Ostatnio NSA w postanowieniu z 25 października 2011 r. (sygn. akt II FZ 627/11) potwierdził, że o przyznaniu prawa podatnikowi decyduje nie tylko jego sytuacja finansowa, ale również tych osób, które mają wpływ na jego utrzymanie.
Ogólne zasady przyznawania pomocy sądowej określa prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz.U. z 2002 r. nr 153, poz. 1270 z późn. zm.). Sąd może zwolnić podatnika z opłat lub wydatków sądowych lub ustanowić w jego sprawie adwokata, radcę czy doradcę podatkowego.
Jak mówi sędzia Anna Szkodzińska, przewodnicząca wydziału informacji sądowej WSA w Krakowie, ustawa wskazuje, że to na stronie ciąży obowiązek wykazania przesłanek przyznania prawa pomocy i wyposaża sąd w możliwość żądania od wnioskodawcy uzupełnienia wniosku o dodatkowe oświadczenie lub przedłożenie dokumentów dotyczących stanu majątkowego, dochodów lub stanu rodzinnego.
Aby otrzymać pomoc, podatnik powinien wykazać, że nie może ponieść pełnych kosztów postępowania, bez uszczerbku utrzymania koniecznego dla siebie i rodziny. Sądy słusznie uznają, że dla uzyskania prawa pomocy należy przeanalizować sytuację majątkową osoby wnioskującej o taką pomoc także w zakresie kosztów utrzymania, które musi ponieść.
– Porównanie takie jest konieczne dla oceny możliwości finansowych tej osoby – mówi adwokat Andrzej Ossowski prowadzący Kancelarię Adwokacką A. Ossowski.
NSA stwierdził, że sądy, analizując sytuację majątkową wnioskującego podatnika, mogą żądać dokumentów obrazujących sytuację majątkową jego domowników. Dotyczy to również małżonków mieszkających osobno w warunkach rozdzielności majątkowej, ale zobowiązanych do wspólnego zaspokajania potrzeb rodziny.

Opłaty sądowe mogą być ustalone od 100 zł do 100 tys. zł, w zależności od wartości przedmiotu sporu

Jednak sądy mogą nakładać obowiązek przedłożenia tych dokumentów tylko na osoby wnioskujące o przyznanie pomocy. Jeśli więc np. małżonek podatnika odmawia ujawnienia informacji o majątku, z uwagi na m.in. rozdzielność majątkową, to fakt ten nie może przesądzać o odmowie przyznania prawa pomocy podatnikowi. Zachowanie osoby trzeciej, która nie jest uczestnikiem postępowania, nie może działać na niekorzyść wnioskującego.
– W takiej sytuacji wnioskodawca powinien według swojej najlepszej wiedzy przedstawić oświadczenie, w treści którego zilustruje udział wnioskodawcy i jego żony w ponoszeniu kosztów utrzymania rodziny – podpowiada Andrzej Ossowski.
Oświadczenia we wniosku składane są pod rygorem odpowiedzialności karnej. Kłamstwo grozi karą do 3 lat pozbawienia wolności.