Ewidencję księgową zabezpieczenia zwrotu rzeczy (kaucji) prowadzi się za pośrednictwem konta „pozostałe rozrachunki”.
W praktyce gospodarczej wieloletni kontrahenci, często bez wynagrodzenia, pożyczają sobie różne rzeczy. Takie działania nie są obojętne na gruncie podatkowym i księgowym. Przeanalizujmy przykład: spółka A to firma transportowa. Nie może zakupić paliwa na wolnym rynku, gdyż ma przejściowe trudności płatnicze. Spółka B, stały kontrahent i wierzyciel A, oferuje nieodpłatną pożyczkę paliwa, które wyda w ustalonej ilości i na oznaczony okres. B nie zajmuje się handlem paliwami. Zabezpieczeniem interesów B jest kaucja zwrotna w kwocie niższej od ceny rynkowej paliwa. Po zakończeniu umowy A zwraca paliwo, B kaucję.
Zdaniem Małgorzaty Dębskiej, biegłego rewidenta w Auxilium Audyt, opisana czynność jest klasyczną umową pożyczki, o której mowa w art. 720 par. 1 kodeksu cywilnego. Pożyczka tego rodzaju, nie jest odpłatną dostawą towarów, o której mowa w art. 7 ust. 1 ustawy o VAT (t.j. Dz.U. z 2011 r. nr 177, poz. 1054)
– Cechy odpłatności nie można wywodzić ani z wypłaty kaucji, która nie jest formą zapłaty, ani z obowiązku zwrotu pożyczkodawcy rzeczy tego samego gatunku i tej samej jakości. Tym samym przekazanie paliwa nie podlega VAT – mówi Małgorzata Dębska.
W związku z tym nieodpłatna pożyczka rzeczy będzie opodatkowana podatkiem od czynności cywilnoprawnych (PCC).
– Nie korzysta bowiem ze zwolnienia, o którym mowa w art. 2 pkt 4 ustawy o podatku od czynności cywilnoprawnych, które dotyczy umów, w których co najmniej jedna ze stron z tytułu dokonania danej czynności jest opodatkowana lub zwolniona z VAT – zauważa Małgorzata Dębska.
Pożyczka może mieć skutki w podatku dochodowym. Otrzymanie nieoprocentowanej pożyczki – zgodnie z utrwaloną interpretacją organów podatkowych – jest przychodem pożyczkobiorcy z tytułu nieodpłatnych świadczeń. Z kolei w interpretacji nr DD3/033/14/RYM/10/PK-1632/2009 minister finansów uznał, że nieodpłatna pożyczka jest obojętna podatkowo. Jednak należy do tej interpretacji podchodzić z ostrożnością, gdyż pogląd ten został wyrażony w indywidualnej sprawie.
Podstawowe operacje księgowe związane z taką transakcją dotyczą kaucji. Ekspert podpowiada, że w księgach spółki B jej otrzymanie odzwierciedli zapis: Wn konto 10 „kasa” lub 13-0 „rachunek bieżący”/Ma konto 24 „pozostałe rozrachunki” (w analityce: kaucja – konto imienne pożyczkobiorcy – Spółka A). W księgach A wypłata kaucji: Wn konto 24 „pozostałe rozrachunki” (w analityce: kaucja – konto imienne pożyczkodawcy – Spółka B)/ Ma konto 10 „kasa” lub 13-0 „rachunek bieżący”.