Forum Akcyzowe: Polska powinna przyjąć inny model wyliczania akcyzy na wyroby nowatorskie

W Polsce przyjęto unikalny sposób wyliczania akcyzy dla tzw. produktów nowatorskich, czyli podgrzewaczy tytoniu, co prowadzi do znaczącego zaniżenia akcyzy na te produkty. W Polsce jest ona o ponad 50 proc. niższa w stosunku do średniej dla państw członkowskich UE, wynika z raportu zrealizowanego przez ekspertów z Grupy Europejskich Konserwatystów i Reformatorów oraz Forum Prawo Dla Rozwoju.

- Obecnie w Unii Europejskiej trwa dyskusja nad harmonizacją stawek akcyzy dla produktów nowatorskich i e-papierosów. Jest to jednak wczesny etap i żadne wnioski legislacyjne nie zostały jeszcze zaprezentowane. Ze względu na długotrwały proces prac na dyrektywami, można przyjąć, że przynajmniej do roku 2022 nie powstanie żadne unijne prawo harmonizujące stawki akcyzowe, a biorąc pod uwagę czas na ewentualną implementację, bez podjęcia inicjatywy przez polskiego ustawodawcę co najmniej 2024 r. obowiązywać będzie obecna preferencja, tłumaczą autorzy raportu Szymon Witkowski i Kamil Ratajczyk.

Raport został przedstawiony 10 sierpnia na kolejnym posiedzeniu grupy roboczej do spraw wyrobów nowatorskich w ramach Forum Akcyzowego przez Konrada Henniga, dyrektora programowego Forum Prawo dla Rozwoju #Law4Growth. Przypomnijmy: Forum jest zespołem opiniodawczo-doradczym, powstałym przy Ministrze Finansów, Funduszy i Polityki Regionalnej. Jego zadaniem jest wypracowanie najlepszych rozwiązań akcyzowych w branży tytoniowej, obejmującej e-papierosy, wyroby nowatorskie oraz papierosy tradycyjne, które przyjmą one formę rekomendacji dla ministerstwa. Obrady 4 grup (dot. e-papierosów, wyrobów nowatorskich, papierosów tradycyjnych i suszu tytoniowego) są jawne i transmitowane na żywo. Ministerstwo ma w tej chwili status obserwatora całego procesu i czeka na rezultat prac.

Na ostatnim posiedzeniu grupy do spraw wyrobów nowatorskich, czyli podgrzewaczy tytoniu jej członkowie - specjaliści od podatków, analitycy polityk publicznych oraz eksperci z organizacji przedsiębiorców przedstawili trzy opracowania, dotyczące podatku akcyzowego i kreowania polityki akcyzowej w branży tytoniowej. Eksperci z Grupy EKR zauważają nierówność w traktowaniu różnych wyrobów, jeżeli chodzi o nałożone przez państwo stawki akcyzowe.

- Wyroby nowatorskie, pomimo takiego samego przeznaczenia jak inne wyroby tytoniowe są w praktyce opodatkowane niższą stawką. Mimo, że sama konstrukcja przepisu jest podobna, to istnieje zasadnicza różnica w postaci uzależnienia akcyzy od tytoniu, czy papierosów od maksymalnej ceny detalicznej, a w przypadku wyrobów nowatorskich od średniej ważonej ceny detalicznej sprzedaży tytoniu do palenia. W praktyce oznacza to, że ze sprzedaży paczki podgrzewanego tytoniu trafia do budżetu państwa mniej więcej pięciokrotnie niższa kwota akcyzy niż w przypadku sprzedaży paczki papierosów. Taka konstrukcja przepisu rodzi konsekwencje w postaci uprzywilejowania tych produktów oraz prowadzi do uszczupleń podatkowych, piszą autorzy raportu i podkreślają, że przyjęty w Polsce tzw. mieszany sposób wyliczania akcyzy dla produktów nowatorskich skutkuje znaczącym obniżeniem akcyzy na wyroby - w Polsce jest ona o ponad połowę niższa w stosunku do średniej dla wszystkich krajów UE.

Jak czytamy w raporcie powodem stosowania stawki mieszanej była konieczność walki z negatywnym wpływem szarej strefy i wprowadzenia mechanizmu odzwierciedlającego elastyczność popytu przy zróżnicowanych cenach. Takie mechanizmy, jak wskazują autorzy, nie są konieczne przy wyrobach nowatorskich, których produkcja nie jest łatwa do podrobienia i wytworzenia w warunkach domowych, jak np. zwykłych papierosów.

- Na większości rynków UE podatek akcyzowy na podgrzewane wyroby tytoniowe jest obliczany na podstawie wagi produktu lub zawartego w nim tytoniu. W krajach, w których stosowana jest stawka mieszana, do obliczania wysokości akcyzy wykorzystuje się średnią wartość rynkową produktu, przekonują autorzy raportu.

Z kolei prof. Małgorzata Szwejkowska z Instytutu Prawa Akademii Ekonomiczno-Humanistycznej w Warszawie w swoim opracowaniu „Podatek akcyzowy w ujęciu komparatystycznym” porównała modele regulacji w odniesieniu do podgrzewaczy tytoniu w różnych krajach, między innymi we Włoszech, na Litwie, Łotwie, Francji i Szwajcarii. Szczególnie dużo uwagi prof. Szwejkowska poświęciła Niemcom, które w tym roku zdecydowały się zniwelować różnice w podatkowaniu akcyzą papierosów tradycyjnych, elektronicznych oraz podgrzewaczy do tytoniu. Niemcy zdecydowali się na ten ruch z uwagi na to, że wszystkie te produkty zawierają uzależniającą nikotynę i konsumenci traktują je jak papierosy, a więc akcyza na nie powinna być nałożona w tej samej wysokości, co na zwykłe papierosy. Prof. Szwejkowska podkreśla również, że podgrzewacze ze względu na potencjalnie mniejszą szkodliwość zyskują coraz więcej zwolenników w pandemii, a ponadto są wyrobami aspiracyjnymi i po prostu „warto je mieć”.

- Natomiast oczywiście dla przedsiębiorców liczy się przewidywalność, nie chcą być zaskakiwani zmianami stawek akcyzy z dnia na dzień, jak to ma miejsce np. na Ukrainie, zaznaczyła prof. Szwejkowska.

Franciszek Podlacha z Polskiego Towarzystwa Gospodarczego przedstawił prezentację, prognozującą utracone zyski dla budżetu państwa z powodu niskiej akcyzy na wyroby nowatorskie. Według PTG biorąc pod uwagę ciągły, dynamiczny wzrost tej kategorii utracone zyski w 2025 r. mogą wynieść nawet 2,4 miliarda złotych, a w latach 2022-2025 łączne straty budżetu mogą sięgnąć nawet 7 miliardów złotych.

Kolejne spotkania każdej z grup w ramach Forum Akcyzowego będą się odbywać sukcesywnie w sierpniu i wrześniu.