Przepisy podwyższające stawkę akcyzy na ciężkie oleje opałowe weszły w życie z dniem ogłoszenia. To niezgodne z konstytucją – orzekł wczoraj TK.
Wyrok dotyczy wprawdzie nieobowiązujących już dziś przepisów, ale wskazuje na inną ważną kwestię – że zmiany w przepisach nie mogą zaskakiwać podatnika.
Powodem wczorajszego rozstrzygnięcia Trybunału Konstytucyjnego była nowelizacja z 28 lipca 2005 r. ustawy o podatku akcyzowym. Weszła ona w życie tego samego dnia, w którym została ogłoszona w Dzienniku Ustaw (z 2005 r. nr 160, poz. 1341). Było to 24 sierpnia 2005 r. Wtedy Dzienniki Ustaw nie były publikowane w internecie, tylko na papierze.
Brak jakiegokolwiek vacatio legis stał się powodem skargi do TK jednego z przedsiębiorców. Podkreślał on, że nowelizacja wprowadziła niekorzystne dla podatników zmiany. Wykluczała bowiem niższą stawkę podatku (60 zł do 1000 kg) dla ciężkich olejów opałowych, jeżeli przy ich sprzedaży użyto odmierzaczy paliw ciekłych. W takiej sytuacji – jak wynikało z nowelizacji – należało zastosować 30-krotnie wyższą stawkę akcyzy, w wysokości 1800 zł od 1000 kg (art. 65 ust. 1a pkt 2).
Skarżący stosował przy sprzedaży olejów opałowych takie właśnie odmierzacze. Tłumaczył, że z powodu braku jakiegokolwiek vacatio legis nie mógł zapoznać się z nowelizacją w pierwszych dniach jej obowiązywania. Podkreślał, że jedynym miarodajnym i obowiązującym źródłem wiedzy o zmianach był Dziennik Ustaw, a ten został opublikowany w dniu, w którym nowe zasady należało już stosować.
Podatnik tłumaczył, że działając w niewiedzy, nie mógł skalkulować nowej ceny z uwzględnieniem podwyższonej stawki akcyzy. Nie mógł też odstąpić od używania odmierzaczy paliw ciekłych, bo nie wiedział jeszcze o konsekwencjach takiego sposobu sprzedaży.
W rezultacie – podkreślał – mimo że akcyza ma charakter konsumpcyjny i powinna obciążać konsumentów, to ostateczny jej ciężar poniósł sprzedawca. To – jego zdaniem – naruszyło konstytucyjne prawo własności (art. 64 ust. 1 i 3 ustawy zasadniczej).
Uzasadniając wczorajszy wyrok TK, sędzia Stanisław Rymar wyjaśnił, że trybunał już raz rozstrzygnął kwestię konstytucyjności zmian w przepisach, które weszły w życie z datą ich publikacji. Zrobił to w orzeczeniu z 6 grudnia 2016 r. (sygn. akt SK 7/15). Wtedy również chodziło o nowelizację z 28 lipca 2005 r., ale o inny jej przepis – dotyczący dokumentowania sprzedaży oleju opałowego.
W pisemnym uzasadnieniu tamtego wyroku TK wskazał, że wymóg zachowania odpowiedniej vacatio legis ma dać adresatowi przepisów możliwość zapoznania się z nimi i dostosowania do nowej regulacji prawnej. Trybunał zaznaczył, że okres vacatio legis może być różny.
We wczorajszym wyroku TK uznał art. 65 ust. 1a pkt 2 ustawy akcyzowej za niekonstytucyjny w zakresie, w jakim odnosi się on do obowiązków podatkowych powstałych przed 15 września 2015 r.
orzecznictwo
Wyrok TK z 3 lipca 2019 r., sygn. akt SK 16/17.
