Ceny transferowe. O co firmy pytają na szkoleniach

Wątpliwości dotyczą m.in.: zakresu obowiązków w cenach transferowych, wypełnienia formularza TPR-P i TPR-C, a także cen transferowych w odniesieniu do ESG (ang. Environmental, Social and Corporate Governance – ochrona środowiska, odpowiedzialność społeczna i ład korporacyjny). Na pytania odpowiadają ekspertki MDDP, które na co dzień w ramach MDDP Platforma Wiedzy prowadzą warsztaty i webinary dotyczące tych zagadnień.

Mówiąc o obowiązkach w cenach transferowych, przede wszystkim odnosimy się do tych dokumentacyjnych i sprawozdawczych zdefiniowanych w ustawie o CIT i analogicznie w ustawie o PIT. Obowiązki te obejmują m.in. przygotowanie lokalnej dokumentacji cen transferowych czy złożenie naczelnikowi urzędu skarbowego informacji o cenach transferowych (formularza TPR). Powstają one jednak dopiero, gdy wartość transakcji kontrolowanej przekracza określone progi ustawowe (odpowiednio 10 mln zł w przypadku transakcji towarowych i finansowych oraz 2 mln zł dla transakcji usługowych lub innych). Jednak z uwagi na wyższe ryzyko zaniżenia podatku ustawodawca określił niższe progi ustawowe dla transakcji zawieranych przez podatników z podmiotami z krajów lub terytoriów stosujących szkodliwą konkurencję podatkową, czyli z rajów podatkowych (odpowiednio 2,5 mln zł dla transakcji finansowych oraz 500 tys. zł dla pozostałych transakcji). Co ważne, w tym wypadku przepisy te mają zastosowanie także, jeżeli transakcja zawierana jest z podmiotem niepowiązanym. Podkreślamy to, bo często podatnicy realizujący transakcje z podmiotami niepowiązanymi z rajów podatkowych, właśnie z uwagi na brak powiązań, zapominają o tych obowiązkach.

A jak ustalić listę rajów podatkowych? W przypadku obowiązku przygotowania lokalnej dokumentacji cen transferowych i złożenia formularza TPR, ustawa o CIT w art. 11j ust. 2 wprost odsyła do listy krajów i terytoriów stosujących szkodliwą konkurencję podatkową określanej przez ministra finansów w drodze rozporządzenia. Na liście tej są takie jurysdykcje jak Hongkong (Specjalny Region Administracyjny Chińskiej Republiki Ludowej), Republika Panamy, Królestwo Bahrajnu, Księstwo Monako czy Republika Seszeli. Co ważne, lista, chociaż jest znacząco dłuższa niż lista krajów wskazana w unijnym wykazie jurysdykcji niechętnych współpracy do celów podatkowych, nie obejmuje m.in. Rosji.

Aby poprawnie zaraportować transakcję pożyczki, pierwsze pytanie, jakie należy sobie zadać, to jaką wartość należy przyjąć jako wartość transakcji. Zgodnie z art. 11l ustawy o CIT w przypadku pożyczki (analogicznie kredytu lub depozytu) wartość transakcji kontrolowanej odpowiada wartości kapitału, określonej na podstawie umów lub innych dokumentów. Co ważne, jak doprecyzował minister finansów w wydanych objaśnieniach (Informator TPR – pytania i odpowiedzi, wydanie 5, wrzesień 2024), przez wartość kapitału należy rozumieć najwyższą kwotę kapitału udostępnionego w danym okresie raportowanym. Zatem jako wartość transakcji pożyczki w formularzu TPR wskazuje się najwyższą kwotę udostępnionego kapitału w danym roku (ustaloną w oparciu np. o harmonogram spłaty pożyczki czy wyciąg z rachunków bankowych) z pominięciem odsetek, marż, prowizji i innych płatności związanych z udzieleniem finansowania. Prowizja wskazywana jest w polu „Kwota odsetek”.

Co ważne, nawet jeśli wartość udostępnionego kapitału choć przez jeden dzień w roku przekracza 10 mln zł, to dla takiej transakcji trzeba przygotować lokalną dokumentację wraz z analizą porównawczą oraz zaraportować ją w formularzu TPR.

W analizowanym przypadku zwracamy uwagę na brak odsetek. Choć z opisu trudno jest jednoznacznie uznać, czy ich brak oznacza brak naliczania, czy jedynie brak płatności, to w obu tych przypadkach sytuacja wymaga bardziej dogłębnej analizy, czy zachowanie takie jest rynkowe (czyli czy zostałoby zaakceptowane przez podmioty niepowiązane, a jeżeli tak – to pod jakimi warunkami).

Nie. Formularz za 2024 r., podobnie jak za 2023 r., może podpisać:

• osoba fizyczna – w przypadku podmiotu powiązanego będącego osobą fizyczną,
• osoba upoważniona przez przedsiębiorcę zagranicznego do reprezentowania go w oddziale – w przypadku podmiotu powiązanego będącego przedsiębiorcą zagranicznym posiadającym oddział działający na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej,
• kierownik jednostki w rozumieniu art. 3 ust. 1 pkt 6 ustawy o rachunkowości, a gdy jednostką kieruje organ wieloosobowy – wyznaczona osoba, która wchodzi w skład tego organu,
• pełnomocnik, ale tylko będący adwokatem, radcą prawnym, doradcą podatkowym lub biegłym rewidentem.

Zatem w przypadku zarządu wieloosobowego formularz TPR musi podpisać wyznaczony członek zarządu, który posiada pełnomocnictwo UPL-1. Sam sposób wyznaczenia członka zarządu, który podpisze TPR, nie jest sformalizowany (może odbyć się np. w formie korespondencji elektronicznej). Ważne jest jednak, że podpisanie TPR przez jednego członka zarządu nie zwalnia pozostałych członków zarządu z odpowiedzialności za niewywiązanie się lub niewłaściwe wywiązanie się z obowiązku raportowania.

Przede wszystkim należy pamiętać, że ceny transferowe regulują całokształt warunków współpracy pomiędzy podmiotami powiązanymi. Celem tych regulacji jest, aby warunki w transakcjach zawieranych pomiędzy podmiotami powiązanymi były rynkowe (czyli takie, jakie zaakceptowałyby podmioty niepowiązane), a także by wszystkie podmioty w grupie były właściwie wynagradzane, biorąc pod uwagę ich rolę w łańcuchu tworzenia wartości w grupie. To ważne, bo np. zmiana dostawców może wpłynąć na dotychczasowy łańcuch dostaw czy model biznesowy. Konieczne może być tym samym sprawdzenie, czy model rozliczeń funkcjonujących dotychczas w grupie nie powinien zostać zaktualizowany, aby uwzględniał zaistniałe zmiany. A może należałoby rozważyć, czy zmiany modelu działania w celu wdrożenia ESG nie stanowią restrukturyzacji na gruncie przepisów o cenach transferowych? Pytania też mogą powstać przy alokacji kosztów poniesionych na działania związane z wdrożeniem ESG. Kto powinien ponosić ekonomiczny ciężar tych kosztów? Jak ewentualnie koszty te powinny być alokowane pomiędzy poszczególne spółki grupy? Jak też w krótkim okresie wykazać związek tych kosztów z przychodami?

Planując działania ESG, należy pamiętać, aby oceniać także, czy będą miały wpływ na rozliczenia wewnątrzgrupowe i dotychczasowy model działania, w tym czy ustalone ceny transferowe będą nadal rynkowe, czy konieczna jest ich weryfikacja i aktualizacja.

Aby mówić o możliwości skorzystania ze zwolnienia z obowiązku złożenia ORD-U, najpierw należy przyjąć, że obowiązek ten wystąpił, tzn. że istniały określone powiązania oraz została przekroczona określona wartość kwotowa umowy, a co ważne – dotyczy to tego samego roku, za który składany był TPR. Jeżeli tak, dopiero wtedy można rozważać, czy dany podatnik może skorzystać ze zwolnienia w zakresie ORD-U w związku ze składaniem TPR. I tu dochodzimy do sedna – zwolnienie w zakresie ORD-U ma charakter podmiotowy, a nie transakcyjny (nie trzeba analizować obowiązku złożenia ORD-U przez pryzmat wartości pojedynczych transakcji). Ważne jest natomiast to, czy w formularzu TPR raportowane były transakcje z podmiotami z krajów lub terytoriów stosujących szkodliwą konkurencję podatkową, czyli z rajów podatkowych. Patrząc literalnie na aktualnie obowiązujące przepisy, zwolnienia z ORD-U nie ma, jeżeli w formularzu TPR-C były raportowane transakcje rajowe (wynikające z art. 11k ust. 2a ustawy o CIT), a więc rajowe z podmiotami powiązanymi.

Tak. Przy czym należy pamiętać, że nie wynika to wprost z ustawowych terminów dotyczących wypełnienia obowiązków dokumentacyjnych i sprawozdawczych z zakresu cen transferowych, lecz z nadrzędnej zasady cen transferowych, tj. zasady ceny rynkowej.

Aktualnie informacje o cenach transferowych (w tym ewentualnych korektach cen transferowych) raportowane są na formularzu TPR w terminie do końca jedenastego miesiąca po zakończeniu danego roku podatkowego, za który jest składany. Dla większości podatników termin ten przypada na koniec listopada, stąd duża część podatników o cenach transferowych myśli dopiero w drugiej połowie roku. To niestety poważny błąd. Należy pamiętać bowiem, że w przypadku transakcji, które podlegają przepisom o cenach transferowych, nie wystarczy jedynie spisać, jakie warunki zostały ustalone w tych transakcjach, a następnie je zaraportować. Najważniejszą sprawą jest zapewnienie, aby warunki tych transakcji były zgodne z zasadą ceny rynkowej (czyli transakcje te muszą być realizowane na warunkach, które ustaliłyby między sobą podmioty niepowiązane).

Jak zapewnienie rynkowości transakcji ma się do raportowania CIT-8? Tu dochodzimy do sedna. Przepisy o cenach transferowych odnoszą się do rozliczeń pomiędzy podmiotami powiązanymi (zarówno przychodów, jak i kosztów), stąd np. przyjęty poziom cen czy rentowności na danej transakcji wpływa bezpośrednio na wynik finansowy podmiotu, a pośrednio na wysokość płaconego podatku. Ważne zatem, aby przed złożeniem zeznania CIT-8 sprawdzić rynkowość poszczególnych transakcji. W tym celu należy zastosować jedną z metod weryfikacji cen transferowych wskazanych w art. 11d ustawy o CIT, najbardziej odpowiednią w danych okolicznościach. W praktyce oznacza to przygotowanie tzw. analizy cen transferowych dla danej transakcji (analizy porównawczej lub zgodności). A jeżeli dla jakiejś transakcji była przygotowywana – sprawdzenie, czy jest nadal ważna (np. czy nie upłynął trzyletni okres jej ważności). Analiza taka, poza nielicznymi wyjątkami, jest elementem obowiązkowym lokalnej dokumentacji cen transferowych, a jej wyniki raportowane są w TPR. Jednak nie należy utożsamiać terminu przygotowania takiej analizy z terminem przygotowania lokalnej dokumentacji cen transferowych. Rynkowość powinna być zapewniona na każdym etapie transakcji. Dla zwiększenia bezpieczeństwa spółki, a także osób odpowiedzialnych za kwestie finansowe w spółce (w tym członków zarządu), audyt cen transferowych za dany rok podatkowy powinien być przeprowadzony przed złożeniem rocznego zeznania podatkowego CIT-8, a najpóźniej przed zatwierdzeniem sprawozdania finansowego.