Podatnicy coraz częściej po przegranej przed sądami administracyjnymi decydują się na skierowanie skargi do Trybunału Konstytucyjnego. Każde korzystne orzeczenie Trybunału jest cenną wskazówką również dla innych podatników.

Czy każdy może wnieść skargę konstytucyjną
Uważam, że przepis, na podstawie którego orzeczono o zaległości podatkowej, jest niezgodny z Konstytucją RP. Czy ja jako obywatel mogę sam zaskarżyć ten przepis do Trybunału Konstytucyjnego?
Tak Zgodnie z Konstytucją RP, prawo do wystąpienia ze skargą konstytucyjną przysługuje każdemu, czyje konstytucyjne wolności lub prawa zostały naruszone. Skargę można wnieść w sprawie zgodności z konstytucją ustawy lub innego aktu normatywnego, na podstawie którego sąd lub organ administracji publicznej orzekł ostatecznie o jego wolnościach lub prawach albo o jego obowiązkach określonych w konstytucji.
Podstawa prawna
■ Art. 79 ust. 1 Konstytucji RP z dnia 2 kwietnia 1997 r. (Dz.U. nr 78, poz. 483 z późn. zm.).
Czy należy wystąpić z wnioskiem o zwrot nadpłaty
Kilka miesięcy temu dowiedziałam się, że nie musiałam płacić podatku. Przepis, na podstawie którego wpłaciłam podatek, został przez TK uznany za niekonstytucyjny. Czy to oznacza, że mogę domagać się jego zwrotu?
Tak W takiej sytuacji może pani zażądać zwrotu pieniędzy. Trzeba pamiętać, że jeżeli nadpłata powstała w wyniku orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego, a zobowiązanie podatkowe powstało z mocy prawa (a nie decyzji), możliwe są trzy sytuacje. Gdy podatnik złożył deklarację - wysokość nadpłaty określa on sam we wniosku o jej zwrot, składając równocześnie skorygowaną deklarację. Chodzi tu o nadpłatę związaną ze złożeniem zeznania rocznego, deklaracji podatku akcyzowego, deklaracji o wpłatach z zysku za rok obrotowy czy innej deklaracji, z której wynika wysokość zobowiązania podatkowego. Jeżeli podatnik został rozliczony przez płatnika, wysokość nadpłaty również określa podatnik we wniosku o jej zwrot, składając równocześnie zeznanie (deklarację) roczne. I wreszcie, gdy nie było obowiązku do składania deklaracji, wysokość nadpłaty określa podatnik we wniosku o jej zwrot. Zasadniczo podatnik musi więc wystąpić z wnioskiem o zwrot powstałem nadpłaty, a w dwóch przypadkach dodatkowo złożyć deklarację bądź jej korektę.
Podstawa prawna
■ Art. 74 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa (t.j. Dz.U. z 2005 r., nr 8, poz. 60 z późn. zm.).
Czy nadpłaty po wyroku TK są oprocentowane
Po wyroku Trybunału Konstytucyjnego wystąpiłem o zwrot nadpłaty w podatku. Czekam już dość długo i zastanawiam się, czy będą mi przysługiwały również odsetki?
Tak Nadpłata, która powstała w wyniku orzeczenia TK, podlega zwrotowi w terminie 30 dni od dnia złożenia wniosku. Zgodnie z przepisami zwrot nadpłaty następuje na wskazany rachunek bankowy podatnika albo w gotówce. Pamiętajmy, że zwrot na rachunek w przypadku podatników, którzy nie są zobowiązani do posiadania rachunku bankowego, nastąpi w przypadku gdy podatnik zażąda zwrotu nadpłaty na rachunek bankowy. Co do zasady, nadpłaty podlegają oprocentowaniu w wysokości równej wysokości odsetek za zwłokę pobieranych od zaległości podatkowych. W przypadku nadpłat wynikających z orzeczenia TK oprocentowanie przysługuje za okres od dnia powstania nadpłaty do dnia jej zwrotu, pod warunkiem jednak złożenia przez podatnika wniosku o zwrot nadpłaty w terminie 30 dni od dnia wejścia w życie orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego lub od dnia, w którym uchylono lub zmieniono w całości lub w części akt normatywny. Jeżeli wniosek o zwrot nadpłaty został złożony po upływie 30 dni od dnia wejścia w życie orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego lub od dnia, w którym uchylono lub zmieniono w całości lub w części ten akt, organ naliczy odsetki od dnia powstania nadpłaty do trzydziestego dnia od dnia wejścia w życie orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego lub od dnia, w którym uchylono lub zmieniono w całości lub w części akt normatywny.
Podstawa prawna
■ Art. 78 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa (t.j. Dz.U. z 2005 r., nr 8, poz. 60 z późn. zm.).
Czy po wyroku TK można wznowić postępowanie
Trybunał Konstytucyjny orzekł o niezgodności przepisów, które zobowiązywały mnie do zapłaty wysokiego podatku. Próbowałem zakwestionować stanowisko organów podatkowych zarówno w postępowaniu podatkowym, jak i przed sądem. Niestety, bezskutecznie. Moja sprawa jest już prawomocnie zakończona. Ponieważ nie wnosiłem skargi konstytucyjnej, nie wiem, czy ma ona znaczenie w mojej sprawie. Nie wiem też, czy mogę jeszcze coś zrobić w celu odzyskania niesłusznie zapłaconych pieniędzy?
Tak Każde orzeczenie TK ma istotne znaczenie dla wszystkich obywateli, zwłaszcza podatników. Jeżeli Trybunał orzeka o niezgodności jakiegoś przepisu z konstytucją w praktyce co do zasady z chwilą opublikowania wyroku zostaje on wyeliminowany z obiegu prawnego. Inaczej mówiąc, znika podstawa prawna zobowiązująca np. podatnika do określonego działania. I o ile zmiana orzecznictwa sądów administracyjnych czy praktyki organów podatkowych nie zmienia sytuacji podatników, którym nie udało się zakwestionować rozstrzygnięcia w ich sprawie, o tyle wyrok TK ma istotne znaczenie. Z wyroku TK może skorzystać nie tylko podatnik, który nie kwestionował decyzji podatkowej. Orzeczenie TK daje szansę na odzyskanie pieniędzy także podatnikom, których sprawy zakończyły się decyzją ostateczną czy nawet ostatecznym orzeczeniem sądu administracyjnego. A to dlatego, że pozwala na wznowienie postępowania. Zgodnie z procedurą podatkową, w sprawie zakończonej decyzją ostateczną postępowanie wznawia się m.in., jeżeli została ona wydana na podstawie przepisu, o którego niezgodności z konstytucją, ustawą lub ratyfikowaną umową międzynarodową orzekł Trybunał Konstytucyjny.
Podstawa prawna
■ Art. 240 par. 1 pkt 8 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa (t.j. Dz.U. z 2005 r. nr 8, poz. 60 z późn. zm.).
Czy można od razu wystąpić ze skargą
Organ podatkowy nie uwzględnił mojego odwołania. Moim zdaniem przepis, na podstawie którego wydano decyzję, jest niezgodny z konstytucją. Chcę zaskarżyć jego treść do Trybunału Konstytucyjnego. Czy mogę to zrobić od razu?
Nie Skarga konstytucyjna może być wniesiona po wyczerpaniu drogi prawnej, o ile ta droga jest przewidziana. Oznacza to, że podatnik musi najpierw wyczerpać tryb odwoławczy w postępowaniu podatkowym, a następnie wyczerpać środki zaskarżenia w postępowaniu przed sądami administracyjnymi. Jeżeli wojewódzki sąd administracyjny nie przyzna podatnikowi racji, trzeba złożyć skargę kasacyjną do NSA. Po wyroku NSA można wnosić skargę konstytucyjną. Należy ją złożyć w ciągu trzech miesięcy od doręczenia skarżącemu prawomocnego wyroku, ostatecznej decyzji lub innego ostatecznego rozstrzygnięcia. Skargę, jak również zażalenie na postanowienie o odmowie nadania skardze dalszego biegu musi być sporządzone przez adwokata lub radcę prawnego (wymóg ten odpada tylko w przypadkach gdy skarżącym jest sędzia, prokurator, notariusz, profesor lub doktor habilitowany nauk prawnych). Jednak nie oznacza to, że osoba, której nie stać na profesjonalnego pełnomocnika, ma zamkniętą drogę do dochodzenia swoich racji przed TK. W razie niemożności poniesienia kosztów pomocy prawnej, skarżący może zwrócić się do sądu rejonowego jego miejsca zamieszkania o ustanowienie dla niego adwokata lub radcy prawnego z urzędu na podstawie kodeksu postępowania cywilnego. Do czasu rozstrzygnięcia przez sąd wniosku nie biegnie termin przewidziany do złożenia skargi.
Podstawa prawna
■ Art. 46-52 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz.U. nr 102, poz. 643 z późn. zm.).
Czy organ wznowi postępowanie z urzędu
Dwa miesiące temu Trybunał Konstytucyjny wydał wyrok w sprawie niezgodności z konstytucją przepisów, które organy podatkowe zastosowały w mojej sprawie. Myślałam, że mój urząd skarbowy wznowi postępowanie. Tak się nie stało. Czy organ nie powinien z urzędu wznowić postępowania?
Nie Oczywiście niekonstytucyjność przepisu orzeczona przez TK jest jedną z przesłanek do wznowienia postępowania podatkowego. Jednak inicjatywa w tym przypadku należy do podatnika. Zgodnie z przepisami, w tym przypadku postępowania wznawia się tylko na wniosek podatnika. Oznacza to, że organ nie może działać z urzędu. Wznowienie następuje tylko na żądanie strony wniesione w terminie miesiąca od dnia wejścia w życie orzeczenia TK. Orzeczenia TK stają się prawomocne z chwilą opublikowania w Dzienniku Ustaw. Podatnik, który chce skutecznie wznowić postępowanie, ma więc 30 dni od opublikowania wyroku na złożenie wniosku.
Podstawa prawna
■ Art. 241 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa (t.j. Dz.U. z 2005 r. nr 8, poz. 60 z późn. zm.).
ALEKSANDRA TARKA