Urzędy kontroli skarbowej sprawdzają rozliczenia jednostek badawczo-rozwojowych, organizacji pożytku publicznego oraz innych podmiotów nienastawionych na zysk, które na podstawie swoich statutów realizują cele społeczne i korzystają z tego powodu z ulgi podatkowej. Zgodnie z przepisami mogą nie płacić 19-proc. CIT, pod warunkiem że dochody przeznaczą i faktycznie wydadzą na cele statutowe.
Może to być np. działalność naukowa, oświatowa, kulturalna, związana z ochroną zdrowia i pomocą społeczną. Cele te muszą być wyraźnie w statucie określone i zbieżne z tymi, na które wskazuje ustawa o CIT (t.j. Dz.U. z 2011 r. nr 74, poz. 397 z późn. zm.).
Przybywa zwolnionych
Urzędy kontroli skarbowej wzięły pod lupę rozliczenia takich podmiotów, bowiem z roku na rok wzrasta liczba podatników korzystających z ulgi. W 2011 r. było ich już ponad 15 tys. – to o 2 tys. więcej niż w 2007 r. Za ubiegły rok podatnicy wykazali dochód zwolniony na poziomie 4,45 mld zł (średnio jeden podmiot deklarował 291 tys. zł). Pięć lat temu było to o pół miliarda złotych mniej.
Utrata zwolnienia następuje przy niewłaściwym – niezgodnym z celami statutowymi – wydatkowaniu środków przez dany podmiot. Urzędy mogą przeprowadzać kontrole, nawet jeżeli od uzyskania dochodu upłynęło więcej niż 5 lat kalendarzowych. Dlaczego? Ponieważ bieg terminu przedawnienia rozpoczyna się nie w roku następującym po roku uzyskania dochodu, ale w roku następującym po roku dokonania wydatków.
Wykryte błędy
Nie zawsze rozliczenia jednostek badawczych czy organizacji pożytku publicznego są prawidłowe. Urząd Kontroli Skarbowej w Katowicach skontrolował jednostkę, która zawarła z osobami fizycznymi, w większości ze swoimi pracownikami, wiele pozornych umów o dzieło oraz umów-zleceń. Jak wyjaśnia Joanna Kruz, rzecznik prasowy katowickiego urzędu, umowy dotyczyły m.in. fikcyjnego unijnego projektu badawczego. Sporządzono je, aby wypłacić dodatkowe pieniądze wybranym osobom. Jako niestatutowe zakwestionował wydatki na ponad 1 mln zł. Jednostka musi od nich zapłacić 200 tys. zł podatku.
Oprócz tego wobec osób odpowiedzialnych za nieprawidłowe rozliczenie podatku powinno zostać wszczęte postępowanie karne skarbowe.
– Jeśli są oszustwa, to postępowania karne są wszczynane automatycznie. Często dzieje się tak, zanim wydana zostanie decyzja podatkowa – mówi Zbigniew Błaszczyk, właściciel TAX-US Podatki Doradztwo.
Odpowiedzialność ponosi generalnie każdy z członków zarządu danej jednostki, chyba że konkretne obowiązki podatkowe zostały powierzone tylko jednemu z nich.
Z kolei UKS w Zielonej Górze przeprowadził kontrolę w trzech związkach zawodowych, które obejmowały udziały w spółce kapitałowej.
– Uczestnictwo w spółkach prowadzących działalność gospodarczą nie było celem statutowym tych związków – podkreśla Anna Baran, kierownik oddziału analityczno-planistycznego UKS w Zielonej Górze.
Każdy ze związków powinien zapłacić po ok. 5,5 tys. zł podatku plus odsetki.
Wskazana korekta
Jednostka, która korzysta z ulgi, musi mieć dokumenty potwierdzające, że pieniądze zostały przeznaczone na cele, które uprawniają do zwolnienia podatkowego. Mogą być one przechowywane zarówno w formie papierowej, jak i elektronicznej. Tak też orzekały sądy, m.in. WSA w Warszawie w wyroku z 4 listopada 2011 r. (sygn. akt III SA/Wa 602/11, prawomocny). Sąd podzielił wówczas pogląd fundacji, że kopie rachunków potwierdzających wypłatę wynagrodzeń dla recenzentów prac konkursowych (cel statutowy: wspieranie nauki polskiej) mogą być elektroniczne.
Nie każda kontrola kończy się jednak wykryciem nieprawidłowości. Z kolei w przypadku tych, których efektem jest ustalenie błędów w rozliczeniach, kontrolerzy nie zawsze muszą wydać decyzję określającą podatek do zapłaty.
– W przypadku gdy kontrolowany podmiot w trakcie postępowania złoży korektę zeznania, decyzja nie jest wydawana – wyjaśnia Wojciech Lewandowski, rzecznik prasowy UKS w Krakowie.
Składając korektę, trzeba uregulować podatek, jaki powinien być zapłacony pierwotnie, wraz z odsetkami.
Grzegorz Klarkowski, asystent doradcy podatkowego w Kancelarii Doradztwa Podatkowego Mariusz Gotowicz w Bydgoszczy
Jak uniknąć nieprawidłowości
Podatnicy osiągający dochody zwolnione z podatku ze względu na ich przeznaczenie na cele statutowe narażeni są na wiele pułapek. Najczęstszym błędem podatników dotyczącym omawianego zwolnienia są nieprecyzyjne zapisy statutu albo brak zapisów dotyczących danego rodzaju działalności, mimo że faktycznie taka działalność jest wykonywana. Najlepiej jest, gdy cel korzystający ze zwolnienia z podatku na mocy art. 17 ust. 1 pkt 4 ustawy o CIT jest wprost wskazany w statucie. W innym wypadku organy podatkowe mogą kwestionować prawo do zastosowania zwolnienia.
Podatnicy osiągający dochody zwolnione z podatku ze względu na ich przeznaczenie na cele statutowe narażeni są na wiele pułapek. Najczęstszym błędem podatników dotyczącym omawianego zwolnienia są nieprecyzyjne zapisy statutu albo brak zapisów dotyczących danego rodzaju działalności, mimo że faktycznie taka działalność jest wykonywana. Najlepiej jest, gdy cel korzystający ze zwolnienia z podatku na mocy art. 17 ust. 1 pkt 4 ustawy o CIT jest wprost wskazany w statucie. W innym wypadku organy podatkowe mogą kwestionować prawo do zastosowania zwolnienia.