W przypadku śmierci osoby prowadzącej jednoosobową działalność gospodarczą przedsiębiorstwo wchodzi w skład masy spadkowej. Decyzję o przyjęciu spadku zawsze należy dokładnie przemyśleć, gdyż spadkobranie wiąże się niestety z odpowiedzialnością za długi spadkowe, w tym za zobowiązania podatkowe spadkodawcy. Otrzymanie w spadku przedsiębiorstwa oznacza nie tylko nabycie składników jego majątku, np. nieruchomości, ale również przejęcie wszystkich zobowiązań spadkodawcy zaciągniętych w związku z prowadzeniem firmy. W przypadku dziedziczenia przedsiębiorstwa należności, które spadkobierca będzie musiał uregulować, mogą okazać się spore.
Przyjęcie spadku
Zgodnie z przepisami Ordynacji podatkowej do odpowiedzialności spadkobierców za zobowiązania podatkowe spadkodawcy stosuje się przepisy kodeksu cywilnego o przyjęciu i odrzuceniu spadku oraz o odpowiedzialności za długi spadkowe. Zakres odpowiedzialności nie ogranicza się do zobowiązań podatkowych. Obejmuje ona także m.in. zaległości podatkowe, odsetki za zwłokę od zaległości, koszty postępowania podatkowego, pobrane a niewpłacone podatki z tytułu sprawowanej przez spadkodawcę funkcji płatnika lub inkasenta. Wyłączenie odpowiedzialności za długi spadkowe wystąpi jedynie w przypadku, gdy spadkobierca spadek odrzuci. Wyjaśnijmy, że spadek nabywa się z chwilą jego otwarcia, czyli w momencie śmierci spadkodawcy. Nie jest to jednak nabycie ostateczne. Oświadczenie o przyjęciu lub odrzuceniu spadku spadkobiercy składają w terminie sześciu miesięcy od dnia, w którym dowiedzieli się o tytule swego powołania.
Dalsza działalność
Spadkobiercy podatnika, którzy spadek przyjęli lub w ogóle nie złożyli oświadczenia o przyjęciu lub odrzuceniu spadku, przejmują przewidziane w przepisach prawa podatkowego majątkowe prawa i obowiązki spadkodawcy. Chodzi tu np. o prawo do nadpłaty, do zwrotu podatku, obowiązek podatkowy, obowiązek zapłaty zaległości podatkowych. W przypadku otrzymania w spadku przedsiębiorstwa istotne znaczenie ma to, czy spadkobierca zamierza kontynuować działalność gospodarczą, czy też nie i np. sprzedać lub zlikwidować odziedziczoną firmę. W wypadku spadkobiercy kontynuującego działalność zakres sukcesji będzie szerszy. Jeżeli na podstawie przepisów prawa podatkowego spadkodawcy przysługiwały prawa o charakterze niemajątkowym, związane z prowadzoną działalnością gospodarczą, uprawnienia te przechodzą na spadkobierców, ale tylko pod warunkiem dalszego prowadzenia tej działalności. Do takich uprawnień należy np. zawiadomienie o zrzeczeniu się opodatkowania w formie ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych, prawo do żądania przeprowadzenia postępowania podatkowego, gdy podatnik ma zamiar skorzystać z ulgi podatkowej.
Zaliczki na podatek
Spadkobierca, który podjął decyzję o dalszym prowadzeniu przedsiębiorstwa spadkodawcy, powinien dokonać niezbędnych formalności. Jeżeli spadkobierca wcześniej nie prowadził żadnej działalności gospodarczej, to przede wszystkim powinien zarejestrować działalność zgodnie z wytycznymi określonymi w ustawie o swobodzie działalności gospodarczej. W przypadku, gdy spadkodawca był zarejestrowany jako podatnik VAT spadkobierca ma obowiązek dokonania zgłoszenia o zaprzestaniu działalności w wyniku śmierci podatnika i dokonać zgłoszenia rejestracyjnego na potrzeby VAT. Przedsiębiorca powinien także dokonać zgłoszenia aktualizującego zgodnie z ustawą o zasadach ewidencji i identyfikacji podatników i płatników. W przypadku kontynuowania działalności spadkobierca powinien dokonać amortyzacji nabytych środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych wchodzących w skład dziedziczonego przedsiębiorstwa. Jeżeli spadkodawca zatrudniał pracowników, konieczne będzie także uregulowanie zaliczek na podatek dochodowy pracowników.
JAK PRZYJĄĆ SPADEK
Spadkobiercy mogą przyjąć spadek bez ograniczenia odpowiedzialności za długi spadkowe (przyjęcie proste) lub z ograniczeniem tej odpowiedzialności do wartości ustalonego w inwentarzu stanu czynnego spadku (przyjęcie z dobrodziejstwem inwentarza).
O CZYM INFORMUJE FISKUS
Z decyzją o przyjęciu lub odrzuceniu spadku, w skład którego wchodzi przedsiębiorstwo, warto wstrzymać się do momentu otrzymania informacji od organów podatkowych dotyczących m.in. stanu zobowiązań podatkowych spadkodawcy oraz toczących się wobec niego postępowaniach podatkowych.
ZA CO ODPOWIADA SPADKOBIERCA
Odpowiedzialność spadkobiercy obejmuje:
  •  zobowiązania podatkowe,
  • zaległości podatkowe, w tym również należności traktowane na równi z zaległością,
  • odsetki za zwłokę od zaległości podatkowych spadkodawcy,
  • pobrane, a niewpłacone podatki z tytułu sprawowanej przez spadkodawcę funkcji płatnika lub inkasenta,
  •  niezwrócone przez spadkodawcę zaliczki na naliczony podatek od towarów i usług oraz ich oprocentowanie,
  •  opłatę prolongacyjną,
  • koszty postępowania podatkowego,
  • koszty upomnienia i koszty postępowania egzekucyjnego prowadzonego wobec spadkodawcy powstałe od dnia otwarcia spadku.
MAGDALENA MAJKOWSKA
magdalena.majkowska@infor.pl
PODSTAWA PRAWNA
■ Art. 97-105 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa (t.j. Dz.U. z 2005 r. nr 8, poz. 60 z późn. zm.).
■ Art. 1012-1015 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (Dz.U. nr 16, poz. 93 z późn. zm.).
■ Art. 22g ust. 15 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (t.j. Dz.U. z 2000 r. nr 14, poz. 176 z późn. zm.).
■ Art. 96 ust. 1 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (Dz.U. nr 54, poz. 535 z późn. zm.).