Za nadpłatę uważa się kwotę nadpłaconego lub nienależnie zapłaconego podatku. Czy dla stwierdzenia nadpłaty akcyzy i jej zwrotu istotne jest to, kto poniósł ciężar ekonomiczny podatku?
Definicja nadpłaty nie zawiera innych dodatkowych przesłanek warunkujących jej zwrot. W szczególności nie odnosi się do instytucji bezpodstawnego wzbogacenia uregulowanej w kodeksie cywilnym. Nie przewiduje też obowiązku analizy, kto został faktycznie obciążony kwotą podatku. Przepisy o nadpłacie nie dają organom podatkowym prawa do oceny, który z podmiotów uczestniczących w transakcji ponosi faktyczny koszt nienależnie zapłaconego podatku.
W przypadku podatku pośredniego o charakterze jednofazowym, jakim jest podatek akcyzowy, niezależnie od faktu zapłaty podatku przez podatnika jest on uwzględniany w cenie sprzedaży, która finalnie ponoszona jest przez ostatecznego nabywcę.
Dyrektywa Rady 2003/96/ WE wskazuje, że podatnikiem akcyzy powinien być dystrybutor energii, a nie jej producent, jak przewidywało polskie prawo do lutego 2009 roku. W wyniku zbyt późnego dostosowania polskich przepisów do regulacji dyrektywy powstał problem występowania przez producentów energii o zwrot akcyzy zapłaconej z tytułu sprzedaży energii do dystrybutorów za okres od stycznia 2006 do lutego 2009 roku. Ministerstwo Finansów stało na stanowisku, że producenci energii nie mogą występować o zwrot akcyzy, gdyż nie ponieśli oni ekonomicznego ciężaru zapłaty podatku.
Poglądu tego nie podzielił NSA w uchwale 7 sędziów z 13 lipca 2009 r. (sygn. akt I FPS 4/09), w której stwierdził, że nadpłata podatku jest niezależna od jakichkolwiek ekonomicznych aspektów lub warunków. Pomimo podjęcia przez NSA uchwały sąd ten w innej sprawie powziął wątpliwości natury konstytucyjnej odnośnie definicji nadpłaty zawartej w Ordynacji podatkowej. NSA postanowieniem z 15 października 2009 r. (sygn. akt I FSK 240/08) skierował do Trybunału Konstytucyjnego pytanie prawne, czy przepisy Ordynacji podatkowej w zakresie, jakim nie warunkują stwierdzenia nadpłaty akcyzy i jej zwrotu od tego, kto poniósł ciężar ekonomiczny tego podatku, są zgodne z konstytucją.
not. mgm