HANNA LITWIŃCZUK

profesor Uniwersytetu Warszawskiego

Trzeba zdawać sobie sprawę z tego, że faktyczne wykonanie usługi, jej związek z działalnością podmiotu powiązanego, sposób określenia kosztów poniesionych na jej nabycie w powiązaniu z korzyścią wynikającą z jej nabycia dla tego podmiotu nie są tak jednoznaczne, jak w przypadku sprzedaży towarów.

Pierwszym kryterium, jakie należy wziąć pod uwagę, jest możliwość nabycia takich usług i uiszczenia za nie zapłaty przez podmioty niezależne. Brak takiej możliwości oznacza, że świadczenia mają swoją przyczynę w istnieniu powiązań między usługodawcą i usługobiorcą. Przykładem mogą być czynności polegające na kierowaniu grupą podmiotów powiązanych (koncern, holding), opracowaniu strategii i planowania finansowego dla całej grupy, zakładaniu nowych podmiotów, opracowaniu metod pozyskiwania kapitału, planowaniu i sterowaniu przedsięwzięciami inwestycyjnymi, produkcyjnymi i badawczymi w całej grupie oraz ich centralnej koordynacji, prowadzeniu wspólnej rachunkowości i sprawozdawczości oraz wewnętrznej kontroli rachunkowości podmiotów zależnych.

Jeśli czynności te podejmowane są przez podmiot dominujący w interesie własnym lub grupy jako całości, natomiast podmiotom wchodzącym w jego skład nie przynoszą wymiernych korzyści, to koszty tych czynności są wyłącznie kosztami podmiotu dominującego (spółki-matki) i nie mogą być przenoszone na podmioty zależne (spółki-córki). Przykładowo, koszty dodatkowego audytu przeprowadzonego na potrzeby podmiotu dominującego, koszty okresowych wizyt przedstawicieli tego podmiotu, których celem jest kontrola działalności podmiotów zależnych lub ocena celowości rozszerzenia działalności w danym regionie, nie mogą być uznane za koszty uzyskania przychodów w podmiotach zależnych, ponieważ nie zostały poniesione w celu uzyskania przychodów przez te podmioty. Nie mogą być również uznane za usługi korzyści wynikające z samego włączenia do grupy podmiotów powiązanych, jak np. zwiększenie zdolności kredytowej, rozłożenie ryzyka, korzystniejsze możliwości zbytu.

Jeżeli usługa świadczona między podmiotami powiązanymi nie jest ściśle związana z istnieniem takich powiązań, a tym samym mogłaby być nabyta także przez podmioty trzecie, należy zastosować dalsze kryteria badania w celu uznania wydatków na jej nabycie za koszt podatkowy. Należy przede wszystkim zbadać, czy niezależny podmiot w podobnych warunkach byłby skłonny nabyć i zapłacić taką samą cenę za przedmiotową usługę lub wykonać ją we własnym zakresie.

Z tego punktu widzenia do usług świadczonych przez podmioty powiązane, które mogą być również nabywane przez racjonalnie działające podmioty niezależne, można zaliczyć na przykład usługi doradcze w sprawach gospodarczych, prawnych i technicznych, zarządcze i menedżerskie, szkoleniowe, badawcze, w zakresie nadzoru i kontroli.

Należy jednak podkreślić, że wyraźne rozróżnienie czynności, podejmowanych w interesie podmiotu dominującego lub grupy przedsiębiorstw powiązanych jako całości lub wynikających z samej przynależności do grupy, od czynności (usług), które przynoszą wymierne korzyści poszczególnym podmiotom zależnym, nie zawsze jest łatwe do przeprowadzenia.

Not. KT