PIT 2022. Czy (i ile) zyskasz w wyniku Polskiego Ładu?

Dopiero rozliczenie PIT za 2022 r. pokazują rzeczywiste skutki ubiegłorocznej reformy podatkowej. Czy Polski Ład okazał się korzystny? Przedstawiamy to na przykładach.

Jednym z mankamentów Polskiego Ładu było oparcie jego założeń o rozliczenia roczne podatników i pominięcie tego, jak reforma wpłynie na wynagrodzenia w poszczególnych miesiącach. Wiele osób mogło w trakcie roku zarabiać mniej, a korzyści odczułoby dopiero po złożeniu zeznania PIT za 2022 r. i otrzymaniu zwrotu podatku. Taka sytuacja dotyczyła m.in. zleceniobiorców, wieloetatowców, osób wykazujących autorskie koszty uzyskania przychodów, mundurowych.

Z tych powodów wprowadzona 1 stycznia 2022 r. reforma już po 6 dniach została zmieniona rozporządzeniem ministra finansów, które wprowadziło mechanizm rolowania zaliczek. W następnym miesiącu mechanizm ten został przetransportowany do ustawy. Nie rozwiązał jednak wszystkich problemów, a 1 lipca przestał obowiązywać. Stało się tak na skutek nowelizacji określanej Polskim Ładem 2.0, która wprowadziła również dalej idące zmiany, w tym obniżenie podstawowej stawki PIT z 17 proc. do 12 proc. oraz likwidację ulgi dla klasy średniej. W mocy pozostały natomiast inne rozwiązania Polskiego Ładu: podwyższenie kwoty wolnej od podatku, wzrost drugiego progu podatkowego, brak możliwości odliczenia składki zdrowotnej.

Zarówno pierwotne założenia reformy, jak i kolejne nowelizacje powodują, że dopiero podczas rozliczenia PIT możemy przekonać się, czy nowy system jest korzystniejszy od tego obowiązującego do końca 2021 r. Najbardziej zasadne będzie porównanie, ile pieniędzy przy takich samych zarobkach brutto w 2021 i 2022 r. zostaje w kieszeni podatnika - uwzględniając zarobki netto z całego roku i ewentualny zwrot podatku.

Pracownicy zyskują nawet przy wysokich zarobkach

Zacznijmy od prostego przykładu. Pracownik zarabia 5 000 zł brutto, nie dojeżdża do pracy z innej miejscowości, nie korzysta z żadnych ulg, nie uczestniczy w pracowniczych planach kapitałowych (PPK), rozlicza PIT indywidualnie.

5 000 brutto razy 12 miesięcy w roku daje przychód 60 000 zł. Od tego należy odjąć składki na ubezpieczenie społeczne i zdrowotne, które w przypadku pracowników w 2021 r. i 2022 r. były obliczane tak samo i zależały od wysokości przychodów. W naszym przykładzie będzie to 8 226 zł (ubezpieczenie społeczne) oraz 4 660 zł (ubezpieczenie zdrowotne) za cały rok. Musimy odjąć jeszcze podatek PIT i właśnie ten element zmienił się w stosunku do wcześniejszych lat. Podatek za 2021 r. podatnika opisanego w przykładzie wyniósłby 3754 zł, a za 2022 r. mniej, bo 2253 zł. Różnica wynosi 1501 zł i ta kwota stanowi zysk z przeprowadzonej w 2022 r. reformy systemu podatkowego. O tyle więcej pracownik powinien otrzymać „na rękę”, licząc jego wynagrodzenia z całego roku oraz zwrot podatku.

Korzyści z reformy przy różnej wysokości wynagrodzeniach ilustruje poniższa tabela:

Źródło obliczeń: Kalkulator Ministerstwa Finansów

Pierwotnie reforma miała być korzystna dla pracowników zarabiających co miesiąc do 5 700 zł brutto i co najmniej neutralna przy zarobkach do 12 800 zł brutto. Jak widzimy, ostatecznie ulepszony Polski Ład okazał się dobrym rozwiązaniem także przy wyższych wynagrodzeniach. Korzyści z reformy kończą się dopiero przy średniomiesięcznych zarobkach przekraczających 17 989 zł.

WAŻNE! Powyższe wyliczenia odnoszą się do osoby zatrudnionej tylko u jednego pracodawcy. Jeśli ktoś pracował jednocześnie w dwóch miejscach, błędem będzie wyliczanie korzyści dla każdej umowy osobno. Dzieje się tak, ponieważ kwota wolna od podatku w wysokości 30 tys. zł jest tylko jedna i odnosi się do wszystkich źródeł przychodów łącznie. Bardziej zasadne będzie zsumowanie wynagrodzeń brutto uzyskanych u wszystkich pracodawców, a dopiero potem obliczanie korzyści – co i tak będzie pewnym uproszczeniem, należałoby bowiem uwzględnić jeszcze limit pracowniczych kosztów uzyskania przychodów. Czytelnikom zainteresowanym bardziej szczegółowymi obliczeniami polecamy kalkulator Ministerstwa Finansów, który pozwala uwzględnić przychody z kilku umów.

Polski Ład a ulgi podatkowe

Niektórzy podatnicy mogą nie być usatysfakcjonowani, gdy podczas rozliczenia PIT okaże się, że wykazywane przez nich co roku ulgi przynoszą mniejsze korzyści niż do tej pory albo wręcz nie przynoszą żadnych korzyści. Kwestia ta bywa nierozumiana. Najprościej wytłumaczyć ją na przykładzie podatnika o niskich dochodach.

Załóżmy, że ktoś zarabia miesięcznie na etacie 3 100 zł. Według naszych wyliczeń, zgodnie z zasadami obowiązującymi w 2021 r. powinien zapłacić 1 934 zł podatku za cały rok. Podatnik zastosował jednak ulgę rehabilitacyjną i odliczył od dochodu 2 280 zł. Pomniejszył tym samym podatek i w konsekwencji otrzymał jego zwrot: szacujemy, że mógłby wynieść 387 zł.

W rozliczeniu za 2022 r. podatnik o zarobkach 3 100 zł miesięcznie nie może już z ulgi rehabilitacyjnej skorzystać. Jego podatek wyniesie 0 zł i po prostu nie będzie można go obniżyć. To efekt podwyższenia kwoty wolnej do 30 tys. zł. Nie oznacza to jednak, że podatnik jest stratny o 387 zł - nie musi bowiem płacić podatku w ogóle. W ostatecznym rozrachunku zyskuje na reformie 1 547 zł. Jeśli porówna wszystkie swoje wypłaty netto uzyskane w 2021 r. i zwroty podatku za tamten rok ze wszystkimi wypłatami za 2022 r., okaże się, że o tyle więcej zostało w jego kieszeni.

Innym przykładem jest ulga na termomodernizację, która pozwala znacząco obniżyć dochód do opodatkowania. Gdy jednak ktoś ma niski podatek do zapłacenia, już niewielka kwota odliczenia spowoduje, że podatek ten zmaleje do 0 zł i nie będzie możliwe wykorzystanie ulgi w pełni. Nie oznacza to, że podatnicy tracą na Polskim Ładzie. Ulgi do tej pory obniżały ich podatek, teraz tego podatku nie ma w ogóle.

Wyjątkiem jest ulga na dzieci – w niej obowiązuje tzw. dodatkowy zwrot.

Warto nadmienić, że Polski Ład wprowadził też nowe ulgi, takie jak ulga 4+, ulga dla pracujących seniorów i ulga na powrót. Ich beneficjenci obliczają podatek dopiero od nadwyżki przychodów ponad 85 528 zł.

Polski Ład i umowa zlecenia

Zleceniobiorcy nie mieli do Polskiego Ładu szczęścia – zasady kalkulacji ich wynagrodzeń wprowadzone 1 stycznia 2022 r. zmieniły się już po kilku dniach przez mechanizm rolowania zaliczek, a rady, jak uniknąć niedogodności, okazały się nieaktualne. Następnie dowiedzieli się, że po 1 lipca 2022 r. w wyniku kolejnej reformy mogą zarabiać mniej „na rękę”, a wyrówna im to dopiero zwrot podatku.

Ostateczny bilans reformy (uwzględniający zarobki netto z całego roku i zwrot podatku) dla podatników osiągających przychody wyłącznie z umowy zlecenia, którzy nie uczestniczą w pracowniczych planach kapitałowych (PPK) i zrezygnowali z dobrowolnej składki chorobowej, prezentuje poniższa tabela.

Źródło obliczeń: Kalkulator Ministerstwa Finansów

Bardziej skomplikowana jest sytuacja tych, którzy łączyli umowę zlecenia z innym źródłem dochodów, np. pracą na etacie lub emeryturą. Obliczanie osobno korzyści ze zlecenia i korzyści z innych dochodów będzie błędem. Po pierwsze, kwota wolna od podatku przysługuje tylko raz i odnosi się do wszystkich dochodów łącznie, a nie do każdej umowy osobno. Po drugie, umowa zlecenia jest oskładkowana w inny sposób, jeśli nie jest jedynym źródłem dochodów. Bardziej szczegółowe obliczenia można wykonać za pomocą kalkulatora Ministerstwa Finansów.

Polski Ład i działalność gospodarcza

W wielu przypadkach obciążenie podatkowe przedsiębiorców w roku 2022 było wyższe niż w roku 2021. Nie jest to jednak wyłącznie efekt Polskiego Ładu. Zreformował on zasady kalkulacji składki zdrowotnej (potocznie: składki na NFZ), nie wpłynął natomiast na wysokość składek na ubezpieczenie społeczne (potoczne: składek ZUS). Wysokość tych drugich jest wypadkową przeciętnego wynagrodzenia i podlega corocznej waloryzacji. Innymi słowy, składki ZUS wzrosłyby i tak, nawet gdyby Polskiego Ładu nie wprowadzono.

Różnica w obciążeniach między rokiem 2022 i 2021 dla wybranych przykładów przedstawia się następująco:

*Przychód w przypadku ryczałtu, dochód w przypadku skali podatkowej i podatku linowego

Źródło obliczeń: Kalkulator Ministerstwa Finansów

Jak widzimy, niższe obciążenia mogą dotyczyć przedsiębiorców opodatkowanych na zasadach ogólnych, którzy osiągają relatywnie niższe dochody. Warto jednak nadmienić, że Polski Ład wprowadził także nowe ulgi podatkowe (np. na ekspansję, zabytki, sponsoring), która pozwalają przedsiębiorcom obniżyć podatek. W przypadku działalności gospodarczej, bilans ubiegłorocznej reformy zależy więc w dużej mierze od indywidualnej sytuacji każdego podatnika.

Rozlicz swój PIT już dziś