Rok 2014 będzie niezmierne ważny dla podatników z punktu widzenia zasad rozliczania podatku od towarów i usług. Nowelizacja przepisów dotyczących tego podatku dotknie praktycznie wszystkich podatników. Co istotne, zmiany obejmą kluczowe elementy konstrukcyjne tego podatku, tj. moment powstania obowiązku podatkowego, prawo do odliczenia, podstawę opodatkowania czy zasady fakturowania. Tym samym zmienione zostaną te przepisy, które niemal w niezmienionej formie podatnicy stosowali od kilku lub kilkunastu lat. Można w efekcie pokusić się nawet o stwierdzenie, że jest to jedna z największych modyfikacji VAT od momentu przystąpienia Polski do Unii Europejskiej.
Z tego względu warto wiedzieć, na co podatnicy powinni zwrócić uwagę i jakie konsekwencje dla przyjętych przez nich zasad rozliczeń wynikają z tych zmian.
Moment powstania obowiązku
Dla większości zdarzeń gospodarczych wystawienie faktury przestanie mieć jakiekolwiek znaczenie przy określaniu momentu powstania obowiązku podatkowego, czyli momentu, w którym podatnik powinien zadeklarować i wykazać podatek należny z tytułu dokonywanych dostaw towarów czy świadczenia usług. Istotny będzie moment dostawy lub wykonania usługi. Pozostaną oczywiście nieliczne wyjątki, dla których kluczowy będzie moment wystawienie faktury lub upływ terminu płatności. Niemniej jednak będzie ich zdecydowanie mniej niż do tej pory.
Prawo do odliczenia
Prawo do odliczenia – fundamentalna cecha VAT – będzie powstawało w tym samym momencie, w którym pojawi się obowiązek podatkowy dla dostawcy lub usługodawcy. W dalszym ciągu jednak skorzystanie z prawa do obniżenia podatku należnego będzie uzależnione od posiadania faktury. Znacznie pogorszy się sytuacja podatników nabywających towary z innych państw członkowskich. W ich przypadku odliczenie, jak dla transakcji krajowych, zostanie uzależnione nie tylko od powstania obowiązku podatkowego z tytułu wewnątrzwspólnotowego nabycia towarów (tak jak ma to miejsce do końca 2013 r.), lecz także od posiadania faktury. Z tym że dla zapewnienia neutralności VAT nabycia (tj. jednoczesnego wykazania podatku należnego i naliczonego) podatnik będzie miał trzy miesiące na otrzymanie faktury.
Podstawa opodatkowania
Zniknie pojęcie obrotu, do którego przez lata przyzwyczaili się podatnicy. Podstawą opodatkowania będzie wszystko to, co stanowi zapłatę, którą dostawca lub usługodawca otrzymał lub ma otrzymać. Nowelizacja wprowadza również listę elementów, które powinny być wyłączone lub uwzględnione w podstawie opodatkowania. Na uwagę zasługuje wskazana wprost w ustawie o VAT konieczność zwiększenia podstawy opodatkowania o dodatkowe koszty, tj. koszty ubezpieczenia czy transportu, którymi jest obciążany nabywca przez sprzedawcę lub usługodawcę. Poza tym nowelizacja wychodzi naprzeciw tym podatnikom, który mieli do tej pory trudności z pomniejszaniem podstawy opodatkowania w związku z brakiem potwierdzenia odbioru faktury korygującej przez nabywcę. Rozszerzony został bowiem katalog przypadków, w których to potwierdzenie nie jest potrzebne.
Zasady fakturowania
Faktura nie będzie musiała być wystawiona w ciągu 7 dni. Ustawa o VAT będzie dawała podatnikom czas do 15. dnia kolejnego miesiąca. Oznacza to, że podatnicy będą mogli wystawiać jedną fakturę dokumentującą wszystkie transakcji wykonane w danym okresie dla danego kontrahenta. Oczywiście jeżeli z biznesowego punktu widzenia będzie to miało sens i jeśli nie fakturują w walucie obcej, bo rozliczenia walutowe nadal utrudniać będą zasady przeliczania kwoty VAT na PLN. Jednocześnie wprowadzono dolny przedział czasowy – faktura nie może być wystawiona wcześniej niż 30 dni przed dostawa towarów lub wykonaniem usługi (z wyłączeniem niektórych dostaw, np. mediów, dzierżawy czy najmu, gdzie fakturę będzie można wystawić dowolnie wcześnie, pod warunkiem wskazania, jakiego okresu rozliczeniowego dokument ten dotyczy). Wcześniejsze fakturowanie wprost rzutuje na prawa i obowiązki po stronie nabywcy, w szczególności w zakresie prawidłowego definiowania momentu odliczenia. Faktury wystawione przed powstaniem obowiązku podatkowego i otrzymane przez nabywcę w tym okresie nie będą jeszcze dawały prawa do odliczenia. Warto też wspomnieć, że w niektórych przypadkach podatnicy nie będą musieli w ogóle wystawiać faktury (jedynie na żądanie) – dotyczy to w szczególności transakcji zwolnionych podmiotowo lub przedmiotowo z VAT.
Zarysowany powyżej zakres zmian może niestety powodować w praktyce kłopoty z usystematyzowaniem nowej wiedzy w tym zakresie oraz podjęciem właściwych działań. Aby ułatwić podatnikom ocenę tych zmian, przygotowaliśmy zestawienie tabelaryczne, w którym przedstawiamy obecne przepisy oraz te obowiązujące od 1 stycznia 2014 r., i wskazujemy ich praktyczne konsekwencje dla państwa działalności. Mamy nadzieje że opracowanie to będzie doskonałym przewodnikiem po tym coraz bardziej skomplikowanym systemie podatku od wartości dodanej.
Sprawdź wykaz najważniejszych zmian dotyczących obowiązku podatkowego, odliczania vat od samochodów osobowych i paliwa do nich, towarów używanych oraz czynności sporadycznych, podstawy odliczania VAT, podstawy opodatkowania czy faktur.
Dorota Pokrop, dyrektor w Dziale Doradztwa Podatkowego EY
Roman Namysłowski, dyrektor w Dziale Doradztwa Podatkowego EY