatnikami VAT. Należy przy okazji zwrócić uwagę na dość istotny fakt. Otóż tylko niektóre gminy, jak już wspomnieliśmy, powiększyły roczną opłatę z tytułu użytkowania wieczystego o VAT. Inne natomiast zawarły ten podatek w samej opłacie. Wyjaśnijmy więc, że w sytuacji, gdy VAT został zawarty w opłacie, czyli faktycznie nie została ona podwyższona, to osoba niebędąca podatnikiem VAT nie ma w gruncie rzeczy powodów do wystąpienia wobec gminy z roszczeniami o zmianę wysokości opłaty. Inaczej jest jednak w przypadku podatników VAT. Jeżeli otrzymali od gminy fakturę VAT i odliczyli podatek naliczony z tego tytułu, to w stanie prawnym obowiązującym od 1 maja 2004 r. do momentu zmiany przepisów o VAT, czyli do 1 czerwca 2005 r., z formalnego punktu widzenia nie mieli podstaw do odliczenia podatku naliczonego wynikającego z takich faktur. Nowelizacja ustawy, która weszła w życie z dniem 1 czerwca 2005 r. wprowadziła do ustawy zapis art. 88 ust. 3a pkt 2, z którego, w pewnym uproszczeniu, wynika, że jeżeli podatnik otrzymał fakturę z kwotą podatku dokumentującą transakcję, która nie podlegała opodatkowaniu lub była zwolniona, to może odliczyć podatek naliczony pod warunkiem, że zapłacił kwotę należności wynikającą z faktury. Tym samym, po spełnieniu powyższego warunku, podatnicy którzy po 1 czerwca 2005 r. otrzymali faktury z podatkiem VAT z tytułu opłat za użytkowanie wieczyste, ustanowione przed 1 maja 2004 r., mogą bez obaw zachować odliczenie podatku naliczonego bez zmian. Natomiast z formalnego punktu widzenia ochrona tego rodzaju nie przysługuje w odniesieniu do okresu sprzed 1 czerwca 2005 r. Trudno mi sobie jednak wyobrazić w praktyce, że organy podatkowe, które jeszcze niedawno przyjmowały powszechnie i bez żadnych wątpliwości, także w trybie oficjalnych interpretacji podatkowych, że ustanowienie użytkowania wieczystego jest usługą, teraz zaczną kwestionować dokonane przez podatników odliczenie z faktur za użytkowanie wieczyste traktowane jako usługa. Gdyby tak się działo, a podatnicy ponieśliby na skutek działań organów szkodę, wówczas poza zwykłą drogą administracyjną podatnik może rozważyć wystąpienie na drogę cywilną o odszkodowanie za szkodę poniesioną na skutek zastosowania się do błędnej wykładni regulacji dokonanej przez ministra finansów i organy podatkowe. Nie można zaakceptować sytuacji, w której błędy popełnione przez organy podatkowe obciążają podatników.