Solidarna odpowiedzialność nabywcy to odpowiedzialność za sam VAT, którego nie uregulował kontrahent, a nie za oprocentowanie narosłe w związku z opóźnieniem zapłaty – uważa rzecznik generalna TSUE Juliane Kokott

Jej najnowsza opinia dotyczy pytania skierowanego do Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej przez sąd bułgarski. Wprawdzie polski fiskus nie próbował jeszcze egzekwować odsetek od nabywców solidarnie odpowiedzialnych za VAT dostawcy (przynajmniej nic nie wiadomo o tym doradcom podatkowym), ale nie można wykluczyć, że mógłby zechcieć tak zrobić, zwłaszcza że przepisy w tym zakresie są w obu krajach bardzo podobne.
W świetle prawa zarówno bułgarskiego, jak i polskiego solidarna odpowiedzialność nabywcy dotyczy jedynie podatku, którego nie uregulował dostawca.

W Polsce jak w Bułgarii

W bułgarskiej ustawie o podatku od wartości dodanej zostało to zapisane w ten sposób, że odbiorca odpowiada za niezapłacony podatek w zakresie, w jakim skorzystał z prawa do odliczenia, które jest związane z tym niezapłaconym podatkiem. Odpowiedzialność ma miejsce wtedy, gdy odbiorca wiedział lub powinien był wiedzieć, że podatek nie został zapłacony.
Analogiczna regulacja znajduje się w art. 105a polskiej ustawy o VAT. Zgodnie z tym przepisem nabywca towarów wymienionych w załączniku nr 15 odpowiada solidarnie z dostawcą za jego zaległości podatkowe w części podatku proporcjonalnie przypadającego na dostawę dokonaną na jego rzecz. Tu również warunkiem solidarnej odpowiedzialności jest to, by nabywca wiedział lub miał uzasadnione podstawy przypuszczać, że podatek nie zostanie zapłacony.

Zaległość, czyli co

Artykuł 105a ustawy o VAT odwołuje się do pojęcia zaległości podatkowej.
– Wprawdzie sama ustawa o VAT go nie definiuje, ale wystarczy sięgnąć do art. 51 ordynacji podatkowej, który mówi, że przez zaległość rozumie się niezapłacony w terminie podatek – wskazuje Roman Namysłowski, partner i doradca podatkowy w CRIDO.
Jego zdaniem oznacza to, że nabywca może odpowiadać wyłącznie za niezapłacony w terminie podatek, a nie za narosłe od upływu terminu płatności odsetki za zwłokę.
Problem polega na tym, że w obu krajach – w Polsce i Bułgarii – funkcjonują również przepisy, które mówią, że osoba trzecia, która odpowiada za podatek, odpowiada również za odsetki. Takie uregulowanie można znaleźć zarówno w polskiej ordynacji podatkowej (art. 107), jak i w bułgarskim kodeksie postępowania w sprawach podatkowych i zabezpieczenia społecznego (art. 16 ust. 3).
Na tę regulację powołał się bułgarski fiskus. Czy miał do tego prawo? Według rzecznik generalnej TSUE absolutnie nie. Na razie jednak jest to tylko jej opinia, która nie wiąże unijnego trybunału. Na jego wyrok trzeba jeszcze poczekać.

Fiskus zażądał odsetek

Chodzi o spółkę, która kupiła maszyny rolnicze (m.in. kombajn i traktor). Transakcja miała miejsce jeszcze w 2014 r. Nabywca zapłacił za maszyny i odliczył VAT. Po kilku latach okazało się, że dostawca nie uiścił podatku. W związku z tym nabywca został pociągnięty do solidarnej odpowiedzialności.
Bułgarski fiskus uznał jednak, że powinien dostać od nabywcy nie tylko VAT, ale i odsetki związane z tym, że dostawca nie uregulował daniny na czas.
Gdy sprawa trafiła do sądu, ten nabrał wątpliwości, czy dyrektywa VAT rzeczywiście pozwala wyegzekwować od nabywcy nie tylko podatek, lecz także narosłe już odsetki za opóźnienie.
Zdaniem Juliane Kokott dyrektywa VAT nie daje organom podatkowym takiej możliwości, ponieważ solidarna odpowiedzialność nabywcy (uregulowana w art. 205 tej dyrektywy) obejmuje wyłącznie podatek niezapłacony przez dostawcę. Nie ma więc możliwości rozszerzenia tej odpowiedzialności na odsetki za zwłokę należne od dostawcy.
Owszem, fiskus ma prawo penalizować spóźnioną zapłatę podatku, ale tylko w tej części, w jakiej nabywca spóźnia się z zapłatą VAT, który został na niego przeniesiony – stwierdziła Juliane Kokott.©℗
OPINIA
Teraz musimy poczekać na TSUE
Tomasz Michalik partner i doradca podatkowy w MDDP
Tezy opinii są mocne itrafne, ale wciąż jest to tylko opinia. Musimy więc poczekać na to, co powie TSUE. Choć sprawa dotyczy podatnika bułgarskiego, to ma charakter uniwersalny.
W ocenie rzecznik generalnej odpowiedzialność solidarna określona wart. 205 dyrektywy VAT dotyczy wyłącznie kwoty podatku, nie zaś ewentualnych odsetek ani kar nakładanych na podatnika zobowiązanego do rozliczenia podatku. Innymi słowy solidarna odpowiedzialność osoby trzeciej na podstawie tego przepisu ogranicza się jedynie do kwoty zobowiązania podatkowego. Trudno nie zgodzić się ztą opinią.©℗
Opinia rzecznik generalnej TSUE z 14 stycznia 2021 r., sygn. C-40/20.