Rozliczenie działalności wykonywanej jednoosobowo w ramach samozatrudnienia uzależnione jest od formy prowadzenia firmy. Samozatrudnieni, którzy prowadzą działalność gospodarczą, mają do wyboru cztery formy opodatkowania. Wykonujący działalność osobistą mogą płacić podatek tylko według skali progresywnej.
Na początku należy uprzytomnić podatnikom, że dla celów podatkowych rozliczenie dochodów (przychodów) z samozatrudnienia jest uzależnione od źródła przychodów. Ustawa o PIT rozróżnia dwa źródła przychodów, które stanowią podstawę rozliczenia podatkowego samozatrudnienia: działalność gospodarczą i działalność wykonywaną osobiście. Samozatrudnienie może więc być rozliczane w ramach jednego z tych źródeł.

Działalność gospodarcza

Podatnik rozpoczynający działalność gospodarczą w formie samozatrudnienia ma do wykonania kilka czynność, które pozwolą mu na wybór najlepszej opcji opodatkowania w zależności od profilu prowadzonej firmy. Wybór ten poprzedzony musi być złożeniem u naczelnika urzędu skarbowego odpowiednich zawiadomień.
Zasadą jest, że jeśli podatnik nie złoży w odpowiednich terminach zawiadomienia, że chce być opodatkowany w któryś z trzech sposobów (tj. ryczałtem ewidencjonowanym, kartą podatkową lub 19-proc. stawką liniową), zostanie opodatkowany na zasadach ogólnych według skali 19, 30 i 40 proc.
Trzeba pamętać, że jeżeli podatnik, który wybrał sposób opodatkowania samozatrudnienia 19-proc. podatkiem liniowym, uzyska z działalności gospodarczej prowadzonej samodzielnie lub z tytułu prawa do udziału w zysku spółki niemającej osobowości prawnej przychody ze świadczenia usług na rzecz byłego lub obecnego pracodawcy, odpowiadających czynnościom, które podatnik lub co najmniej jeden ze wspólników:
• wykonywał w roku poprzedzającym rok podatkowy lub
• wykonywał lub wykonuje w roku podatkowym
- w ramach stosunku pracy lub spółdzielczego stosunku pracy, podatnik ten traci w roku podatkowym prawo do 19-proc. podatku liniowego.

Rozliczenie przedsiębiorcy

Podatnicy prowadzący działalność gospodarczą (przedsiębiorcy) są zobowiązani do samodzielnego wpłacania w ciągu roku zaliczek na podatek (przy zasadach ogólnych) lub podatku (przy ryczałcie i karcie podatkowej). Po zakończeniu roku składają natomiast zeznanie roczne PIT-36 (opodatkowani na zasadach ogólnych według skali), PIT-36L (opodatkowani na zasadach ogólnych 19-proc. stawką liniową) lub PIT-28 (podatnicy ryczałtu). W przypadku opodatkowanych kartą nie składa się do urzędu skarbowego zeznania rocznego, ale deklarację o wysokości składki na ubezpieczenie zdrowotne, zapłaconej i odliczonej od karty podatkowej (formularz PIT-16A).
Działalność wykonywana osobiście
Istnieje drugi sposób rozliczania podatku przez podatnika, który uzyskuje dochody z samozatrudnienia. Dotyczy to przychodów z działalności wykonywanej osobiście na podstawie umowy zlecenia lub o dzieło, które mogą być opodatkowane tylko według skali.
Rozliczenie samozatrudnienia przy działalności wykonywanej osobiście odnosi się tylko do przychodów z tytułu wykonywania usług, na podstawie umowy zlecenia lub umowy o dzieło, uzyskiwane wyłącznie od:
• osoby fizycznej prowadzącej działalność gospodarczą, osoby prawnej i jej jednostki organizacyjnej oraz jednostki organizacyjnej niemającej osobowości prawnej,
• właściciela (posiadacza) nieruchomości, w której lokale są wynajmowane, lub działającego w jego imieniu zarządcy albo administratora - jeżeli podatnik wykonuje te usługi wyłącznie na potrzeby związane z tą nieruchomością.
Nie dotyczy natomiast przychodów uzyskanych na podstawie umów zawieranych w ramach prowadzonej przez podatnika pozarolniczej działalności gospodarczej oraz przychodów uzyskanych na podstawie umów o zarządzanie przedsiębiorstwem, kontraktów menedżerskich lub umów o podobnym charakterze.
Do przychodów z działalności wykonywanej osobiście rozliczanej w ramach samozatrudnienia należą też przychody z osobiście wykonywanej działalności artystycznej, literackiej, naukowej, trenerskiej, oświatowej i publicystycznej, w tym z tytułu udziału w konkursach z dziedziny nauki, kultury i sztuki oraz dziennikarstwa, jak również przychody z uprawiania sportu, stypendia sportowe przyznawane na podstawie odrębnych przepisów oraz przychody sędziów z tytułu prowadzenia zawodów sportowych.

Obowiązki podatkowe

Osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą, osoby prawne i ich jednostki organizacyjne oraz jednostki organizacyjne niemające osobowości prawnej, które dokonują świadczeń z tytułu działalności wykonywanej osobiście polskim podatnikom, są obowiązane jako płatnicy pobierać zaliczki na podatek dochodowy. Wypłacane świadczenia płatnicy pomniejszają o miesięczne koszty uzyskania przychodów oraz o potrącone przez płatnika w danym miesiącu składki emerytalno-rentowe oraz chorobowe.
Koszty uzyskania niektórych przychodów określa się:
• z tytułu korzystania przez twórców z praw autorskich i artystów wykonawców z praw pokrewnych, w rozumieniu odrębnych przepisów, lub rozporządzania przez nich tymi prawami - w wysokości 50 proc. uzyskanego przychodu,
• z osobiście wykonywanej działalności artystycznej, literackiej, naukowej, trenerskiej, oświatowej i publicystycznej oraz na podstawie umowy zlecenia i o dzieło - w wysokości 20 proc. uzyskanego przychodu.
Jeżeli podatnik udowodni, że koszty uzyskania przychodów były wyższe niż wynikające z zastosowania normy procentowej, koszty uzyskania przyjmuje się w wysokości kosztów faktycznie poniesionych.
Płatnicy nie są obowiązani do poboru zaliczek od należności z osobiście wykonywanej działalności artystycznej, literackiej, naukowej, trenerskiej, oświatowej i publicystycznej oraz na podstawie umowy zlecenia i o dzieło, jeżeli podatnik złoży oświadczenie, że wykonywane przez niego usługi wchodzą w zakres prowadzonej działalności gospodarczej.
Po zakończeniu roku osoba uzyskująca przychody z działalności wykonywanej osobiście powinna rozliczyć się z podatku. Służy do tego celu zeznanie podatkowe PIT-37.
SŁOWNIK
Samozatrudnienie - w rozumieniu ustawy o PIT to prowadzenie działalności gospodarczej lub działalności wykonywanej osobiście, które polega na zapewnieniu pracy samemu sobie. Działalność ta jest prowadzona jednoosobowo na rzecz jednego lub wielu podmiotów.
SPOSÓB ROZLICZENIA
Samozatrudnienie może być rozliczane zgodnie z czterema sposobami opodatkowania:
• na zasadach ogólnych według skali 19, 30 i 40 proc.,
• na zasadach ogólnych według 19-proc. stawki liniowej,
• ryczałtem ewidencjonowanym,
• kartą podatkową.
Podstawa prawna
• Ustawa z 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (t.j. Dz.U. z 2000 r. nr 14, poz. 176 z późn. zm.).
• Ustawa z 20 listopada 1998 r. o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne (Dz.U. nr 144, poz. 930 z późn. zm.).
RELACJA Z WCZORAJSZEGO CZATU W GP
Korzyści z przejścia na samozatrudnienie
Najwięcej pytań internautów z chatu dotyczącego rozliczenia podatkowego samozatrudnienia, który się odbył w redakcji GP, dotyczyło form opodatkowania. Sposób i wysokość opodatkowania to główne kryteria, którymi podatnicy kierują się rozpoczynając własną działalność.

Czy warto przejść na samozatrudnienie

Tak
Korzyścią podatkową z przejścia na samozatrudnienie jest możliwość uwzględniania kosztów uzyskania przychodów w wysokości faktycznej, a nie ryczałtowej tak jak to jest przy umowie o pracę. Dotyczy to sytuacji, gdy samozatrudnienie jest rozliczane podatkowo w ramach samodzielnie wykonywanej działalności gospodarczej.

Czy samozatrudnienie może być rozliczane tylko jako działalność gospodarcza

Nie
W ustawie o podatku dochodowym od osób fizycznych (ustawa o PIT) działalność gospodarcza stanowi oddzielne źródło przychodów od tzw. działalności wykonywanej osobiście. Samozatrudnienie może więc być rozliczane podatkowo w ramach działalności gospodarczej lub w ramach działalności wykonywanej osobiście. W jednym i drugim przypadku musi to być działalność wykonywana samodzielnie.

Czy samozatrudniony będzie płacił jedną stawkę podatku

Nie
To jest uzależnione od formy prowadzonej działalności (czy działalność gospodarcza, czy wspomniana działalność wykonywana osobiście). Jeśli samozatrudnienie będzie wykonywane w ramach działalności gospodarczej, podatnik ma kilka możliwości wyboru, które też zależą od rodzaju wykonywanych czynności. Samozatrudniony może wybrać płacenie podatku tzw. kartą podatkową (miesięcznie płaci stałą stawkę określoną w decyzji naczelnika urzędu skarbowego). Może wybrać ryczałt ewidencjonowany ze stawkami 20 proc., 17 proc., 8,5 proc., 5,5 proc. lub 3 proc. Stawka przy ryczałcie zależy od rodzaju wykonywanych czynności. Samozatrudniony może też wybrać opodatkowanie 19-proc. podatkiem liniowym. Jeśli nie dokona wyboru jednej z tych form, to będzie opodatkowany na zasadach ogólnych według progresywnej skali 19 proc., 30 proc. i 40 proc. uzależnionej od wysokości uzyskanego dochodu.