Z końcem maja odchodzą do lamusa niektóre uproszczenia, np. w uldze na złe długi, w amortyzacji środków trwałych związanych z przeciwdziałaniem COVID-19 czy w darowiznach przeznaczanych na ten cel. Wraca też CIT od nieruchomości komercyjnych. Te oraz inne zmiany trzeba odpowiednio pokazać na kontach.

To, na co księgowi muszą zwrócić uwagę, jest przede wszystkim spowodowane zakończeniem obowiązywania pewnych uproszczonych rozwiązań i preferencji na gruncie podatkowym. Ale że księgi rachunkowe są jednocześnie księgami podatkowymi, to trzeba wiedzieć, jak je pokazać na kontach, aby później właściwie odzwierciedlić w sprawozdaniu finansowym.

Podatek od budynków

Od 1 czerwca 2022 r. wraca obowiązek opłacania podatku od budynków. Spoczywa on na m.in. właścicielach hoteli, magazynów, centrów handlowych i innych budynków przeznaczonych na wynajem. Zwolnienie wprowadzone w związku z pandemią obowiązuje w odniesieniu do przychodów ustalonych do końca miesiąca, w którym został odwołany stan epidemii ogłoszony z powodu COVID-19. Podatek ten trzeba więc będzie naliczać i wpłacać za miesiące od czerwca 2022 r. na zasadach określonych w art. 30g ustawy z 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 872; dalej: ustawa o PIT) i art. 24b ustawy z 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 1800; ost.zm. Dz.U. z 2022 r. poz. 872 - dalej: ustawa o CIT). Oznacza to, że w czerwcu powinien zostać policzony należny podatek za czerwiec, a opłacić go trzeba nie później niż do 20 lipca 2022 r.
Przykład
Budynki
Spółka posiada na 1 czerwca 2022 r. budynki wynajmowane o wartości początkowej 18 mln zł, a ponieważ podstawę opodatkowania stanowi suma przychodów z poszczególnych budynków spełniających powyższe kryteria, pomniejszona o 10 000 000 zł, to wynosi ona tu 8 mln zł.
Wysokość podatku wynosi 0,035 proc. podstawy opodatkowania za każdy miesiąc, czyli 2800 zł (8 mln x 0,035 proc. = 2800 zł)
Podatek spółka zaksięguje pod datą 30 czerwca br.:
• Wn „Podatek dochodowy - w analityce Podatek od budynków” 2800 zł,
• Ma „Rozrachunki z US” 2800 zł.
Podatek ten pomniejsza kwotę zaliczki bieżącej na podatek dochodowy, zatem w sprawozdaniu finansowym będzie prezentowany w rachunku zysków i strat w pozycji „Podatek dochodowy”.
Amortyzacja jednorazowa
Z końcem maja 2022 r. wygasa też prawo podatników do jednorazowej amortyzacji środków trwałych nabytych w celu produkcji towarów związanych z przeciwdziałaniem COVID-19 (np. maseczek, rękawiczek, środków odkażających), wynikające z art. 38k ustawy o CIT i art. 52s ustawy o PIT. W ten sposób można amortyzować składniki majątku wprowadzone do ewidencji środków trwałych nie później niż do końca miesiąca, w którym odwołano stan epidemii ogłoszony z powodu COVID-19. Wiele podmiotów korzystało z tego podatkowego rozwiązania też na gruncie rachunkowości. Należy więc sprawdzić, czy wszystkie nabyte składniki środków trwałych, które służyć mają ww. celom, zostały wprowadzone do ewidencji. W przeciwnym przypadku konieczne będzie ich amortyzowanie przez przewidywany okres użytkowania z możliwością wykorzystywania przy jego określaniu stawek z wykazu stawek amortyzacyjnych.
Przykład 2
Maszyna
Spółka kupiła w maju 2022 r. maszynę do produkcji rękawic jednorazowych w związku z zawartą umową dostawy do sieci szpitali. Cena nabycia to 85 000 zł netto. Spółka zaksięguje następujące operacje:
1. Faktura za zakup maszyny:
• Wn „Rozliczenie zakupu środków trwałych” 85 000 zł,
• Wn „VAT naliczony” 19 550 zł,
• Ma „Pozostałe rozrachunki” 104 550 zł.
2. OT przyjęcie do użytkowania 85 000 zł: Wn „Środki trwałe”, Ma „Rozliczenie zakupu środków trwałych”.
3. PK naliczenie jednorazowego odpisu amortyzacyjnego 85 000 zł: Wn „Amortyzacja”, Ma „Umorzenie środków trwałych”.
Jeśli spółka uznałaby, że odpis jednorazowy zniekształciłby obraz jednostki, może również - przyjmując tę maszynę w maju - rozpocząć naliczać amortyzację przez przewidywany okres użytkowania.
Darowizny odliczane i przekazywane
Jeśli przedsiębiorca przekazuje darowizny na przeciwdziałanie COVID-19 (o których mowa w art. 38g ustawy o CIT, art. 52n ustawy o PIT) oraz darowizny laptopów lub tabletów na rzecz placówek oświatowych (o których mowa w art. 38p ustawy o CIT, art. 52x ustawy o PIT) i chce preferencyjnie je rozliczyć, to musi nie tylko przekazać je do końca maja, lecz też potwierdzić to w swoich księgach rachunkowych.

Przykład

Laptopy
Spółka sprzedająca sprzęt elektroniczny przekazała w maju 2022 r. laptopy na rzecz szkoły podstawowej o wartości 28 000 zł. Spółka zaksięguje tę darowiznę 28 000 zł: Wn „Pozostałe koszty operacyjne”, Ma „Towary” 28 000 zł.
Podkreślić należy, że już od 17 maja 2022 r. utraciła moc stawka 0 proc. VAT przewidziana w rozporządzeniu ministra finansów z 25 marca 2020 r. w sprawie towarów i usług, dla których obniża się stawkę podatku od towarów i usług, oraz warunków stosowania stawek obniżonych (t.j. Dz.U z 2021 r. poz. 1696; ost.zm. Dz.U. z 2022 r. poz. 531). Zatem jeśli spółka przekazała ten sprzęt 17 maja br., to musi również rozliczyć VAT (23 proc. z 28 000 zł = 6440 zł), księgując go: Wn „Pozostałe koszty operacyjne”, Ma „Rozrachunki z tytułu VAT należnego” 6440 zł.
W sprawozdaniu finansowym - w rachunku zysków i strat jednostka zaprezentuje przekazane darowizny jako „Inne pozostałe koszty operacyjne”.
Przypomnijmy, że zerowa stawka VAT dla tzw. pandemicznych darowizn do 17 maja 2022 r. dotyczyła:
  • darowizny wyrobów medycznych (m.in. szkła laboratoryjnego, produktów leczniczych, biobójczych) na cele związane ze zwalczaniem zakażenia, zapobieganiem rozprzestrzenianiu się, profilaktyką oraz zwalczaniem skutków choroby zakaźnej wywołanej wirusem SARS-CoV-2, na rzecz wskazanych w par. 10 rozporządzenia podmiotów;
  • dostawy produktów leczniczych, wcześniej importowanych lub nabytych w ramach WNT, spełniających warunki wskazane w par. 10b rozporządzenia;
  • darowizny laptopów i tabletów, jednostek centralnych komputerów, serwerów, monitorów, zestawów komputerów stacjonarnych, drukarek, skanerów, urządzeń komputerowych do pisma Braille’a (dla niewidomych i niedowidzących) oraz urządzeń do transmisji danych cyfrowych (w tym koncentratorów i switchów sieciowych, routerów i modemów) m.in. dla szkół, organizacji humanitarnych i charytatywnych oraz innych jednostek wskazanych w par. 10ba rozporządzenia;
  • darowizny towarów wymienionych w par. 10 rozporządzenia na rzecz organizacji pożytku publicznego w celu dalszego nieodpłatnego przekazania podmiotom leczniczym oraz nieodpłatnego świadczenia usług remontu modernizacji, termomodernizacji, przebudowy, robót konserwacyjnych lub montażowych, wykonywanego w budynkach zakładów leczniczych (na warunkach określonych w par. 10bc).
Warto jeszcze zaznaczyć, że dla obdarowanych ww. darowizny i nieodpłatne świadczenia - otrzymane do końca maja 2022 r. - nie stanowią przychodu do opodatkowania (art. 38s ustawy o CIT i art. 52za ustawy o PIT.

Ulga na złe długi

Ci przedsiębiorcy, którzy ponieśli negatywne konsekwencje ekonomiczne z powodu COVID-19, mogli dokonywać rozliczenia ulgi na złe długi w sposób preferencyjny, tj.:
- wierzyciele mogą dokonywać zmniejszenia dochodu albo zwiększenia straty o niezapłaconą wierzytelność, począwszy od okresu rozliczeniowego lub od roku podatkowego, w którym minęło 30 dni (a nie - jak na zasadach ogólnych - 90 dni) od upływu terminu płatności,
- dłużnicy mogą korzystać ze zwolnienia z obowiązku odpowiedniego zwiększenia przychodu (zmniejszenia straty podatkowej) za poszczególne okresy rozliczeniowe, o ile spełnią wskazane w przepisach warunki, m.in. co do spadku przychodów.
Ulgę na złe długi wierzyciele mogą stosować do końca 2022 r. (art. 52w ustawy o PTI). W praktyce oznacza to, że rozliczenie preferencyjne będzie dokonywane w rozliczeniu rocznym za cały 2022 r., ale dotyczyć będzie tylko tych miesięcy, w których obowiązywał stan pandemii (czyli maj będzie ostatnim miesiącem).
Ulga na złe długi powoduje, że statystycznie podwyższa albo obniża się (w zależności od sytuacji) podstawę opodatkowania. Nie wymaga ona specjalnego księgowania, ale warto pozabilansowo ujmować te doliczenia (lub odliczenia), aby je kontrolować. Należy też prowadzić na wewnętrzne potrzeby ewidencję (monitoring) tych faktur i wierzytelności z nich wynikających, które są objęte tą ulgą.

Zawiadomienie

Księgowi zastanawiają się też teraz, czy zniesienie stanu epidemii ma wpływ na termin złożenia do naczelnika US zawiadomienia ZAW-NR o dokonaniu płatności na rachunek (bankowy lub skok) niefigurujący w wykazie podatników VAT (tzw. biała lista). Jest ono składane na mocy art. 117ba par. 3 ordynacji podatkowej, art. 14 ust. 2i pkt 2 lub art. 22p ustawy o PIT i art. 12 ust. 4j pkt 2 lub art. 15d ust. 4 ustawy o CIT w celu uniknięcia negatywnych konsekwencji podatkowych związanych z taką płatnością (wyłączenia wydatku z kosztów uzyskania przychodów, uniknięcia solidarnej odpowiedzialności w VAT). Jednak przewidziany w tym przepisie siedmiodniowy termin nie obowiązuje, także gdy trwa stan zagrożenia epidemicznego. Oznacza to, że podatnicy na złożenie takiego zawiadomienia mają - tak jak w czasie stanu epidemii - 14 dni, licząc od dnia zlecenia przelewu (art. 15zzn specustawy).

Kary umowne

Przedsiębiorcy, którzy zapłacą kary umowne i odszkodowania z tytułu:
  • wad dostarczonych towarów, wykonanych robót i usług,
  • zwłoki w dostarczeniu towaru wolnego od wad,
  • zwłoki w usunięciu wad towarów albo wykonanych robót i usług
mogą zaliczyć te kary do kosztów podatkowych, jeśli wady te bądź zwłoka powstały w związku ze stanem zagrożenia epidemicznego lub stanem epidemii ogłoszonym z powodu COVID-19. Nie obowiązuje wyłączenie tych kar i odszkodowań z kosztów uzyskania przychodów przewidziane w art. 16 ust. 1 pkt 22 ustawy o CIT i art. 23 ust. 1 pkt 19 ustawy o PIT. Oznacza to, że kary te mogą być ujmowane: Wn „Pozostałe koszty operacyjne - koszty podatkowe”, Ma „Pozostałe rozrachunki”.
I zapłata: Wn „Pozostałe rozrachunki”,
  • Ma „Rachunek bankowy”.
Zaznaczyć należy, że w świetle art. 38t ustawy o CIT i art. 52zb ustawy o PIT nie jest istotne, kiedy podatnicy faktycznie ponoszą czy potrącają takie koszty - w trakcie trwania stanu epidemii/zagrożenia epidemicznego czy po ich odwołaniu. Istotne jest natomiast, by wady towarów/usług bądź zwłoka w ich usunięciu powstały w związku z ww. stanami. W rachunku zysków i strat jednostka zaprezentuje poniesione kary jako „Inne pozostałe koszty operacyjne”.

Inne aspekty

Trzeba też pamiętać, że większość ulg dla pracowników będzie obowiązywała do końca 2022 r. (np. w zakresie zapomóg) albo jeszcze cały 2023 r (np. wartość świadczeń z ZFŚS czy dopłaty do wypoczynku oraz przejazdów związanych z tym wypoczynkiem dzieci i młodzieży do 18 lat z innych źródeł niż ZFŚS).
Zniesienie stanu epidemii i przejście w stan zagrożenia epidemią ma oczywiście też wpływ m.in. na:
  • stosowanie ulg IP Box i B+R przy odliczaniu zaliczek na podatek,
  • ważność starych certyfikatów rezydencji,
  • szereg obowiązków w zakresie MDR, opłaty prolongacyjne, terminy wydania interpretacji
- ale są to zagadnienia ściśle podatkowe, które nie przekładają się bezpośrednio na zapisy w księgach rachunkowych.