Unijna e-faktura: szansa czy zagrożenie?

Harmonizacja wewnątrzunijnego opodatkowania VAT jest jednym z silników przyspieszających rozwój gospodarek i przedsiębiorstw państw Starego Kontynentu. Uczyniła ona jednak państwa członkowskie szczególnie wrażliwymi na działanie zorganizowanych grup przestępczych. „Karuzele podatkowe”, polegające na generowaniu fikcyjnego obrotu pomiędzy przedsiębiorstwami z różnych państw UE, skutkują kradzieżą z budżetów państw dziesiątek miliardów euro rocznie. Tworzą przy tym zagrożenia prawne i finansowe dla uczciwych przedsiębiorców, którzy mogą nieświadome uczestniczyć w łańcuchach fikcyjnych dostaw.

Sprawdzoną ścieżką zwalczania tego procederu jest elektronizacja rozliczeń, połączona z udostępnianiem organom podatkowym danych o transakcjach w czasie rzeczywistym. Pozwala ona na automatyzację wykrywania fikcyjnego obrotu, wskazując „podejrzane” transakcje jeszcze przed podjęciem próby wyłudzenia nienależnego zwrotu VAT. Rozwiązanie to, dla swojej skuteczności, wymaga jednolitego wdrożenia we wszystkich państwach UE i objęcia nim całości transakcji dokonywanych pomiędzy przedsiębiorcami z różnych państw Europy.

Inicjatywę w tym zakresie podjęła Komisja Europejska, która w grudniu 2022 r. zaprezentowała długo oczekiwaną propozycję reformy europejskiego VAT pod nazwą „VAT in the Digital Age” (ViDA). Efektem wdrożenia dokonywanego w czasie rzeczywistym cyfrowego raportowania wewnątrzunijnych transakcji (tzw. „unijnej e-faktury”), ma być ograniczenie europejskiej „luki VAT” o niemal 1/3, a przy tym zmniejszenie ponoszonych przez przedsiębiorców kosztów rozliczeń o ponad 4,1 mld euro rocznie. Proponowane zmiany niosą ze sobą również wiele zagrożeń. Wątpliwości budzi efektywność zastosowanych rozwiązań technologicznych, w szczególności zagrożenie paraliżującym biznes „odrzucaniem” przez system dziesiątek milionów faktur rocznie. Otrzymywanie przez państwa bezprecedensowego wolumenu danych przynieść może również, w przypadku ich „wycieku”, trudne do oszacowania straty dla gospodarek państw UE. Dyskusyjne są także kwestie czasu wystawiania i przesyłania e-faktury, sposobu jej walidacji oraz zmian w przepisach państw, które wdrożyły już e-fakturowanie. Pod znakiem zapytania pozostaje objęcie e-fakturowaniem obrotu krajowego oraz przyszłość krajowych mechanizmów raportowania, m. in. polskiego JPK_VAT.

Zagrożeniem dla projektu ViDA jest połączenie, w ramach jednego pakietu zmian, regulacji „unijnej e-faktury” oraz kontrowersyjnych przepisów dotyczących obrotu dokonywanego za pośrednictwem platform internetowych, m. in. krótkoterminowego najmu lokali mieszkalnych i przewozu osób. W efekcie Pakiet został już dwukrotnie, w maju i czerwcu 2024 r., zawetowany przez Estonię. Brak jednomyślności w temacie proponowanych zmian doprowadził do przesunięcia planowanego terminu wdrożenia „unijnej e-faktury” z roku 2028 na połowę roku 2030. Wdrożenie pakietu ViDA jest obecnie jednym z priorytetów rozpoczętej w lipcu węgierskiej prezydencji w Radzie UE. Czy toczące się negocjacje zakończone będą sukcesem? Czas pokaże.

Komitet organizacyjny konferencji
„VAT in the Digital Age”

Projekt dofinansowany ze środków budżetu państwa, przyznanych przez Ministra Edukacji i Nauki w ramach Programu „Doskonała Nauka II”